bòte , nm: botu, boto Definizione istúgiu no tanti mannu (de làuna, de imbidru, prus che àteru serrau e a fundhu tundhu) po pònnere cosa; in calecunu logu dhu narant in cobertantza a sa natura de sa fémina / min. botaredhu, botedhu, botichedhu Sinonimi e contrari boeta, lamedha, potu, tolla / testu Modi di dire csn: genti de bòtu = zente metzana; èssere a cara de boto = légiu?; segai su bòtu = (in cobertantza) irverzinare a una; sonare sos botes a ccn. = leàrelu a befe faghindhe burdellu sonendhe botes; sonare su bote a ccn. = donai una surra Frasi s'olia cufetada l'amus posta in botes de bidru ◊ est unu bòtu sena de cobercu ◊ passada su serghestanu cun d-unu bòtu chi ugiat un'istampu e incui sa genti nci betada su dinai ◊ a sa britzicreta si aiat ligatu botedhos meta chi fachiant unu degógliu niedhu ◊ su botighedhu de su tzúcuru dhu tenia prenu prenu 2. cussu est una persona de riguardu e tocat a fai aici, sinuncas porit pentzai chi seus genti de bòtu ◊ malu de vista, fit a cara de boto, però si renniat simpàticu chin totu e aiat amicos meta Cognomi e Proverbi smb: Botte, Botto Terminologia scientifica stz Etimo spn. bote Traduzioni Francese boîte Inglese tin Spagnolo bote, lata Italiano baràttolo di latta Tedesco Dose.

bótu 1 , avb: buta Definizione de botu = de istrémpiu, a corpu Frasi candu dh'ant bistu si ndi funt pesaus de botu ◊ mi ant de botu giradu sas palas! ◊ m'ischidesi nervosu de unu botu ◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ mancai surpréndiu de buta, candu su cuadhu si est postu a curri, no si fiat pérdiu de ànimu ◊ comente apo bidu deai, mi ndhe peso de botu, curro a sas bestes e mi pijo totu Cognomi e Proverbi smb: Butta Traduzioni Francese brusquement, tout à coup, soudainement Inglese suddenly Spagnolo de repente Italiano di scatto, all'improvviso Tedesco plötzlich.

brofàgliu , nm: perfàgliu* Definizione orrollu a pinnigas in bestires de fémina, pitzu ricamau, increspau Traduzioni Francese volant Inglese ledge, tail, trimming Spagnolo franja, volante Italiano falda, balza, guarnizióni di stòffa Tedesco Falbel.

bufiétu , nm Definizione tródhiu surdu, súlidu mudu chi essit de su pertusu; tabbacu de margiani, genia de codrolinu chi, candho est passau (est in colore de cafè), a dhu tocare si crepat e lassat andhare coment'e pruinedhu Sinonimi e contrari písina / fungubísinu, scapavumu Terminologia scientifica atn, Lycoperdon bovista Traduzioni Francese vesse, vesse-de-loup Inglese fart Spagnolo follón, pedo de lobo Italiano lòffa, véscia di lupo Tedesco Bovist.

bumbúdu 1 , nm Definizione tzicu de abba Sinonimi e contrari bucedhu, gropu, súrbia Etimo srd. Traduzioni Francese gorgée d'eau Inglese sip Spagnolo trago Italiano sórso di àcqua Tedesco Schluck Wasser.

burrída , nf: burrira Definizione genia de pische e genia de papare, manera de coghinare e cundhire (bagna e aghedu) segundhu su pische (mussola, scrita) Sinonimi e contrari bastinu Frasi lebit ca tengu porcedhu ammurtau e burrida cun àterus mandiaris! ◊ chi andas a innias ti ndi depis iscaresci de sa patata a ischiscionera e de sa burrira! 2. cantendi de mengianu chitzi est iscimingendimí, mi est faendi sa conca a burrira! Terminologia scientifica mng, psc, scyliorhinus canicula Etimo itl.l buridda Traduzioni Francese roussette, chat de mer Inglese sea cat (fish) Spagnolo pintarroja Italiano gattùccio di mare Tedesco Katzenhai.

cabidiàna , nf: cabudiana, capidiana, caburiana Definizione de duas pudas de sa bide, sa prus in artu, sa primu pértiga de su sermentu, sa chi portat s'ogu de frutu e chi si lassat prus longa (e fintzes sa pértiga noa chi faet) Sinonimi e contrari barriadorza, carriadòrgia | ctr. codiana Frasi su bentu mi ndi at isciusciau totu sa caburiana, in bíngia Terminologia scientifica bng Traduzioni Francese sarment fructifère Inglese vine-shoot Spagnolo sarmiento fructífero Italiano tràlcio di vite fruttìfero Tedesco Rebling.

cacaràgiu , nm Definizione genia de erba bona po s'iscurrentziadura Sinonimi e contrari brentedha, cacalacasu, culuebba, lisandru 1, ocicanu, pibirina, preiderina, preiderissa, priorissa 1 Terminologia scientifica rba, Smyrnium rotundifolium Traduzioni Francese maceron à feuilles rondes Inglese smyrnium Spagnolo esmirnio perfoliado Italiano smìrnio di Càndia Tedesco Smyrnium.

cacàriu , nm: cracàliu, cracàriu Definizione su carraxu, is boghes chi faent is pudhas e pudhos cantandho; su càntidu de is arranas Sinonimi e contrari acróidu Frasi s'intendhet cacàrios de pudhighina ◊ a cracàlius su caboni su mengianu mi ndi at iscidau 2. cussu logu fit unu regnu de paghe addulcadu dae su cantu de sas chígulas, su cracàriu de sas ranas Terminologia scientifica bga Etimo srd. Traduzioni Francese caquetage, coassements Inglese bird row, croaking Spagnolo alboroto producido por aves Italiano schiamazzo di volatili, gracidìo Tedesco Geschnatter.

caciúmbu , nm Definizione una genia de pramma de is regiones tropicales chi faet una genia de nughe de unu o duos chilos, cun d-unu buidedhu aintru ue dhue at un'abbarolu unu pagu biancu, druche: sa prupa est bianca, tostada, a pígiu grussu, apicigada a su corgiolu de fora, tostau meda Sinonimi e contrari còcu Terminologia scientifica frt, Cocos nucifera Etimo ctl. catxumbo Traduzioni Francese cocotier, noix de coco Inglese coconut (palm) Spagnolo cocotero, coco Italiano palma e nóce di còcco Tedesco Kokospalm, Kokosnuß.

càdha , nf: cadra, calda, carda Definizione surra, passada de cropos (fintzes de àteru: es. de súrbios po pigare a befa); pelea manna o ifadu de su faghevaghe a meda, de unu trebballu fortzau, de s'arrennegu po cosas chi andhant a trotu, e àteru: totu significaos naos in cobertantza, ca sa calda is ferreris dhu narant a s'abbrigamentu de su ferru, candho est deasi abbrigau chi essit biancu Sinonimi e contrari fraca 2, surra / arrebbentada, arrebbentu, bataria, cària, cumbata, demozu, impodha, inzotu, istimpida, istripa 1, matana, mugna, munziada, pista, pistapone, podha, rebbatu, stragu 1 | ctr. discànciu, pasu Modi di dire csn: donai una carda a unu = abbanzare, surrai; donai una cadra de buca = improverare, refaciai; donai una carda de dentis = fuedhai mali, brigare a unu; leare, dare cadha = leare o dare arrebbentu, matana; cadha de prantu, de tússiu, de fele = atacu de prantu, de tússiu, de arrennegu; cadha de sole, de fogu = su abarrai a tropu pighendi soli forti me in istadi, istudendi fogu; donai sa carda = (puru) achicare fogu, fàghere fogu meda pro còghere sa terralla, inchèndhere su furru, assidai su forru cun faschinas medas: pro su ramenaju a "donai sa carda" est a martedhare su ràmine pro li dare sa forma; fai sa carda a margiani = arrexonai o afrontai a unu chena de profetu Frasi dhi at donau una carda de corpus, dh'at callentau!…◊ dhi donant una carda de fusti e dhu faint totu liagau ◊ una calda de tribbàgliu aiant créfidu!◊ si dh'isperdu s'ègua, babbu mi arrogat a cardas! 2. sos fizos sunt bochindhe su babbu a cadhas de fele! ◊ su pitzinnu si at fatu una cadha de prantu ◊ chi mi seu donau una cadra de marrai gei no est po dabbadas! ◊ una carda de bisonzu aiat créfidu po dhi passare sos vítzios!◊ sa cadha chi mi at dadu su pitzinnu?! odheu! ◊ Giuanni Batista iat donau una cadra de buca a su rei ca fut afancedhau cun sa connada Cognomi e Proverbi smb: Cadda Etimo spn. carda Traduzioni Francese rossée Inglese hail of thrashing Spagnolo paliza Italiano carpìccio, scàrica di busse, strapazzata Tedesco Prügel, Anpfiff.

cadíssu , nm Definizione orrobba de lana, tira de orrobba Frasi in sos ojos no bi zughet cadissos! ◊ sos bator moros de sa bandhera sarda zughent sos cadissos Etimo spn. cadiz Traduzioni Francese étoffe de laine grossière, bandeau Inglese woollen cloth Spagnolo tejido de lana tosco Italiano stòffa di lana grossolana, bènda Tedesco grober Wollstoff, Binde.

cadredhài , vrb: cadredhare, cardedhai, cardidhari, cradedhare Definizione fàghere de ancas, mòvere is cambas iscudendho is peis a terra, prus che àteru po tostorrudéntzia o protesta o dolore; istare a su brínchida brínchida Sinonimi e contrari catrichidhare, ispeinchinare, istrumpidare, matanare, scadronai / iscradedhiare Frasi si ndhe pesat calchidendhe e andhat cadredha cadredha ◊ chi dhi ponit sabi, a sa ferida, su sannori gei cadredhat! ◊ dh'at aferrau a sa braba e dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ su porcu fit male trobeidu e cadredhendhe s'est isortu ◊ is animalis arestis cadridhant si dhus aferras ◊ axiu tenit sa croxueta cardedhendi candu est cassara a soga a conca!… 2. candu su craboni est malu a tenni tocat a cardedhai cun su sulavogu ◊ chi is predis si podiant cojai, cussu no iat a cardedhai meda po agatai fémina Traduzioni Francese se démener Inglese to fidget Spagnolo agitar Italiano agitarsi, dimenarsi con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedesco sich hin und her bewegen.

cadredhaméntu , nm Definizione su atripare is peis a terra comente faet chie no bolet abbarrare o no bolet calecuna cosa Sinonimi e contrari acuadhinadura, cadredhada, cadredhadura, cadredhu Etimo srd. Traduzioni Francese remuement de pieds par souffrance Inglese fidgeting Spagnolo forcejeo de los pies Italiano dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedesco Schlenkern.

cadredhòne , agt Definizione chi dhu tenet a vítziu a cadredhare Sinonimi e contrari cadredhosu Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese impatient Inglese craving person Spagnolo agitado, inquieto Italiano che ha il vìzio di smaniare Tedesco erregt.

cadredhósu , agt Definizione chi de naturale costumat a cadredhare, chi no tenet passiéntzia Sinonimi e contrari cadramissosu, cadredhone, latranghigultzu Frasi sa crapita si est posta a cúrrere, cadredhosa, e nch'est sadhida a intro de un'àtera tanca ◊ unu de sos frades fuit ideosu, fogaritzu, cadredhosu e presumidu Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese impatient, nerveux Inglese eager Spagnolo impaciente Italiano impaziènte, che ha il vìzio di smaniare Tedesco ungeduldig, aufgeregt.

cadrédhu , nm, agt Definizione su cadredhare, fintzes una genia de tostorrudéntzia, de murrúngiu Sinonimi e contrari cadredhada, cadredhadura, cadredhamentu 2. lassàdemi su cadredhu, no est comente nades bois! 3. custa teraca fit cadredha Etimo srd. Traduzioni Francese remuement des pieds par souffrance Inglese fidgeting Spagnolo forcejeo de los pies Italiano dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedesco Schlenkern.

cagliàda , nf: callada Definizione su s'istare mudos, citios, su si firmare de foedhare Sinonimi e contrari acaida, cedada, citida | ctr. faedhada Frasi sa cagliada est risposta ◊ fit a chistionu, ma comente li ant nadu cosa at fatu sa callada Etimo srd. Traduzioni Francese action de se taire Inglese action of being silent Spagnolo callada Italiano atto di tacére Tedesco Schweigen.

caíta , nf, nm: caitu Definizione min. de cau, genia de pigiones: marragau o arrúndili de mari, o fintzes marragau a peis niedhus, caita bicu niedhu (itl. beccapésci = sterna sandvicensis)/ a/c.: coment'e in cau, deasi etotu in caita sa /c/ de cuménciu no càmbiat sonu po si agatare in mesu de duas vocales: sa caita = nr. "sacaíta" (e no "sagaíta") Sinonimi e contrari caixedha 1 Terminologia scientifica pzn, geochelidon nilotica, sterna hirundo, s. albifrons Traduzioni Francese sterne hansel Inglese gull-billed tern Spagnolo pagaza piconegra Italiano róndine di mare o stèrna zampenére, fraticèllo Tedesco lachseeschwalbe.

caldàda , nf Definizione genia de ammontu de lana, grussu, po letu, pígiu de ammontu Sinonimi e contrari burra, coce, coberta, frassada Frasi mamma comintzat a ndhe bogare isterrimentas e caldadas…◊ si che poniat dereta suta de sas caldadas in su letu ca teniat fritu Terminologia scientifica ts Traduzioni Francese couverture de laine Inglese woollen cover Spagnolo manta de lana Italiano copèrta di lana Tedesco Wolldecke.

«« Cerca di nuovo