abbacràsta , nf: abbagrasta, acuagrasta Definizione s'abba chi portat s'olia e chi, candho est mólia, si ndhe iscèberat e si fúliat po chistire s'ógiu límpiu; s'abba de su giodhu, sa chi s’iscèberat faendho su butiru; nau in cobertantza, cosa de pagu valore, machine Frasi pro chirriare bene s'ozu dae s'abbagrasta a sos isportinos lis cheret betadu abba budhindhe 2. tue in conca bi giughes abbagrasta, bellu meu! Etimo srd. Traduzioni Francese eau restante du procéde de préparation des olives Inglese water remnants of olives processing Spagnolo oleaza Italiano àcqua residuata dalla lavorazióne delle olive Tedesco nach der Bearbeitung von Oliven oder Milchprodukten entstandene Flüssigkeit.

arregortzài , vrb: arregurtzai Definizione pònnere iscaza, orrugos de pedra, pedra pitica in is calancas, fossos, buidos, faendho muru, po prènnere, aparigiare Etimo ctl. regalzar Traduzioni Francese boucher des fissures avec de petits bouts de pierre Inglese to splinter again Spagnolo encascotar, rellenar Italiano riempire con schégge di piètra le fessure dei muri, rinverzare Tedesco mit Spänen oder Splittern verstopfen.

disintonài , vrb Definizione su no èssere a tonu, intonaos de boghe, fintzes su no torrare apare de duas cosas, in calecuna chistione Sinonimi e contrari distonare, istonai | ctr. atonare Etimo spn. desentonar Traduzioni Francese chanter faux, dissoner Inglese to be out of tune Spagnolo desafinar Italiano stonare, dissonare Tedesco falsch spielen, oder singen, falsch klingen, nicht übereinstimmen.

egàdu , agt Definizione nau de unu terrenu, chi est de annos meda chentza prenu, chentza trebballau Sinonimi e contrari annicrinu, rodiu Traduzioni Francese terrain inculte Inglese uncultivated land Spagnolo yermo Italiano terréno incólto Tedesco ungepflegtes oder unbebautes Grundstück.

germànu , nm: ghermanu, giolmanu, grammanu, gremmanu, zermanu Definizione (f. -a) ghermanu primarju, fradile de segundhu gradu (fígiu de tziu fradile o de tzia sorresta de su babbu o de sa mama): a logos, manu primarzu / ozu ghermanu = ozuermanu, de olia Sinonimi e contrari bremanu Frasi germanu miu est surdu perdali ◊ poniant su lutu pro su mortu fintzas sas sorrestas e sas gremmanas primazas, a bortas Terminologia scientifica ptl Etimo ltn. germanus Traduzioni Francese cousin germain Inglese second cousin Spagnolo primo segundo Italiano cugino di 2° grado Tedesco Vetter oder Cousin zweiten Grades.

ghermàna , nf Definizione sorresta segunda, de segundu gradu (fígia de tziu fradile o de tzia sorresta de su babbu o de sa mama) Terminologia scientifica ptl Traduzioni Francese cousine germaine Inglese second cousin Spagnolo prima segunda Italiano cugina di 2° grado Tedesco Base oder Cousine zweiten Grades.

gipòne, gipòni , nm: cipone, giupone, zibbone Definizione genia de bestimentu grussu de su costúmene, siat de ómine o de fémina, chi si ponet deretu in pitzu de sa camisa (o ghentone) o fintzes in pitzu de totu (camisa, pala o coritu, zipone)/ giponi de soldau = letítera (Lathyrus sylvestris) Sinonimi e contrari giacu 1 Frasi apu connotu bragas e giponis fendu su ballu tundhu Terminologia scientifica bst Traduzioni Francese corsage Inglese bodice Spagnolo corpiño Italiano corpétto del costume femminile Tedesco eine Mieder (oder Leibchen, oder Kamisol)sorte.

moresínu , agt, nm: morisinu, muresinu, murisinu Definizione de colore niedhudu, chi est in colore de mura; murighessa, genia de mata manna chi faet su frutu coment'e una mura Sinonimi e contrari moritu, murenu / gersa, morighessa Frasi po èssi muresina, ti stait sa seda celesti! ◊ sa baca muresina no portat ischina e allatat in fronti…◊ fiat murisinu de faci, teniat 1,65 de cantellu e una bella cabidhada de pilus Terminologia scientifica clr, mtm, Morus alba, M. nigra Etimo srd. Traduzioni Francese brun, jeune homme brun, garçon brun Inglese brown, swarthy, mulberry (tree) Spagnolo pardo, morera, moral Italiano bruno, morettino Tedesco dunkel, Weißer oder Schwarzer Maulbeerbaum.

morighèssa , nf: muragersa, muragessa, muraghessa, murichessa, murigessa, murighensa, murighessa Definizione genia de mata manna chi faet su frutu (m. fémina) chi paret mura: dhue ndh'at de duas calidades, una chi faet sa mura bianca e una chi dha faet niedha; sa fògia serbit po brovendha de su fermesílicu (chi faet sa seda)/ muragessa mascu = sa mata chi faet frore ma no frutu; murighessa de s'arrua = mura de arrú, mura Sinonimi e contrari gersa, moresinu Terminologia scientifica mtm, Morus alba, M. nigra Etimo ltn. mora celsa Traduzioni Francese mûrier, mûre Inglese mulberry (-tree) Spagnolo morera, moral Italiano gèlso, mòra del gèlso Tedesco Weißer oder Schwarzer Maulbeerbaum, Maulbeere.

O, o , nf, cng, iscl Definizione sa de batórdighi líteras de s'alfabbeto est unu sinnu chi arrapresentat unu sonu vocale a candho apertu (acentu gràficu /`/: ò) a candho serrau (acentu gràficu /´/: ó); impreada a sola est una cng., vocale aperta (a bortas repitia puru) chi serbit a pònnere duos o prus foedhos e fràsias a bétia apare (e a sa log. càmbiat sa cunsonante mudòngia, ma no a sa campidanesa: o casu o peta = nr. ogàsu obèta; ma: o casu o petza, o fillu o terra = nr. ocàsu opètza, ofíllu otèrra); est fintzes foedhu (vocale serrada) po acumpangiare unu númene tzerriandhodhu (e custa puru benit de su ltn.). In sa foedhada logudoresa, nuoresa e de mesania podet èssere vocale de finitia de foedhu a su sing. in númenes (es. coro, domo, moro), in calecunu agt. (es. grogo), e sèmpere est voc. de acabbu, desinéntzia, in bvrb. (ind. pres. 1ˆ sing.: benzo, fato, lasso, mandho, pòngio, tèngio, fintzes ind. imp. aio, andhao, faghio, cherio coment'e variante de sa essia in -a prus manigiada), e dhu'est pruschetotu a su pl. de nm. e agt. coment'e cambiamentu de sa vocale de acabbu /u/ de su sing.: binu - binos, bonu - bonos, contu - contos, corbu - corbos, fogu - fogos, fossu - fossos, longu - longos, mortu - mortos, ortu - ortos, oru - oros, tontu - tontos). In su sistema fonéticu de sa limba sarda sa /o/ tónica est sonu mesanu apertu candho prus ainnanti de unu postu dhue at un'àteru sonu seguramente apertu (/a/: arròsa, còsa, ispòsa, lòsa), o mesanu etotu (/o/, /e/) fintzes candho custu est rapresentau cun vocale chi po régula est de sonu serrau (/i/, /u/) si però in su foedhu chi dh'at fatu dipèndhere dhue iat unu sonu mesanu etotu (o dhue at, comente est in log.) e duncas si narat: bónu - bònos e bònus, cóntu - còntos e còntus, córbu - còrbos e cròus, fógu - fògos e fògus, fóssu - fòssos e fòssus, lóngu - lòngos e lòngus, mórtu - mòrtos e mòrtus, órtu - òrtos e òrtus, óru - òros e òrus, tóntu - tòntos e tòntus, o fintzes amòri (amore), arròsciri (orròschere), bòliri (bòlere), bòxi (boche), còiri (còghere), fròri (frore), mònti (monte), òi (oe), pòngiu (ponzo), pònniri (pònnere), pònti (ponte), sòli (sole), tèngiu (tèngio), tòrru (torro). Sa /o/ tónica est sonu serrau candho prus ainnanti de unu postu dhue at una vocale serrada giai in s'étimu (/u/, /i/): bónu, cóntu, córbu, fógu, gói, lollói, lóngu, mórtu, nonnói, óbu, órtu, óru, tóntu (ma dh'aperint in su plurale totu is chi fúrriant sa -u finale a -os/-us, es. òrtos/òrtus, bíere is esémpios giai fatos), o fintzes arrósciu, arróscidu, bófiu, dófidu, dóliu, innóchidu, nóghidu, óbiga, óbbrigu, órulu, nódidu, pódhighe (e totu custos dha faent serrada fintzes in su plurale), e faet sonu serrau fintzes cun vocale mesana prus ainnanti de unu postu ma cun d-una seguramente serrada prus ainnanti de duos postos, es. grómeru, lómberu, póveru (chi dh'aperint in su plurale: gròmeros, lòmberos, pòveros, e pòberus, in custu puru aperta, ca sa /u/ de su sing. est diventada mesana cussa puru, -os, in su plurale o de matessi valore in -us camp.). In chímica si ponet a símbulu de s'ossígenu (O), in giografia est incurtzadura de "Ovest" Sinonimi e contrari sinono, sinoncas Frasi seus totus o cojaus o bagadius ◊ o est babbu, o est s'àinu, o est zerda de paza, o est sa crésia de Santu Nigola, o est lèpere fuinne! ◊ o fais su doveri o mi nc'istupas debressi! ◊ at a balli duus sodhus su costumu de Bonacata!… o chi no su braxeri de sa spaciada de mammai! ◊ fut abbarrau oto o deghe dies 2. o Frantzisca, ses pòvera ma bella! ◊ est una molentara chi poltas, o Fireli! ◊ morta ti ses, o tessidora bella! (A.Casula)◊ o sa meri, ascurtit! ◊ o bà, benide! ◊ o mà, a mi lassades andhare a ziru? ◊ o cudh'ómine, casu a ndhe comporades? ◊ o genti tostorruda, poita no ascurtais?! Etimo ltn., itl. aut, o Traduzioni Francese ou Inglese or Spagnolo o Italiano o, oppure Tedesco oder.

sacramentài , vrb: sacramentare Definizione giare is sacramentos; rfl. pigare is sacramentos / mòrrere sacramentadu = cun is sacramentus (cunfessau, comunigau, oliau) Traduzioni Francese administrer les sacrements Inglese to administer the sacraments to (s.o.) Spagnolo sacramentar Italiano sacramentare Tedesco die Sakramente spenden oder austeilen.

santacída , nf: santatzida Definizione dannu mannu a su bestiàmene, mortu a bochidura o fintzes de maladia mala; carraxu, burdellu mannu cun boghes e tzérrios Sinonimi e contrari degógliu, mortalidade / abbatúliu, biuldu, budrellu, carralzu, chimentu, intatzida* 2. candho andhaimus a iscola, isetendhe a intrare bi fit sa santatzida: bi naschiat murrunzos, istrampadas, punzos e àteru Traduzioni Francese massacre d'animaux par vengeance, mortalité Inglese beasts slaughter by revenge or murrain Spagnolo mortandad de reses Italiano strage di béstie per vendétta o moría Tedesco Tiermassaker (aus Rache oder Seuche).

sèdas , nf, pl Definizione isperraduras o tzacaduras chi essint in is murros e in is tzimingiones de is allateras; ispécia de maladia de is cuadhos, in s'unga; a logos est una maladia de is animales a istentinas, is alisanzedhas o sédinas Terminologia scientifica mld Traduzioni Francese rhagades Inglese mouth ragas (nipple) Spagnolo grietas Italiano ràgadi alla bócca, ai capézzoli Tedesco Hautriß in der Mundgegend oder der Brustwarzen.

tàltu , nm: tastu Definizione sabore malu, légiu Sinonimi e contrari denga, lassada, saboi Frasi s'ozu at unu tastu chi no mi piaghet, custu binu no at tastu perunu, at tastu de linna, de mufa ◊ bastat una carrada male tenta o pagu samunada a pònnere tastu a su binu ◊ una cuba, si la pienas de binu gualtu mantenet su taltu po sempre ◊ sos frutos luados mancu los podimus connòschere a su tastu Etimo srd. Traduzioni Francese mauvaise odeur Inglese stench Spagnolo tufo, sabor desagradable Italiano tanfo, sapóre e odóre sgradévole Tedesco übler Geruch oder Geschmack.

urreixédhu , nm Definizione min. de urrei: rei piticu (de tempus, de carena), o fintzes metzanu Traduzioni Francese petit roi Inglese little king Spagnolo reyezuelo, rey pequeño Italiano reùccio Tedesco jünger oder kleiner König.

«« Cerca di nuovo