alleputzadúra , nf Definizione pulidesa sobrada in su bestire, su si fàere bellos meda, totu bene o fintzes tropu cuncordaos de bestimentu, a braga, comente faent is pageris Etimo srd. Traduzioni Francese s'habiller avec une certaine recherche Inglese refinement in dressing Spagnolo refinamiento en el vestir Italiano ricercatézza nel vestire Tedesco sich gesucht kleiden.

ammengàre , vrb Definizione fàere o èssere mengu, pòberu Etimo srd. Traduzioni Francese vivre dans la gêne Inglese to be to poverty Spagnolo empobrecer, vivir en la estrechez Italiano stare in misèria, nelle strettézze Tedesco im Elend leben.

ammesài 1, ammesàre , vrb Definizione fàere a mesu, imbuidare un’istrégiu fintzes a sa metade, bogandhondhe sa metade de sa cosa Sinonimi e contrari immesare, ismesujare Etimo srd. Traduzioni Francese partager en deux, réduire de moitié Inglese to halve Spagnolo dividir en dos Italiano dimezzare Tedesco halbieren.

ammugliàre , vrb: ammurgiai, ammurgiare, ammurjare, ammurzare, armurzare, ammuzare, murgiai Definizione pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru) Sinonimi e contrari immurzare 1, mongiai, salire Etimo srd. Traduzioni Francese mettre dans la saumure, saler Inglese to pickle, to salt Spagnolo conservar en salmuera, salar Italiano méttere in salamòia Tedesco pökeln, salzen.

annotamàla , prep, cng Definizione a su postu de…, a prus de Sinonimi e contrari antamas, bortze, imbecis Frasi annotamala de una, ndh'amus imballiadu duas de aguzas (G.Ruju) 2. isse est ispantosu: annotamala de la nàrrere comente est, sa cosa, la creschet! ◊ annotamala est essidu su nàrrere chi si ch'est fuidu Traduzioni Francese au lieu de, en outre Inglese instead, moreover Spagnolo en vezlugar de, además Italiano invéce, inóltre Tedesco dagegen, außerdem.

apillài , vrb: apillare, apixari, apizare Definizione pònnere sa cosa a pígios, a pígiu pígiu, unu in pitzu de s'àteru a muntone, pònnere su pígiu; artzare a pígiu de pitzu; a logos, fintzes isserrare de su corpus Sinonimi e contrari abbigai, acasidhai, acastedhare, ammuntonae, apirare Modi di dire csn: apillaisí a istrintu = istare o pònneresi in afissu; apillai sardina = pònnere sardina a pizos Frasi su pane de fresa apustis assadu si apizat ◊ sa ní est calandu a tzàpulis abbellu abbellu apixandu… (L.Pirarba) 2. nci afungat in s'àcua e ndi torrat a apillai 3. a papai figamoru meda apillat, ma fintzas su casu fait apillai Etimo srd. Traduzioni Francese stratifier, entasser Inglese to stratify, to stow Spagnolo poner en capas, estibar Italiano méttere a strati, stratificare, stivare Tedesco aufschichten, zusammendrängen.

apíta , avb: apitu Definizione manera de istare, o de fàere, de chie disígiat e ibertat calecuna cosa de àtere, abbaidandhodha, coment'e pedindhodha (fintzes istare abbaidandhosi ómine, o fémina, a cojuare) Sinonimi e contrari iscetu, ispera / desizu Modi di dire csn: istare apitu a… (a. meu, tou, sou, de una cosa) = istare apitendhe, abbaidendhe, ispetendhe a unu, una cosa, abarrai avatu de unu, de una cosa, fintzas bíderesi o arranzàresi cun carchi cosa, istare o campare de cussa; no àere piús apitos = no isetare o isperare prus nudha; nàrrere cun apitu = nàrriri, fuedhai, preguntai o pediri meda, cun fortza, cun sentidu, cun isperu Frasi tantu za est apita a cussu!…◊ apo tratesu ca fia apitu de m'incunzare su laore ◊ Zuanne fit apitu a bi colare deo ◊ isetendhe apitu a sa cos'anzena est in perígulos de vida! (G.Raga)◊ so apitu chi mi abberzant sa zanna ◊ sa pisedhina est apitu a sa tulta ◊ si mi as istimascione, no mi lasses apitu! ◊ si no ses benindhe andho, no abbarro apitu tou! ◊ si adduras apitu a su diritu tandho as a morrer dae s'apetitu (Màsala) 2. tenet su cane apita a zota ◊ totu nos ndhe regalant: unu mese apita a druches istamus! Etimo srd. Traduzioni Francese attente, dans l'attente de… Inglese looking forward for Spagnolo en espera Italiano in attésa di… Tedesco in Erwartung von…

apretàdu , pps, agt: apretau Definizione de apretare; chi est in apretu, in bisóngiu mannu, chi dhue at presse Sinonimi e contrari apretosu 2. su cadhu mi at leadu sa manu e mi so àpidu apretadu a mi che imbolare a terra ◊ mi so àpidu apretadu a bèndhere su bestiàmine ◊ unu si est apretadu tenet presse meda 3. sa cosa est apretada e non potzu prescindi mancu una dí ◊ no trascuris de ti curai ca sa cosa est apretada! Traduzioni Francese pressé Inglese forced by need Spagnolo apretado, en apuros Italiano costrétto, incalzato dalla necessità Tedesco aus Notwendigkeit gezwungen.

àrra 2 , nf Definizione genia de preughedhu chi ponet a s'abe in su casidhu e dha bochit puru si no si meighinat Terminologia scientifica crp, varroa destructor Traduzioni Francese varroa Inglese insect able to kill bees into the apiary Spagnolo parásito que mata las abejas en las colmenas Italiano varròa Tedesco Varroamilbe.

arrazonàre , vrb: arrazonare Definizione dhu narant de is cuadhos: impurdedhiri, insuai, èssere in calore Sinonimi e contrari arrazonire Etimo srd. Traduzioni Francese échauffer Inglese to excite Spagnolo estar en celo Italiano incalorire (andare in amóre) Tedesco brünstig sein.

arrengherài , vrb: arringherai, ringherai Definizione foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera Sinonimi e contrari acarredai Frasi ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti Etimo srd. Traduzioni Francese disposer en rangées Inglese to line up Spagnolo poner en hileras, alinear Italiano dispórre in filari, in file, schierare Tedesco in Reihe aufstellen.

ascugiàre, ascujàre , vrb Definizione foedhare a unu a iscúsiu, a manera chi no dhu potzant intèndhere is àteros, po no istrobbare o po segretu / su pps. ascujatu bolet nàrrere fintzes cuau Sinonimi e contrari cuscujinare, iscusiare, pispisai Frasi pensendhe a sa risposta de mi dare, si sunt ascugiadas ◊ a unos a unos sos istudiantes si ascujant e comintzat a s'ispàrghere sa voche ◊ si ascujat s’amicu e li pedit una pudhirichedha de sartitza 2. manteniat sos secretos ponennechelos in sa conchedha prus ascujata de su coro Traduzioni Francese chuchoter Inglese to chime in softly Spagnolo hablar en voz baja Italiano interloquire sottovóce Tedesco leise sprechen.

ascúju , avb Definizione a s'iscúsia, a iscusi Sinonimi e contrari iscúgia 1 Frasi mi aiat natu a s’ascuju de mi achietare Etimo srd. Traduzioni Francese à voix basse Inglese in a low voice Spagnolo en voz baja Italiano sommessaménte, sottovóce Tedesco leise.

ascúse, ascúsi , avb: iscúgia 1 Definizione a cua: manera de foedhare a boghe bàscia de no s'intèndhere si no si foedhat in s’origa; manera de foedhare o de fàere chentza chi ndhe iscat àtere Frasi de cussu ndhe faedhant a s'ascuse Traduzioni Francese à voix basse Inglese in a low voice Spagnolo en voz baja Italiano sottovóce Tedesco leise.

assafínes , avb Definizione afines, a s'acabbada, a sa finis, infinis Sinonimi e contrari imprefinis Frasi a isse l'intrat che male furiosu e assafines lassat totu Etimo srd. Traduzioni Francese enfin Inglese finally Spagnolo por fin, en fin Italiano infine, insómma Tedesco schließlich.

àssu 1 , agt Definizione nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu Sinonimi e contrari impurdedhiu, insuau, insutzuligau, suadu, suguzadu Etimo ltn. arsus Traduzioni Francese en chaleur Inglese on heat Spagnolo en celo Italiano inuzzolito, in calóre Tedesco begierig, brünstig.

atanài , vrb: atanare 1 Definizione intrare, cuare in sa tana Sinonimi e contrari abbuare, abbusare, acuae, ammacionai, ammagare, atupare, cuerrai, impercusinare, incalancare, infoxinae, intanae, intupai, intuvedhare, istichire, tudai Frasi in cussu arruaxu si atanant is margianis ◊ su mergiani si est atanau atesu de sa genti 2. candu s'ant cracau a bombas fuaus atanaus in d-una forada Etimo srd. Traduzioni Francese se terrer, se cloîtrer Inglese to go back to one's den Spagnolo esconderse en una guarida Italiano rintanarsi Tedesco sich verkriechen.

atitulàu , agt Definizione chi est fatu a títulas, a silibbas, a isprigos es. aràngiu, àgiu) Etimo srd. Traduzioni Francese composé de caïeux, de gousses, de quartiérs Inglese sliced Spagnolo en gajos Italiano fatto a spìcchi Tedesco in Scheiben aufgeteilt.

atzumentàre , vrb: azumentare Definizione agiudare a unu a che artzare a calecunu logu artu, agiudare in calecuna cosa; artzare a unu logu Sinonimi e contrari acadhai, agiuventare Frasi su nuscu de su pische e de sos porchedhos arrustu azumentaiat sa gana 2. sa luche galu iscraricata de s'arvorinu si nche fit atzumentanne in sas palas de sos montes Traduzioni Francese gravir, monter Inglese to clamber up Spagnolo ayudar a alguien a subir en algún sitio Italiano inerpicarsi Tedesco klettern.

aviaméntu , nm Definizione su cumenciare a mòvere, a tzucare Sinonimi e contrari comintzu, incarreramentu Etimo itl Traduzioni Francese mise en train Inglese starting Spagnolo puesta en marcha Italiano avviaménto Tedesco Beginn, Anlassen.

«« Cerca di nuovo