iscoítu , agt Definizione nau de ccn., chi no tenet ite de fàere o impícios, fintzes in su sensu de iscabbúlliu, de no tènnere prus un'óbbrigu Sinonimi e contrari irgaitzu, líbberu | ctr. impreadu / dipendhente, presu Frasi si unu frade tuo ebreu o un’ebrea si vendhet a tie, ti at a servire ses annos, ma a su de sete che lu depes dispatzare iscoitu (Bb)◊ non bi at ne iscravos e ne iscoitos ◊ est iscoitu dae donzi incàrriga Traduzioni Francese sans engagements Inglese free Spagnolo libre de empeños Italiano lìbero da impégni Tedesco frei.

iscotàre 1 , vrb: iscotzai, iscotzare, scociai Definizione pigare e bogare is cotzas, mòvere; fàere istesiare, fàere mòvere a unu o calecuna cosa de unu logu o tretu Sinonimi e contrari irmoventare, irraighinare, iscossolare, scotzedhai | ctr. cotare Frasi su marrone iscotzadu est in su cugigone 2. m'intano che colora e mancu a fumu de istratzu m'iscotant! ◊ su bentu at iscotzau is matas ◊ seo bennia a che iscotzare a tie, mancari no cherzas! Etimo srd. Traduzioni Francese déplacer Inglese to remove Spagnolo descalzar, desplazar Italiano sbiettare, rimuòvere qlcs. da un pósto Tedesco entkeilen, wegräumen.

istontorronàu , agt Definizione chi est coment'e leau a conca, leau a tòrronos de no cumprèndhere bene, de si pàrrere orruendho, de no istare prantau Sinonimi e contrari ibbadhinadu, scimingiau Frasi vièndhesi in mesu de cussu badalocu, ispramau e istontorronau, non dischiat a uve si che fughire Etimo srd. Traduzioni Francese qui éprouve des vertiges Inglese to be overcomed by dizziness Spagnolo mareado Italiano preso da vertìgini Tedesco schwindelig sein.

mancalóru , nm: mucalori, mucaloru, mucarolu, mucaroru, muncaloru Definizione pannighedhu piticu de pònnere in busciaca po frobbire pagu cosa Sinonimi e contrari mucadore, mucadoredhu Frasi zammi su mucarolu po mi dh'issacuare…◊ assora si usiant sos mancaloros a cuadros rúgios Etimo itl., srd. moccaiolo + mucadore Traduzioni Francese mouchoir Inglese handkerchief Spagnolo pañuelo Italiano fazzolétto da naso Tedesco Taschentuch.

marràciu , nm: marratzu 1 Definizione genia de aina segante po limpiare e aparigiare is unghedhas de is animales ferrandhodhos e fintzes po ndhe segare sa punta chi essit de is ciòs: marratzu est fintzes unu gurtedhu ingurdau, chi no segat Cognomi e Proverbi smb: Marratzu, Marrazzu Terminologia scientifica ans Etimo itl. marraccio Traduzioni Francese coutelas Inglese large knife Spagnolo despalmador, pujavante Italiano coltellàccio da maniscalco Tedesco Hufmesser.

mècia , nf: melce, mèlcia, mèrcia, mertza 1, mertze 1, mèscia, mícia Definizione fune posta a budhire cun sale nitru po pònnere fogu (allúere) a is minas; punta de su tràpanu po fàere istampos; puncione po tupare sa carrada (e mòvere po bogare binu); motivu, argumentu chi faet foedhare, ponet tréulu Frasi su Mauchedhu trabballàt me is logus prus maraditus, in perígulu ca dhi tocàt a carriai is forredhus de is minas cun sa bruvura e cun sa mícia ◊ candho sos bucos fuint fatos, Antoni betaiat sa bruvura e poniat sas mícias 3. una mícia, Zuncheddu, as dépiu allui, ma serenu Orrú ti rispundit!(Orrú An.) Terminologia scientifica ans Traduzioni Francese mèche, cordeau détonant Inglese fuse, drill Spagnolo mecha, barrena Italiano mìccia, punta da tràpano Tedesco Zündschnur, Bohrer.

mèrtza , nf Definizione sinnu de is cartas po giogare: si narat fintzes a disprétziu in su sensu de genia, arratza Modi di dire csn: èssiri totus de una m. = de sa matessi zenia, de sa matessi calidade; s'assu de mertzas (in suspu) = su… sirile de s'ómine Frasi is mertzas de is cartas sunt orus, cupas, bastus e ispadas 2. est una mertza de medianeris chi at traíxiu e béndiu sa Sardigna a is prus gavàcius de is istràngius (A.Cannas)◊ de giogus in is negótzius ndi agatas de dónnia mertza 3. a carrasecare cudhu fit chene mudannas, si artziaiat sa funnedha e fachiat a bíere s'assu de mertzas Etimo itl.p mersa Traduzioni Francese couleur Inglese suit Spagnolo palo Italiano séme delle carte da giòco Tedesco Farbe.

palmaèra , nf Definizione nada fintzes pramma chentz'àtera distintzione, est una genia de linna chi benit de s'Àfrica e de s'Àsia e faet a mata manna meda: faet unu truncu modhe, paret feurra, e no si distinghent is diferentes pígios de sa linna, no faet naes ma solu fògias chi essint de su truncu etotu a bisura de corona (una a fiancu de s'àtera in su matessi paris), longas meda e in totu sa longària a tiras ispartzias (puntudas che ispinas is primas) fintzes a sa nerviadura principale chi est grussa e forte, e in pràtiga funt totus in sa punta de sa mata (ca is prus bàscias si sicant e ndhe orruent o che dhas segant), su frutu (indàtili) dhu faet cussu puru in s'oru de sa punta, ue bogat una genia de iscova manna isprata cun is pertiedhas totu càrrigas de una genia de frutu a bisura de olia chi candho est lómpiu cotu portat sa prupa druche meda e in colore de castàngia; títulu de onore chi si giaet a una/unu chi s'istimat meda, est fintzes símbulu de vitória apitzu de su male e de prémiu a is santos màrtires, est fintzes paragone po bellesa / domíniga de p. = sa domíniga innanti de Pascamanna, chi arregordat candho Cristos est intrau a Gerusalemme cun sa gente chi dhu portàt in panteos Sinonimi e contrari indàtili 2. vido s'ànima tua, parma vera, chi mi ndhe vocat donzi male! ◊ candu acabbat de curri, issu puru at a pigai sa prama ◊ fígiu 'e mamma, ses bellu che una pramma! Terminologia scientifica mtm, Phoenix dactylifera Traduzioni Francese dattier Inglese date-palm Spagnolo palma datilera Italiano palma da dàttero Tedesco Dattelpalme.

pannigiolédhu , nm Definizione orrugu de orrobba de portare in busciaca a illimpiare su nasu, is murros, o àteru Sinonimi e contrari mucadoredhu, pannutzedhu Traduzioni Francese mouchoir Inglese handkerchief Spagnolo pañuelo Italiano fazzolétto da naso Tedesco Taschentuch.

pedrigòne, pedrigòni , nm: peldigone, perdicone, perdigone, perdigoni, perdixone, pidrigoni, predicone Definizione birilledha pitica de prumu chi in cantidade si ponet in is cartúcias po isparare pigiones / p. de grivare = adatos po isparare pillon'e tàcula Sinonimi e contrari cdh. pildiconi Frasi ita mabasicu seis fendi tirendi a pedrigonis: po puiga m'eis pigau?! ◊ ti at a donai una passada de pidrigonis a paneri, si ti agatat furendi! 2. sa ua ocannu no bi at ammaduradu: sos pipiones parent perdigones! Etimo spn. perdigones Traduzioni Francese plomb de chasse Inglese pellets Spagnolo perdigón Italiano pallino da càccia Tedesco Schrot.

perísse , avb Definizione chentza s'agiudu de nemos, a solu, de manu cosa sua, de ditu suo: s'impreat cun is prep. a, dae, de, e fintzes coment'e un'agt. / lassare a unu a p. = lassare desesi, lassare istare chentza dhu cricare Sinonimi e contrari desei, passei / cdh. daparedhu Frasi cheriat iscobèrrere sas cosas dai perisse ◊ sa curiosidade si castigat de perissa matessi ◊ si l'atzendheit su fogu de perisse ◊ onzi astru rodat a perisse 2. no ingendrat sa fémina perissa, ne podet betza torrare a pitzinna! (Còntene) Etimo srd. Traduzioni Francese spontanément Inglese spontaneously Spagnolo por sí mismo, por sí solo Italiano da sé, spontaneaménte Tedesco von selbst, spontan.

prància 1 , nf: prantza Definizione orrugu ladu e grussu de ferru o àteru metallu grae chi s'imbudhidat a fogu o a currente fatu a manera de dhu pòdere aferrare a una manu, po istirare orrobba / prantza de ortigu = su ortigu a arrogus mannus comenti dhu bogant de is matas, apustis cotu e istirau Frasi sa prància candho est calda no si podet tocare ca brúgiat sa manu Terminologia scientifica ans Etimo ctl., spn. planxa Traduzioni Francese fer à repasser Inglese flatiron Spagnolo plancha Italiano fèrro da stiro Tedesco Bügeleisen.

rasògia, rasòja , nf: arrasoa, lesòrgia, resòglia, resoja, resolza, resòrgia, resorza, risoza Definizione lepedha, aina fata cun d-una lama de ferru o de atzàrgiu, puntuda, fine e segante a una parte (atza) e grussa a s'àtera (tolu), incasciada cun sa coa firma in d-una màniga prus che àteru de ossu isperrada a una parte po serrare sa lama cun s'atza aintru: cussa de is braberis est a lama prus fine, a punta tundha, de grussària parívile / is partes de una resòrgia: sa frama o follu (ata, tolu, punta, coa), sa màniga (perras, arcu de ferru, ribbadinos, truncu, anedhu)/ resorja de mari = gragallu, genia de animali croxudu, longu, a duas perras (solen siliqua) chi assimbillant a su mànigu de una resoja Sinonimi e contrari brotzu, istuzu, lepa Frasi sas resorzas prus famadas sunt sas guspinesas, sas patadesas e arburesas ◊ pro cumprire su sestu de una resorza tocat a buscare e triballare su corru, su ferru, fàghere sa fiama e intrare apare sas duas partes Terminologia scientifica ans Etimo ltn. rasoria Traduzioni Francese couteau à cran d'arrêt, rasoir Inglese razor, claspknife Spagnolo navaja Italiano coltèllo a serramànico, rasóio da barbière Tedesco Klappmesser.

sabòca , nf, nm: sabocu, saloca, saloco, saluca, saruca, sauca Definizione sale fine a bisura de tzúcuru, o prus fine puru Sinonimi e contrari salipa Frasi mallai, ferreris, mallai tot'e is centu milla custu mar'e saboca… cantu saboca! (V.Pisanu)◊ a unu chirru dhi at postu pane, una patata ispuligada e chibudha cun saloca ◊ sa saloca la teniat in su corru pro istare in assutu Etimo srd. Traduzioni Francese sel de table Inglese table salt Spagnolo sal fina Italiano sale da tàvola Tedesco Tafelsalz.

salípa , nf Definizione sale móliu fine fine, che tzúcuru, de pònnere in mesa, saloca, po aciúnghere a ispergiadura a su papare Sinonimi e contrari saboca / ttrs. saripa Etimo srd. Traduzioni Francese sel de table Inglese table salt Spagnolo sal fina Italiano sale da tàvola Tedesco Tafelsalz.

seglièta , nf: sibieta, siglieta, silieta, sillieta Definizione genia de istrégiu de terra a duas asas po fàere de bisóngiu Sinonimi e contrari bacinu, orinale, orineri Frasi promissas a muntonis, a su mentris chi sa monumentali sillieta si pongat a ispartzinai su fragu ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ nosu a custu dhi naraus su sannori, su cavalleri, su bassinu, sa sibieta… Eh, casi ca no est privilegiau, po nòminis!…(R.Fresia) Terminologia scientifica stz Etimo spn. silleta Traduzioni Francese pot de chambre Inglese chamber pot Spagnolo bacín, orinal Italiano vaso da nòtte Tedesco Nachttopf.

sémbu , nm: semmu, semu Definizione singiale o marcu, de maladia, de segada o de freadura, chi abbarrat (prus che àteru in sa pedhe); crosta, pigighedhu de sàmbene sicau comente faet in is segadas; genia de essidura in sa tita de is animales e a bortas de sa fémina allatandho; css. cosa chi abbarrat coment'e singiale lassau de un'àtera; dónnia cosa in cantu est distinta de un'àtera / min. semotu Sinonimi e contrari muca, sémida, sinnale / ampístula, brussedha, caigioni, dolimazosa, essidura, frusca, gurone, pabedha 1, postema, semadura / piessignu Modi di dire csn: su mali de is semos = zenia de apesta; sembu iscantau, coghinau = fruschedha martzida; semu de coi = carbuncu Frasi a s'àinu si li bident sos semos de comente l'at pitigadu su sedhone ◊ custas abbas de súlfaru assaldant sa carena de sos semos chi giughimus in ossos 2. no ti che catzes su semu de sa frascada, si no est bene sicu, ca ti essit torra sàmbene! ◊ su semu de sa secada 3. cust'erba est addata po semus 4. Deus dat semus de divinos dissignos ◊ custos sunt sos semos de sa decadéntzia ◊ no si bidet buscu o semu de alzola, no bi creschet olia ne ispiga ◊ issos no ant lassatu sinnu o semotu de su chi est fata s'identitate, sa memória de s'anticóriu (G.Albergoni) 5. no bi at semu de sa pessone chi no apet su númene sou, in sardu puru Traduzioni Francese bouton, cicatrice Inglese scare sign Spagnolo cicatriz, señal Italiano ségno da cicatrice, fìgnolo Tedesco Narbe, Furunkel.

spogliédhu , nm, nf: ispolliedhu*, spolliedha Definizione ispolliedhu, s'atzivu, totu su bestimentu de su pipiedhu: camisola, giponedhu, pannitzu, latzada, cambúsciu, e àteru Sinonimi e contrari ammanitzu, ispòglia, spóliu Terminologia scientifica bst Traduzioni Francese layette, trousseau Inglese layette Spagnolo canastilla Italiano corredino da neonato Tedesco Babyausstattung.

tríncu , nm arresorzada, frincu, ischingiada, secada, sinnolu, trínchisi / tzulumbone Definizione segada a lepedha, gurtedhu, trintzete, o àteru, fintzes pistadura ufrada de cropu a conca, giúmburu Frasi portàt unu trincu ca su babbu dh'iat donau una surra a pompa ◊ custu mangallu de piciochedhu si at fatu unu trincu in conca ◊ Bachisedhu est rutu in terra, chin d-unu trincu in conca Etimo ctl. trenc Traduzioni Francese coup de rasoir Inglese razor slash, wound Spagnolo navajada, herida, golpe Italiano rasoiata, ferita da tàglio o da còrpo contundènte, tràuma Tedesco Schnittwunde.

túfera , nf: túvara, túvera, túvura Definizione iscoba màsciu, màscina o túvara bera, iscoba fémina o vera e fintzes iscova burda, tres calidades de sa matessi linna chi faet fògia pitichedhedha, frore biancu, arraighina bona po fàere pipas e pitica coment'e mata, prus che àteru a tupa / túvara vitània = napu o fintzes tapu tamburru, genia de erba chi narant fintzes patata americana (benit de s'América: nms. Helianthus tuberosus), faet unu cambu finedhedhu e longu meda e in s'arraighina faet una genia de nodos mannos e longos, una patata, ma prus tostada e druche, a pigiolu orrubiastu; túvera a logos est una genia de codrolinu chi faet asuta de terra a bisura de patata: itl. tartufo Sinonimi e contrari cantentarzu, castagnarza, ghidhostra, idhostra, lòstiri, salina 1, scovitzi Frasi custa tanca est prena de ozastros, de túvera e de lidone ◊ curres a ispantu tra túveras e chercos poderosos e castanzas e ílighes Terminologia scientifica mt, Erica scoparia, E. terminalis Traduzioni Francese bruyère Inglese heather Spagnolo brezo Italiano èrica da ciòcco, scópa gentile Tedesco Besenkraut.

«« Cerca di nuovo