atínu , nm Definitzione
su atinare, su cunsiderare is cosas, su dhas fàere cun atuamentu, ischindho
Sinònimos e contràrios
atinamentu,
atuamentu,
cumprendhóniu,
fundóriu,
seru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
conscience
Ingresu
awareness
Ispagnolu
sensatez
Italianu
consapevolézza
Tedescu
Bewußtsein.
atuaméntu , nm Definitzione
su atuare, capacidade de pentzare, cunsiderare e cumprèndhere is cosas, de dhas tènnere bene presentes in sa mente, de agatare ite est méngius o andhat bene e ite est peus o andhat male
Sinònimos e contràrios
atibbidura,
atibbiscione,
atinadura,
atou,
cumprendhóniu,
seru,
tinnu
Frases
chentza atuamentu perunu ses: faghes sa cosa chentza bi pessare! ◊ su malàidu no podet faedhare, ma zughet totu sos atuamentos: connoschet, fintzas ◊ su malàidu est grave, at pérdidu sos atuamentos ◊ a bortas si at coment'e un’alluta de atuamentu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
conscience
Ingresu
consciousness
Ispagnolu
conciencia,
razón
Italianu
consapevolézza,
ragióne
Tedescu
Bewußtsein,
Vernunft.
consiéntzia , nf: cunscénscia,
cunsiéntzia,
cuntziéntzia,
cuscénscia,
cuscéntzia,
cuscéscia,
cussénsia,
cusséntzia,
cusséssia,
cussiéntzia,
cussiéssia Definitzione
is atuamentos, sa capacidade de atuare, de si serare de totu, e mescamente de cumprèndhere e pesare ite est bene e ite est male e de si dhu pònnere a coro, de ndhe fàere contu po no fàere male
Sinònimos e contràrios
àmina
Maneras de nàrrere
csn:
zúghere sa cusséntzia bruta, neta = àere, no àere curpa, farta, neghe; zúghere, no zúghere cusséntzia = sentire, no sentire su male chi si faghet; gàrrigu de c. = unu male o dannu fatu, neghe, su sentire sa curpa de unu male fatu, o fintzas unu dovere de fàghere; de cusséntzia! (zenia de zuramentu) = chi est nendhe sa veridade, comente li narat sa cusséntzia, chentza cuare nudha; in cusséntzi'e s'ànima = própiu cufromma a sa cusséntzia, de una manera sinzilla; fàghere una cosa a cusséssia = a subràminu, a piaghere, própiu comente si disizat, comente li narat sa cusséntzia; pessone de c. = cussentziosa, chi faghet su zustu, chi atuat a fàghere su zustu, su chi andhat bene, su dovere; mancare de cusséntzia = no fàghere su dovere, fartare in su dovere
Frases
no est sempre chi sa cuscénscia resessit a l'ispuntare cun s'istintu ◊ sa cusséntzia nostra càmbiat a s'imbesse o a s'infache ◊ in nois duos bi est sa diferéntzia e gai amos divèscia sa cusséntzia ◊ no si podet piús campare: chie solet negusciare est zente sena cuscénscia! ◊ chie giughet cusséntzia no arrogantat su trotu
2.
de cusséntzia, comente bos so nendhe est! ◊ amus manigadu de totu a cusséssia: sa cosa za bi fit
3.
pro no àere gàrrigu de cusséntzia aiat fatu totu su possíbbile ◊ is postus coberaus cun ispintas de canis mannus pesant in sa cuscéntzia de chini si depit bendi ◊ su male chi at fatu l'at a tènnere a gàrrigu de cusséntzia ◊ in cusséntzia de s'ànima semus cunvintos chi est goi
Sambenados e Provèrbios
prb:
chie no at cusséntzia in fogu no at cusséntzia in logu
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
conscience
Ingresu
conscience
Ispagnolu
conciencia
Italianu
cosciènza
Tedescu
Gewissen.
sénsu , nm: sentzu 1 Definitzione
sa capacidade de sa mente de assaborire totu is cosas, de si acatare, de èssere presente, de atuire, ma fintzes su sentire; si narat fintzes po significau de cosas e foedhos, po motivu o iscopu lógicu o de giudu de unu fàere
Sinònimos e contràrios
consiéntzia,
santidu
/
significadu
Maneras de nàrrere
csn:
èssiri in sensus = zúghere sos atuamentos, atinare; torrare in sensu, in sensos = torrare sos atuamentos (apustis de unu dimaju)
Frases
si mantenes sos sensos atentos, sos tales chi ti ammajant cun risitos sunt de amore in coro fritos ◊ at bufau tropu e no est arrallendi in sentzu
2.
afido sas isperàntzias meas a su sensu carrale de sos Sardos pro sarbare custa terra de poesia dae prozetos criminales
3.
a triballare chentza ndhe bogare nudha de bonu no tenet sensu
4.
est morendusí, ma est in sensus ◊ cust'ómini gei no mi parit in sensus, comenti fuedhat! ◊ benemindi in sensus, chistionendi, cun totu ca tenit noranta cincu annus! ◊ su malàdiu respundit cun pagus fuedhus, ammostendi perou de èssiri in sensus
Tradutziones
Frantzesu
conscience,
sens
Ingresu
conscience,
sense
Ispagnolu
conciencia,
sentido
Italianu
cosciènza,
sènso
Tedescu
Bewußtsein,
Sinn.
séru , nm: sieru Definitzione
su si serare, su cunsiderare bene totu is cosas, sa capacidade de si acatare de una cosa e de dha cumprèndhere
Sinònimos e contràrios
àrviu,
imprastu,
saeru,
selembru,
sinnu
Maneras de nàrrere
csn:
male chentza s. = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet; fémina, ómine de s. = abbistus, àbbilis, atentus, giuditziosus; cane de s. = chi abbizat; leare su s. de carchi cosa = leare oru, àrviu; fora de seru = fora de tinu, chi no atinat, ammachiadu; èssere in seru = in tinu, zustu de conca
Frases
sas criaduras sunt chentza seru, ma su mannu depet atuare a su chi faghet! ◊ de sa note chi ant segadu a pedra sos bidros de sos barcones nche li est intrannadu unu seru malu ◊ cussu est macu chena seru ◊ a sos fizos de seru su nuraghe mustrat luntanas andheras ◊ est galu a seru sanu mancari apat giampadu sos chent'annos ◊ carimanna, si seru aias tentu ti fist assolada che murone! (M.Murenu)◊ tue morta e deo… ancora so in seru?! ◊ ses resultadu sentza cunsideru ca in sa conca no giughias seru ◊ faedha sintzeru, prite ue sia no ndhe tenzo seru ◊ cussa est genti chen'e sieru!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
jugement,
sagesse,
conscience
Ingresu
judgement,
consciousness
Ispagnolu
juicio,
sabiduría,
conciencia
Italianu
sénno,
giudìzio,
saggézza,
consapevolézza
Tedescu
Verstand,
Vernunft,
Weisheit,
Bewußtsein.
supentíre , vrb Definitzione
pentzare o èssere presente cun is sensos a su chi si biet o chi s'intendhet
Sinònimos e contràrios
atinai,
atoare,
penciai
Frases
no supentit prus ◊ s'ómine, su piús no supentiat ilgadaradu a un'oru che mortu (P.Casu)◊ inoraona, ajó, ischida: apen'apena a sa boghe supentis! ◊ supenti e pesadindhe! ◊ supentit de tantu in tantu e si li movet su bultzu
Tradutziones
Frantzesu
avoir conscience
Ingresu
to be conscious
Ispagnolu
ser consciente
Italianu
èssere cosciènte
Tedescu
sich bewusst sein.