abboài , vrb: abbuai Definizione abbruxare s'istula, is terrenos de arare; curpire, tocare a népide su laore Sinonimi e contrari abbrugiai, abbruscare, abburare / nabronari / abburvurare, achichinare, afurconare, anneulare Frasi in cudhus campus si bit fumu: stau ca funt abbuendi! Traduzioni Francese brûler légèrement Inglese to scorch, to affect by smut Spagnolo quemar, artigar Italiano abbruciacchiare, ingolpare Tedesco absengen, mit Brandpilzen befallen.

abbrancài, abbrancàre, abbrancàri , vrb Definizione aferrare e mantènnere cun fortza; arrapiare, furare Sinonimi e contrari acafai, afarcai, afarrancae, aferrai, aggafai, aggarrai, agguantai, barrancai, carrabbusai; arrapare 2, furai Frasi si abbrancat a su truncu che sa edra ◊ dh'iant abbrancau e fatu dh'iant mòrrede atzogau ◊ si narat cosa dh'abbrancu! 2. no est piús domo mea, ma àrvule ruta inuve totus colant e abbrancant (G.Chironi)◊ su capedhu mi ndi dh'at abbrancau cussu piciocu! Etimo srd. Traduzioni Francese saisir Inglese to grip Spagnolo agarrar Italiano abbrancare, aggrapparsi Tedesco mit den Krallen packen, sich festhalten.

abbrovendhàe, abbrovendhàre, abbrovennàre , vrb: aproendhare, aproennare, aprovendhare, provendai Definizione giare o pònnere sa brovendha a is animales: in cobertantza si narat de gente puru in su sensu de giare cosa po ndh’àere calecunu acotzu o praxere Sinonimi e contrari addascare, aescai, afrongiai Frasi seo intrau a s'istadha pro abbrovendhare su cuadhu ◊ annada mala, abbrovendhandhe sa robba sero e menzanu! ◊ sos massajos in cussa funtana bi aproendhant sos boes Etimo srd. Traduzioni Francese affourager Inglese to forage Spagnolo dar forraje, subvencionar Italiano abbiadare, foraggiare Tedesco mit Hafer füttern.

abbucài , vrb: abbucare, abbuchiare 1 Definizione pònnere istrègios cun sa buca a cara a fundhu, conca a bàsciu, afacaos, o a buca apare (ma fintzes betare cosa a covecadura a un'istrégiu); serrare calecuna cosa, mancari no deunudotu; nàrrere cosa a unu coment’e po dhi tupare sa buca, in su sensu de dhu currègere, de dhi foedhare male, de dhu fàere citire Sinonimi e contrari abbucaciai, abbufiare, currèzere, irmurrare, iscontroriare / serrai / covecare, inconchinare, rebbucai Modi di dire csn: abbucai sa porta = tambàrela unu pagu; abbucare un'àidu, un'abbertura = tupai, serraidhus; abbucai su lentzoru = furriàrendhe unu pagu a subra de s'àtera cuguzura, in conca de letu; abbucaisí = rúere a buca a terra, nadu prus che àteru de isterzu; abbucai su sèmini = carrarzare su sèmene betadu in sa terra arada Frasi nau ca mi nci abbucu a mari chi m'intendu nai "presoni"! ◊ prima ndi est ampuau e apustis si nci est abbucau a iscabiossu ◊ abbuca totu a su cadhaxu! ◊ dèu dep'iap'ai tocau calancunu mucioni e sa pingiada de su trébini si ndi fut abbucada a terra 2. in su cunzadu bi at àidos de abbucare, no b'intret bestiàmine ◊ abbuchedhu bene cuss'àidu, ca sas albeghes podent repítere! 3. su babbu fiat murrungendi e abbuchendi su fillu ◊ su coronellu si ndh'est fichidu e cun boghe alterada l'at abbucadu ◊ dego no ndhe aio cosas de mi nàrrere tue, e mancu commo as de mi abbucare! ◊ si istat bona dh'aiat abbucada canno dh'at intesa faedhanne male! ◊ sa sorre si est posta a fàere sa maca e su frade dh’at abbuchiada Etimo srd. Traduzioni Francese tancer, rabrouer Inglese to reproach Spagnolo colmar, caerse de cabeza, reprochar Italiano abboccare, cadére a tèsta in giù, rimbrottare Tedesco umkippen, mit dem Munde fassen, anlehnen, ausschimpfen.

abbuciconài , vrb: buciconare Definizione pigare a bucicones, a cropos de púngiu Sinonimi e contrari acatzotai, apugnigosai, apuinare, apunzare, burtzigare Frasi si funt abbuciconaus paribari Etimo srd. Traduzioni Francese donner des coups de poing Inglese to punch Spagnolo pegar una piña Italiano cazzottare Tedesco mit Fäusten schlagen, boxen.

abburràre , vrb rfl Definizione afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu) Sinonimi e contrari abburgare, infangaciai / abburrigare Frasi custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba 2. poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu Etimo spn. embarrar Traduzioni Francese se crotter Inglese to muddy Spagnolo enlodar, enfangar Italiano infangarsi Tedesco sich mit Kot beschmutzen.

acentài, acentàre , vrb Definizione pònnere s'acentu Traduzioni Francese accentuer Inglese to accent Spagnolo acentuar Italiano accentare Tedesco mit Akzent versehen.

acioladúra , nf Definizione imbullitadura, su pònnere is bullitas a is iscarpas Sinonimi e contrari acioadura, intzoadura, puntzadura Etimo srd. Traduzioni Francese cloutage Inglese nailing Spagnolo el embrocar Italiano imbullettatura Tedesco Beschlagen mit Zwecken.

aciolài , vrb Definizione pònnere is aciolus, pònnere is bullitas a su fundhu de is botinos Sinonimi e contrari acioae, atacitai, imbullitare, intzoare 2. portat is crapitas acioladas Etimo srd. Traduzioni Francese clouter Inglese to nail Spagnolo embrocar Italiano imbullettare Tedesco mit Zwecken beschlagen.

aciopài , vrb Definizione atzitzare is canes, su dhos mandhare a mossigare a ccn. Sinonimi e contrari alluscai, ateneae, atiare, auntzare, incidai, inciulai, insissiligai, intzullire, tzuntzullare, ubetzare | ctr. caciare Traduzioni Francese pousser, exciter Inglese to instigate Spagnolo azuzar Italiano aizzare i cani Tedesco hetzen (auf, mit Akk.).

acollàda , nf: acollara Definizione su giare un'ispinta, su fàere fortza a cropu o totus impare Sinonimi e contrari acirrada, afracada, assuprida, colpu, imberta, impédhida, incollada, ispinta, lómpia Modi di dire csn: dhi at donau un'acollada!… = l'at fatu un'assuprida!…; un'a. de àcua = una bufada manna de abba, acirrada Frasi s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ at pigau un'acollara in sa vetura e de sa dí at cumentzau a sciolloriai ◊ dhi at donau un'acollada, in s'oru de su mari, e ci dh'at ghetau a s'àcua ◊ toca, mulleri mia, ca est s'úrtima acollada! 2. torrat a domu, pigat sa cullera e via àteras duas o tres acolladas de cudha cosa Etimo srd. Traduzioni Francese poussée occasionnelle Inglese push with the shoulder Spagnolo empujón Italiano spintóne, spallata Tedesco heftiger Stoß, Stoß mit der Schulter.

acorriatàre , vrb Definizione fàere tzacurrare is dentes; fàere corriatzu Sinonimi e contrari arrodare, titiriscare, tzacarrai Etimo srd. Traduzioni Francese grincer Inglese to grind Spagnolo rechinar Italiano digrignare i dènti Tedesco fletschen (animalis), mit den Zähnen knirschen (cristianus).

acresuràe, acresurài, acresuràre , vrb Definizione serrare a cresura, isserrare Sinonimi e contrari acrisionai / acorrae 1, inserrai Frasi tancaus de bentu apu a cuncordai, tancaus de bentu acresuraus de amori! ◊ ant acresurau sos àidos 2. cambiamentos de umore e tristuras l'abbandhaint dae sa zente, acresuràndhela in d-unu mundhu suu Terminologia scientifica srr Etimo srd. Traduzioni Francese clore de haies Inglese to fence (in) Spagnolo rodear con setos Italiano assiepare Tedesco mit Feigenkakteen (meist), Büschen u.s.w. umzäunen.

acuguciài , vrb: acugusciari, acugutzai Definizione ammontare sa conca cun cugudhu o àteru, carragiare deunudotu, fintzes cuare; rfl. èssere in s’ibertu de calecuna cosa, apitare, acostire in s’idea de dhi giare cosa Sinonimi e contrari acapuciai, acubudhare, acucullai, acucutare, acugudhai, acurruxonai, incugudhai Frasi est noti de frius, noti de cilixia: trista e sola pipia si acugúciat in foras ◊ si est acuguciau in su letu, no biemu nudha! ◊ si no ti acugúscias ti fait mali, ca est fendi frius ◊ cudh'ómine si est acugutzau in su crucuzone prus cuau e si est ammuntau 2. no ti acugucis ca tanti no est cosa po tui! ◊ si fiat acugucendi, candu at biu ca dhoi fiat cosa Etimo srd. Traduzioni Francese encapuchonner Inglese to put a hood on Spagnolo encapuchar Italiano incappucciare Tedesco mit einer Kapuze, bedeckt.

acumbeniàre , vrb: cumbeniare Definizione pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Sinonimi e contrari acumbenentziare Etimo srd. Traduzioni Francese doter un appartement de tous les conforts Inglese to have, to provide oneself Spagnolo regalarse comodidades Italiano avére o provvedérsi di tutte le comodità Tedesco mit allem Komfort versehen.

afenàre , vrb Definizione abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos Sinonimi e contrari incubae Frasi teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare Etimo srd. Traduzioni Francese affener, contracter la strongylose Inglese to feed on hay, to catch strongylosis Spagnolo dar el heno, coger la strongilosis Italiano affienare, contrarre la strongilósi Tedesco mit Heu füttern, sich die Strongyloidosis zuziehen.

afiorizàdu , agt: afrorigiau Definizione fatu a frores, totu froriu (nau de pintadura) Sinonimi e contrari froreadu Frasi custa chiterra est tota afiorizada Etimo srd. Traduzioni Francese orné Inglese adorned with flowers Spagnolo floreado Italiano infiorato Tedesco mit Blumen geschmückt.

afitianàe, afitianàre, afitinàre , vrb: fetianare Definizione abbitare a fitianu, meda, a ccn. logu o a calecuna cosa, a comporare Sinonimi e contrari abbitai, abesare, atravigare, imbisciare, trassigiai Frasi sos pastores che gighiant sa robba onzi sero a ue fit afitianada ◊ no ti afitianes a cussu cumpanzu ca ti giughet a s'isperdísciu! ◊ sos brufularzos si sunt afitianados a sos úlumos, pro corcare (Q.Falchi)◊ sunt tropu afitianados a su male! Etimo srd. Traduzioni Francese fréquenter Inglese to frequent Spagnolo frecuentar Italiano frequentare Tedesco verkehren mit, verkehren in.

afrochedhàre , vrb: afrochillai, afrochillare Definizione pònnere frocos, fàere bella una cosa ponendhodhi frocos, fetas Sinonimi e contrari aflochitai, frochillare, imbitai, infiochitare Frasi su tempus ti at afrochillau de scabudu! (D.Erriu) Etimo srd. Traduzioni Francese enrubanner Inglese to beribbon Spagnolo adornar con lazos Italiano infiocchettare Tedesco mit Schleifchen schmücken.

aggripiài, aggripiàre , vrb Definizione aferrare cun is ungas comente faent unos cantu pigiones, furare, leare sa cosa angena cun sa fortza; su si mantènnere o aferrare a calecuna cosa Sinonimi e contrari abbrancai, acafai, afarcai, afarrancae, aggarrai, isculpire / aferrai, aggantzare 2. disisperau, iat circau de s'aggripiai a cancuna cosa, a un'iscusa, a una pregunta chi no connosciat e istentàt a dhu sorighí Etimo ctl. agripar Traduzioni Francese agripper, attaquer Inglese to assail, to grab Spagnolo agarrar Italiano ghermire, aggredire Tedesco mit den Krallen fassen, überfallen.

«« Cerca di nuovo