arresciòni , nm: arriscioni, arrintzone, arritzone, arritzoni, arruscioni, arrutzoni, erriscioni*, ritzone Definizione arritzoni de mata, de terra, de sicu, genia de animaledhu chi si faet sa tana in terra o in buidos de mata, essit solu a denote, portat sa pedhe totu ispinas (foras de sa bentre) e candho dhu tocant si faet a bòcia totu ispinosa a dónnia bandha; genia de animaledhu de mare, tundhu, piticu de sete o oto centímetros, a ispinas longas a dónnia bandha (arritzoni de mari o de tríscia); su primu corgiolu de sa castàngia, totu a ispinas longas; nau in cobertantza, su sutabbídhiu de sa fémina / is partis de un'a. de mari: scroxu, ispina, buca, títulas (oos, solu de s'a. fémina), sidhus (genia de bentosas) Sinonimi e contrari eritu*, ischissone / tzinnea, tzintzinu Modi di dire csn: intrada de leoni e bessida de arritzoni = fatura de chie si paret de chèrrere o de poder fàghere meda e agabbat a birgonza o no faghet nudha; is arritzonis (de mari) iscolant = perdent sos oos, che lis essint irfatos a brou Frasi dhoi at lèpuris, conillus e arruscionis ◊ portat is pilus círdinus coment'e un'arruscioni Terminologia scientifica anra, erinaceus aeuropeus italicus; anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis; rbr Traduzioni Francese hérisson, hérisson de mer Inglese hedgehog Spagnolo erizo Italiano rìccio, rìccio di mare Tedesco Igel, Seeigel.

arrocàli , nm: rocale 1 Definizione genia de pische: a su mascu de s'a. biancu dhi narant perdixi e babbasuni, segundhu su tempus dhi narant lampu; in cobertantza, iscimpru, macacu Frasi aciapa su gatu ca ndi at furau s'arrocali de su pratu! Terminologia scientifica psc, crenilabrus tinca Etimo ctl. roquer Traduzioni Francese labre, gobie, merle d'eau Inglese goby Spagnolo tordo, señorita Italiano labro, pavóne, mèrlo di mare Tedesco Lippfisch.

arrosiài , vrb: orrosare, rosiai Definizione isciúndhere de arrosu, betare abba (o àteru) a ispergiadura, ma fintzes abbare meda Sinonimi e contrari abbae, abbuerare, arrusciai, saurrare / lentorare Frasi seu arrosiendi su pranteri in sa tuedha 2. sa figumorisca su mengianu chitzi est arrosiada e sa spina no bobat Terminologia scientifica tpm Etimo spn. Traduzioni Francese irriguer Inglese to irrigate Spagnolo rociar Italiano irrigare, cospàrgere di rugiada Tedesco bewässern, bestreuen.

assaghinàre , vrb Definizione isciúndhere su logu, sa cosa, de saghina, de orrosu Sinonimi e contrari issaghinare, saurrare Etimo srd. Traduzioni Francese faire devenir humide de rosée Inglese to wet with dew Spagnolo rociar Italiano bagnare di rugiada Tedesco mit Tau benetzen.

assèndhere , vrb: assènnere Definizione coment'e calare de artu, a pitzu, ma nau fintzes in su sensu ebbia de lòmpere, bènnere de unu male, de calecuna cosa chi no si iat mancu a bòllere o cun fortza chi faet male; fintzes lòmpere ebbia a unu logu, a unu tretu, a calecuna cosa, su bènnere de unu tempus / pps. asséndhidu Sinonimi e contrari achirrare, andai, assurpire, bènnere, falare, lòmpere Frasi e ite male ti at asséndhidu? ◊ como chi ndh'est asséndhida cussa lege tocat chi càmbies! ◊ li at asséndhidu unu raju ◊ pessanne a cantu li fit assortitu li fit assénnitu s'ingadhintzu ◊ sos pilos li assendhent in bassu a mesu de s'ischina 2. donzi caminu annat a sa Libra, bastat de no dare vorta pro bi assènnere ◊ sont assénnitos a si mannicare pacos ischerfiones de frútora ◊ custos pastores assendhent a unu buscu e bi passant sa note 3. su giàcanu mannu est assénnitu a carches a sa gianna de sa turre ◊ fit bete crateone chi Antonedhu atzicu assenniat a tocare terra chin sos pedes 4. candho assendhiat su veranu sos pitzinnos si apiligaint in sos fundhos pro gustare cucuja Traduzioni Francese venir Inglese to come Spagnolo venir, venir un mal Italiano venire, scéndere (détto di un male) Tedesco betroffen werden (von einem Unglück).

astoremarínu , nm Definizione stori de pisci, de sa púliga, genia de pigione papadore de petza chi faet abbitu in logos de istagnu Terminologia scientifica pzn, circus aeruginosus Traduzioni Francese faucon de marais Inglese duck-hawk Spagnolo arpella, borní Italiano falco di palude Tedesco Rohrweihe.

àstua , nf: àstula Definizione orrughedhu de linna minore, crutzu e ladu, bogau o segau unu pagu de longu, a isperradura, segandho e iscudendho a segure; genia de naturale de ccn. / àstua de prana = apranadura Sinonimi e contrari alciuza, doladu, gliesca, iscata, isciapa, schedra, taza / naturale Modi di dire csn: bogai à. de unu truncu, faisí a àstulas; betare s'à. de unu a un'àteru = pigai is difetus de un'àteru; andhare in àstula (nadu de unu) = èssere astulau, irdeortu, pagu atentu faghindhe cosa Frasi àstula negat d'esser de presone, ma su truncu est de veru delincuente (B.Asili) 2. pro s'àstula mala chi at, lu leant totu de lantza e de punta ◊ bae chi già li at betadu, s'àstula de su babbu! Cognomi e Proverbi prb: àlbori orrutu, totus dhi bogant àstula Etimo ltn. astula Traduzioni Francese éclat de bois Inglese splinter Spagnolo astilla de madera Italiano schéggia di légno Tedesco Holzsplitter.

atribída , nf: atrivia, atrivida Definizione su si atrivire; fata de gente atrivia / fàghere s'a. = arriscai a fai cosa chi no si depit Sinonimi e contrari atrevimentu, atribidura, atriviscione, tramesada Frasi fizu meu, ista sèmpere onestu: mai a nisciunus fetas atrivida! 2. no ndhe fato de cussas atrividas! (Mura) Etimo srd. Traduzioni Francese hardiesse Inglese brave deed Spagnolo atrevimiento Italiano atto di audàcia, di sfrontatézza Tedesco Kühnheit.

atufài , vrb Definizione fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu Sinonimi e contrari afungai, afungorai, allanire, ammucorai, ammufai, annabrai, intufire, intuvare, limire, morighinire, tufire Etimo spn. atufar Traduzioni Francese prendre une odeur de moisi, moisir Inglese to grow musty Spagnolo enmohecer, atufar Italiano prèndere odóre di tanfo, ammuffire Tedesco dumpfig riechen, verschimmeln.

atzíbba , nf: tzibba* Definizione genia de erba chi faet in oros de mare in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota a orrostu o a budhiu Sinonimi e contrari èlema, elimedha / sassoini Terminologia scientifica rba, Atriplex portulacoides Traduzioni Francese pourpier des mers Inglese purslane Spagnolo orzaga Italiano porcellana di mare Tedesco Keilmelde.

àtzos , nm Definizione puntos de cosidura in segadas de sa carre / pònnere atzos = cosire una ferida Sinonimi e contrari puntos Traduzioni Francese points de suture Inglese stiches Spagnolo puntos de sutura Italiano punti di sutura Tedesco Suturfäden.

babballúca , nf: bambaloca, bombulita, bubbalica Definizione bubburuca o luna de sabone, ma fintzes bubburuca de freadura o iscardidura Sinonimi e contrari bubbugiuca, bumbuglione 2. trabballendi custa cosa ti essint is babballucas coment'e bocioedhas in sa manu Etimo srd. Traduzioni Francese bulle de savon Inglese little soap bubble Spagnolo burbuja de jabón Italiano bollicina di sapóne Tedesco Seifenblase.

bàcu , nm: vacu Definizione gúturu o canale de monte, logu ue su terrenu faet coment'e a badhe istrinta / andai bacu ’acu = totu intro de su badhigru; min. bachixedhu, bachitzolu Sinonimi e contrari tàcinu Frasi su fumu ispintu de su bentu ndhi àrtziat in is bacus de sa costa ◊ me is montis dhoi at bacus e serras ◊ s'istradone súlciat sos bacos de sa costizola ◊ retumbendi in is bacus calat s'arriu ◊ teniat unu bacu mannu de una deghina de ètaros ◊ est totu éliche, lidone, chessa, aliderru in cussos bacos Cognomi e Proverbi smb: Accu Terminologia scientifica slg Etimo srdn. Traduzioni Francese ravin Inglese gorge Spagnolo garganta, desfiladero Italiano fórra, góla di montagna Tedesco Schlucht.

balentía , nf: valentia Definizione sa b. est unu valore de su sardu: est su fàere de su balente, su coràgiu de parare a su tempus, a is dificurtades e traschias de sa vida, a sa malesa de chie cumandhat fintzes contras a su torracontu de sa gente, a is cambiamentos de su connotu chi at fatu chie a sa sociedade nosta dh'ingiúliat e dh'istrochet faendhodha andhare a passu de is istràngios, b. est a fàere bene ue e candho dhue at dificultades; in cobertantza e a disprétziu si narat de su contràriu puru Sinonimi e contrari abbalentiada, falentesa, falentia, proesa Frasi s'isposu tuo no fachet una balentia, no godit petzi su chi li dant! ◊ custa est balentia chi mantenzo: mi pico s'isposu chi cherjo deo, no su chi cheries bois! ◊ totu sa bidha est cuntenta de sa balentia chi at fatu, ca est cojúbiu bonu! ◊ in totue su Sardu chi est istadu at fatu sempre balentia! 2. za l'apo bida sa balentia, a bíere a fiza mea acasazandhe su pejus de sa bidha!…◊ arratza de balentia chi as fatu a lassare a cudhu chi istimaias!…◊ ite balentia a assachiare unu pisedhu abbarradu solu!… Etimo spn. valentía Traduzioni Francese vaillance, courage, prouesse Inglese bravery Spagnolo valentia Italiano prodézza, bravura, atto di coràggio Tedesco Kühnheit.

balivigàre , vrb Definizione campare male, de ispedientes Sinonimi e contrari campitzare, campugiai, campurigiai Frasi babbu e fizu fint duos ladros de professione, balivigaiant cun abbilidade ma che finesint in prejone Traduzioni Francese vivre d'expédients Inglese to live on one's wit Spagnolo vivir a duras penas Italiano vìvere a stènto, di espediènti Tedesco darben.

bàralu , agt Definizione chi est bascitedhedhu, minore meda de carena Sinonimi e contrari bagatu, bàrrinu, curtzete | ctr. giganti, longarione Frasi a los vídere ambos duos fit che a pònnere unu gigante chin d-unu de cudhos ominedhos bàralos de sas domos de gianas Terminologia scientifica zcrn Traduzioni Francese petit Inglese short Spagnolo bajo Italiano basso di statura Tedesco klein.

baràtu , agt Definizione chi est a prétziu bàsciu, chi costat pagu in dinare Sinonimi e contrari ammingadu | ctr. caru Modi di dire csn: leare, comporare, bèndhere a su baratu; bèndhere a istracu b. = a sa frundhida, coment'e candho no ndhe cheret prus neunu, de una cosa, e abbàssiant meda su prétziu Frasi picatila totu, sa carchina, ca ti la doe barata! ◊ cosa barata inoghe no che ndh'at 2. su chi li daiant si lu torraiat a bèndhere a su baratu ◊ a su baratu sa zente curret che muschina a su binu! ◊ custus meris bisant trabballadoris a istracu baratu e masedus Etimo spn., ctl. Traduzioni Francese à bon marché Inglese cheap Spagnolo barato Italiano di mòdico prèzzo Tedesco billig.

barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definizione andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare Sinonimi e contrari rundai Etimo srd. Traduzioni Francese faire la ronde Inglese to go out on rounds Spagnolo rondar Italiano uscire di rónda Tedesco die Runde machen.

befài , vrb: abbefare, befare, befiare Definizione pigare a befa, erríere de àtere unu pagu a disprétziu Sinonimi e contrari abbilgonzare, abbirgonzire, bufonai, ciacotai, ilvilgonzare, sbregungiri Frasi a issu totus dhu befant ◊ si aiat gana de si ndhe befare, sa sorte, mi podiat fàghere macu! ◊ cussu si béfiat de su male anzenu: si aiat abbaidadu a su sou!…◊ sunt befendhe de s'unu e de s'àteru e no si abbàidant mai a carrones!◊ su ponidori de fogu est finas cussu chi befat is atrus cun sa limba Traduzioni Francese se moquer de quelqu'un, de quelque chose Inglese to make a fool of s.o. Spagnolo burlarse, mofarse, befarse de algo o alguien Italiano farsi bèffa di qlc., di qlcs Tedesco verspotten, auslachen.

bonómine , nm Definizione ómine giustu, àbbile, sàbiu, postu a peritziare dannos, addesumare o ispartzire interessos, pònnere paghes: po sa matessi cosa si narat fintzes solu ómine; si narat fintzes a unu calesiògiat ómine po dhu tzerriare, candho no s'ischit ite dhu narant 2. bonómine, e de ue sezis? Etimo srd. Traduzioni Francese médiateur, homme de confiance Inglese peacemaker Spagnolo conciliador Italiano pacière, uòmo di fidùcia Tedesco Versöhner, Vertrauensmann.

«« Cerca di nuovo