àssu 1 , agt Definizione nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu Sinonimi e contrari impurdedhiu, insuau, insutzuligau, suadu, suguzadu Etimo ltn. arsus Traduzioni Francese en chaleur Inglese on heat Spagnolo en celo Italiano inuzzolito, in calóre Tedesco begierig, brünstig.

bundhàre , vrb: abbundai* Definizione giare, produire, bogare a meda, nau mescamente de funtanas, de terras e àteru Sinonimi e contrari abbenai, abbundiri, rebbucare 1 | ctr. mancai 1 Frasi asciuta su sucutu de cussos ojos chi sunt bundhendhe làgrimas! ◊ bundhat sa vida in noa gioventura, bundhet sa terra frutos e laores! ◊ frisca continu ti bundhet sa vena de maju bellu in lughe e armonia (P.Casu)◊ sa funtana de Luitu sichit a bundhare ◊ in beranu s'erba bundhat ◊ custa est terra chi bundhat Traduzioni Francese abonder Inglese to produce plenty of Spagnolo abundar Italiano produrre mólto, in abbondanza Tedesco viel hervorbringen.

campaniàre 1 , vrb: acampaniare, acampionare, campianare, campionare Definizione pònnere bene, assentare sa cosa a manera de torrare totu giusta cun àteras, agiustare, istesiare o apartare po no giare ifadu o no tènnere dannu; nau de ccn., essire deghile, bellu, creschendho; pònnere de acórdiu Sinonimi e contrari adaretzai, arremonire, assantai, cumpòniri, frànghere | ctr. isordulare Modi di dire csn: campiànadi! = trocidindi!, istrizi!; beni s'à… no campionas, no?! = (nendhe a s'àinu) a ti adderetas o nono?!, assèntadi, adderètadi!; campianàresi apare = pònneresi de acordu, arranzare una chistione; campianàreche a ccn. = collirechelu, bogarechelu dae su mundhu, bochírelu; campianare a ccn. = atèndiri, contivigiare; campiò!… = atentu, aundi ses passendi!; campaniare un'ofesa = chircare de si fàghere perdonare faghindhe carchi cosa de bonu, pònnere rimédiu a un'ofesa; no bi n'at unu chi campàniat su logu! = funt unu peus de s'àteru, no dhoi nd'at unu bonu Frasi apo campionadu sa linna pro la prèndhere a fasche ◊ si podent campaniare sas fadhinas cun sa tinta, in custa faina ◊ no campionat, no cudha màchina, ancora in s'àtera corsia bidindhe màchinas beníndheli de fronte?! 2. campiònadi, cantu chi ses cun sas ancas istérridas chi no lassas logu! ◊ nos semus campaniados apare ◊ campiana cussa pedra ca nos betat! ◊ campiànadi, chi sunt currendhe sos cadhos! ◊ bi at piantas chi si las tocas paret chi ti timant e chi campionent e chi si doghent (M.Pira)◊ su mortu fit campionadu in su baule 3. cussa zòvana si ch'est campaniada ◊ custu boe est bonu meda e campionat s'àteru ◊ custu zòvanu campionat sa famíllia: sos àteros no ndhe balent a nudha ◊ su pitzinnu paret feutzu: isperamos chi creschindhe campàniet! 4. cantandhe bisonzat de ischire picare su filu, de ischire campianare candho s'arréjonu si cheret imbèrghere pro lu ghirare a tretos suos Etimo srd. Traduzioni Francese mettre en ordre Inglese to arrange, to tidy up, to reconcile Spagnolo ordenar, arreglar, poner en orden Italiano ordinare, méttere bène in órdine Tedesco aufräumen.

càrre , nf: carri Definizione sa petza bia de una carena, sa carena etotu; (mescamente su pl.) sa carena nuda e mescamente sa natura Modi di dire csn: c. morta = pizighedhu de carre chi che andhat dae sa pedhe; c. bia = sa carre apenas coladu su pizu prus subra de sa pedhe, sa chi dolet de prus; c. bona = sa carre noa chi creschet in sas segadas; carregarre = atacadu, própiu tochendhe sa carre; èssere c. e úngia = èssere parentes custrintos, amigos meda; èssere c. agnanta = leados pagu in cunsideru, che cosa anzena, nadu de parentes de intradura; èssiri de c. fini = zúghere carràdigu delicadu; èssiri in carri allena = nadu de fémina, èssere ràida; carri chérvinu (nau de su cuadhu) = chi no ingrassat; a carre = nadu de bestimenta, tochendhe sa carre, chentza àteru pizu suta Frasi in sa carre intendhia sas punturas ◊ si ponit sa camisa po no abarrai cun sa carri in campu ◊ is carris liagadas dhi pendiant de is bratzus abbruxaus ◊ unu pantàsima no giughet carre e ossos comente giuto deo ◊ deasi s'aciugnat custa carre, comente s'aciugnet custu filu! 2. iast a ammostai is carris a is àturus? ◊ de sa carri tua ses tui sa meri: difatis po medas obertu as butega! 3. sas muzeres pro medas connadas e connados sunt carre agnanta! Terminologia scientifica crn Etimo ltn. carne(m) Traduzioni Francese chair Inglese flesh Spagnolo carne Italiano carne in quanto tessuto vivo, sensìbile Tedesco Fleisch.

carritziósu , agt Definizione nau de persona chi istat bene, chi est in carres, in prupas bonas Sinonimi e contrari imprupiu, introssiu | ctr. làngiu Terminologia scientifica zcrn Etimo srd. Traduzioni Francese charnu Inglese plump Spagnolo carnoso Italiano carnóso, in carne Tedesco fleischig.

cartabbellàre , vrb Definizione cundennare a unu chentza dhu'èssere presente Etimo itl. cartabello Traduzioni Francese condamner par contumace Inglese to sentence by default Spagnolo contumacia Italiano condannare in contumàcia Tedesco in Abwesenheit verurteilen.

cassài , vrb: acassare 1, cassare, catzare 2, catzeare, catziare Definizione andhare a cassa, aciapare is animales arestes, tènnere a pessighidura, a isparadura o àteru deasi; agatare a ccn. in su dannu, faendho male, agatare in farta; pigare, buscare (cropos o àteru) Sinonimi e contrari aciocai, tènnere / segudare Modi di dire csn: giogai a su cassa cassa = a tènnere; si nci podint cassai is topis a berrita = est una domo chi no bi at nudha, no bi at neune Frasi as catziadu in donu ca giughes tropu pículu minore ◊ fipo cassandhe, candho dae unu gardarjedhu bi partint duos lèpores ◊ custu chervu totus lu càtziant e nemos lu tenet ◊ catzeandhe no at fortuna: cartutzas medas ma perdigas nudha!◊ mi apu cassau una pariga de pillonedhus 2. sa corsària de sos coros miràdela chi est igue: si sos Moros sunt che tue, ancu mi cassent sos Moros! 3. gei circat ma gei cassat puru: su cumpàngiu dhi at donau una bussinada a faci Etimo ctl. cassar Traduzioni Francese chasser, attraper Inglese to hunt, to catch Spagnolo cazar, coger, atrapar, pillar Italiano cacciare, acchiappare, cògliere in fallo Tedesco jagen, fangen, ertappen.

cautivài, cautivàre , vrb Definizione fàere o mantènnere s'àteru iscrau, presoneri Etimo spn. Traduzioni Francese esclavager Inglese to enslave Spagnolo cautivar Italiano ridurre in schiavitù Tedesco zum Sklaven machen.

citàre , vrb: tzitare Definizione pònnere a unu in càusa, denuntziare Traduzioni Francese appeler en justice Inglese to convene Spagnolo llevar a juicio Italiano chiamare in giudìzio Tedesco jdn. verklagen.

cóbbula , nf, nm: cóbbulu, copla, cópula, góbbulu Definizione genia de pesada in poesia, chi no est sa matessi in totue Sinonimi e contrari cantone, crobba*, mutu, pesada 1 Cognomi e Proverbi smb: Copula Traduzioni Francese strophe Inglese composition Spagnolo copla Italiano stròfa, componiménto in vèrsi Tedesco Strophe, Versdichtung.

cóghinu , nm Definizione dispraxere serrau chi faet andhandho e creschendho Etimo srd. Traduzioni Francese grand chagrin, grosse peine Inglese inexplicable increasing sorrow of the soul Spagnolo pesar Italiano dispiacére inspiegàbile che va in crescendo Tedesco unerklärbarer wachsender Gram.

comentesisíat , avb: cumentisisiat Definizione de una manera chi no faet a dhu nàrrere, male meda de salude o de poberesa, in poberesa meda; in cale sisiat manera (fintzes cng. cun chi) Sinonimi e contrari comentecasiat Frasi est ca semus comentesisiat, sinono za bi fimus andhados nois puru a sa festa! 2. bi cheret chi sonent sos cannones sas allegrias de sa libbertade? Ma comentesisiat su pópulu oprimidu ndhe ischidade! Etimo srd. Traduzioni Francese d'une très mauvaise manière Inglese no matter (how) Spagnolo de forma mala Italiano in pèssimo mòdo, in una condizióne purchè sia Tedesco recht und schlecht.

corogliàre , vrb Definizione giare a bíere, a crèdere una cosa po un'àtera, pigare a ingannu Sinonimi e contrari abbovai, abbuvonare, coglionai, colovrinare, imbaucare, imbelecare, imbusterai, improsae, ingannai, ingrangugliare, ingregai, istusciare, piocai, scafai, trampai, transare Frasi no s'ischit ite àteru li nesit cussa mariola pro la corogliare ◊ a sos duos amantes si los corogliesit su dimóniu e fatesint su progetu de bochire sa muzere de isse ◊ ma como chi bos isco cuss'astrúscia, su de mi corogliare est corogliadu! (P.Mossa) Traduzioni Francese rouler, tromper Inglese to make fun of Spagnolo engañar Italiano corbellare, trarre in inganno Tedesco täuschen.

corrutàe, corrutài, corrutàre , vrb: acorrutare, currutare Definizione fàere su corrutu, pònnere su dolu po ccn., portare bestimentu de singiale po unu mortu Frasi coro meu istimadu, si andhas a Torinu ti corruto che mortu! ◊ at corrutadu sos mannos chi che li fint mortos ◊ si morzo innantis, corrútami tue! ◊ ses a conca falada pares currutandhe! Etimo srd. Traduzioni Francese être en deuil, prendre le deuil Inglese to be in mourning, to go into mourning Spagnolo estar en duelo Italiano èssere in lutto, méttere il lutto Tedesco Trauer tragen.

costagòsta , avb Definizione manera de andhare in paris in logu chi faet a costera; manera de foedhare chentza arrespòndhere a tonu giustu po no bòllere arrespòndhere a sa pregonta Sinonimi e contrari palabala Frasi che so essidu costagosta chirchendhe sa robba ◊ sas istradas in logu de monte las faghent colare costagosta finas a che assuprire a subra 2. arguai a los tocare, ca che essint palabala costagosta! ◊ candho li apo chircadu su dépidu che est essidu costagosta Etimo srd. Traduzioni Francese évasivement Inglese evasively Spagnolo de forma evasiva Italiano in mòdo evasivo, evasivaménte Tedesco ausweichend.

cramàri , vrb Definizione pònnere in giustítzia a unu po calecuna diferéntzia o iscórriu Sinonimi e contrari carelare, tzitare Traduzioni Francese citer en justice Inglese to convene Spagnolo citar en juicio Italiano citare in giudìzio Tedesco gerichtlich verklagen.

debrèsse, debrèssi , avb: diabressi, drabessi Definizione coitandho, chentza pèrdere tempus Sinonimi e contrari allestru, impresse / cdh. dipressa | ctr. abbellu Frasi si fiat dépiu firmai diabressi, fadiau ca no fiat faina po issu ◊ fetzat debressi! Etimo srd. Traduzioni Francese vite, à la hâte Inglese in a hurry, soon Spagnolo de prisa Italiano in frétta, prèsto Tedesco schnell.

derrúere, derrúghere , vrb: derrúiri, dirrúere, dirrúghere Definizione su si lassare andhare de male in peus, chentza si tènnere contu; batire o lassare andhare una cosa, unu logu o a unu de male in peus, fàere andhare male, fintzes isconciare Sinonimi e contrari arroinare, atzimare, derrocai, dirruire, dissantarare, ifasciare, irderrúere, iscalabrare, isciarrocai, isciusciai, ispèldere, istrossare Frasi sa pitzoca est derrughèndhesi de su totu chi no fachet a la bíere! ◊ sa domo chi no b'istat neune si che derruet ◊ mortu su mere, s'ortu si ch'est derrutu, irbandhonadu ◊ màniga ca sinono ti derrues peus cun custas meighinas! 2. cussa cosa derrughet sa pessone piús sana ◊ custos canes arestes nos sunt dirruinne ◊ dirruo sos camasinos chi apo e ndhe fràigo piús mannos Etimo ltn. deruere Traduzioni Francese tomber en ruine, ruiner Inglese to ruin Spagnolo arruinarse, arruinar, derrumbarse Italiano andare o mandare in rovina, dissestare Tedesco verfallen, ruinieren.

derrútu , pps, agt: dirrutu, disurrutu Definizione de derrúere; chi est totu andhau male Sinonimi e contrari derruidu, irderrutu 2. a su babbu no l'at abbandhonadu, candho l'at bidu derrutu de fortzas ◊ no azis sa carena gai derruta pro istare semper in su cuzolu! ◊ custas domos sunt dirrutas ◊ cussa crésia est de azustare ca est disurruta Traduzioni Francese tombé en ruine Inglese ruined Spagnolo arruinado Italiano andato in rovina, dissestato Tedesco verfallen.

devíde! , iscl Definizione genia de giuramentu: po fàere a bíere chi su chi est naendho, unu, est de abberu e che ponet in mesu sa fide puru / devide! = abberu mia! Sinonimi e contrari abberu!, afide!, gadamasta!, gadimassèstata! Frasi - devide gai est! - Mudu, sa fide de su cane! Etimo srd. Traduzioni Francese ma foi! Inglese honestly Spagnolo a fe Italiano in fede! Tedesco so wahr Gott ist!.

«« Cerca di nuovo