acòa , avb, prep: agò, agoa, agou Definizione a coa, tempus apustis, pustis de…; in daesegus, apalas / torrare agoa = itl. indietreggiare; torrare agoa sa lughe = itl. riflettere Sinonimi e contrari addaesegus, aissegus, apabas, afatu / abosca, addaboi, apoi, apusti | ctr. innantis Modi di dire csn: acoa meu, tuo, suo = apustis meu, tou, sou; a s'acoa = assassegus; su martis de agoa = martis de carrasegare; su prat'e agoa = in isposonzu, zenia de brulla chi si faghet a su cojadu nou (piatu cun corza, ossos e àteru de frundhire chi li presentant cuguzadu che a… sa menzus cosa) Frasi a arrí agoa, a sa scuada de is ballus! ◊ chiscellu, a su cane: miret chi acoa murrunzamus nois! ◊ immou papai e agou andais! ◊ issu abbarrat agoa ca depit èssi s'úrtimu ◊ su de agou pigadhu in cou! ◊ a s'acoa at pentzau in su malu 2. recuint acoa de s'iscurigada ◊ sa maista dhu poniat agò de sa lavagna candu fadiat a mau Etimo srd. Traduzioni Francese après Inglese after Spagnolo atrás, trás Italiano indiètro, addiètro, dópo Tedesco zurück, nachher, dann.

addaeségus , avb, prep: addaisecus, addaisegus, addausegus, addesegus, addiassecus Definizione unu tretu apalas, unu tanti de tempus apustis de un'àteru / a. meu, tou, sou, e totu deasi Sinonimi e contrari acoacò, aissegus, apabas, daesecus, incuadas, indissecus, insegus | ctr. addaenanti, ananti Frasi pedalendhe a tota fua, a cudhu mi lu lasso addausegus ◊ custu pabilu est iscritu addaisegus puru 2. addaesegus meu nudha lasso, si no postas de pè in su terrinu ◊ lemis sa calada addesegus de crésia Etimo srd. Traduzioni Francese derrière Inglese before, back Spagnolo atrás, detrás Italiano diètro Tedesco hinten (Adv.), vergangen (Adv.), hinter (Präp.).

aisségus , avb, prep: asegus, assecus, assegus Definizione su tretu apalas de una cosa o de unu / avb. de tempus: a s'assegus = a úrtimu de totu, a fine e a candho, apustis; pigai a unu a lanas de asegus = leàrelu a purpedhas de culu Sinonimi e contrari acoacò, addaesegus, daesecus, incuadas, insegus | ctr. ananti 2. si est giradu a dogni ala e at bidu, própiu aissegus de una foza, un'afarighedhu chi pariat una mela allizada ◊ su soldadedhu at detzisu tandho de si cuare aissegus de una tabbachera 3. olvida, nessi, a s'assegus, s'amarigore de sa vida: ca no balet chi pentida ti boltes, poi, a insegus! ◊ a s'assecus sa bidha fit torrata unu burdellu niedhu che furesi 4. creimí ca ti pigu a lanas de asegus! Etimo srd. Traduzioni Francese derrière Inglese back Spagnolo atrás, detrás, tras, detrás de Italiano diètro Tedesco hinter, hinten.

cambàre , vrb Definizione abbarrare, istare o lassare agoa, asegus, a una bandha, immentigare, sartare cosa lassandhodha chentza fàere; foedhandho de cosa chi si betat de un'istrégiu (abba, binu, late e cosas deasi), pèrdere, in su sensu chi una parte de sa cosa chi si betat no calat totu impare cun s'àteru ma torrat coment'e agoa in costas de s'istrégiu chi s'imbuidat e po cussu orruet a fora de s'istrégiu prenendho; rfl: èssere o fàere prus pagu de un'àteru Sinonimi e contrari acadiare, acogiai, codiare, coigiare, ilmentigare, incoizare, lassai, scaresci / scabidai Frasi l'apo sighidu e cambadu, a isse, ca deo camino prus lestru ◊ betendhe su late dae s'isterzu at cambadu e che ndhe at rutu a terra ◊ coita, no ti cambes, ca sinono est peus a sighire sos àteros! 2. seberade su menzus e cambade su malu! ◊ s'olia l'ant collida male: ndh'ant cambadu meda ◊ chentza nos ndhe sapire amus cambadu un'àrbure de olia chentza collida ◊ derisero apo cambadu sa lughe de fora alluta ◊ in binza amus cambadu fundhos chentza binnennados: tocat de andhare a s'atenta! ◊ so torradu ca apo cambadu cosa chi depia leare! 3. so essidu e apo cambadu sa lughe alluta ◊ abbàida si acobore apo cambadu sas craes mias in domo tua! 4. cussos za no si cambant: si lis daes una cosa, nessi ateretantu ti ndhe torrant! ◊ pro mandronia za no ti cambas, tue puru! Traduzioni Francese rester derrière qqn., qqch., être derrière Inglese to leave out Spagnolo dejarse atrás Italiano tralasciare, distanziare, lasciarsi diètro qlcs., qlc., stare diètro Tedesco auslassen, hinter sich lassen.

coigiàre , vrb: acogiai, coigliai, coillai, coizari, coizare, cuillai, cuizare Definizione lassare, lassare a s'assegus, a parte de apalas, a una parte, agoa; abbarrare o istare agoa de is àteros in d-unu andhare / coillai úrtimu = abbarrare úrtimu Sinonimi e contrari abarrai, acadiare, acojanare, apaltare, cambare, codiare, cogiai, incoizare, lassai | ctr. pigai, furai Frasi beta unu pagu lestru ca sinono s'isterzu coizat e ti che ruet su late a terra! ◊ est pentzendu a si fai cuillai su civraxu, ca tenit fàmini 2. de su prochedhu no ndhe ant coigiau mancu unu biculedhedhu ◊ no ses mortu ma ti coillant pagus minutus de vida ◊ portanci is cuatru marengus chi ti funt coillaus ◊ si est postu a curri cun totu is fortzas chi dhi coillànt ◊ s'arveghe chi si fut coizada est torrendhe a su cuile 3. mi che sunt furendhe totu in s'ortu: no bi coizant mancu foza, no de si che collire sa cosa! ◊ cussu no coígiat un'ispistoru de casu Etimo srd. Traduzioni Francese laisser ou rester en arrière Inglese to leave, to stay back Spagnolo dejar, quedar atrás Italiano lasciare, accantonare, restare indiètro Tedesco lassen, beiseitelegen, zurückbleiben

culinsécus , nm, avb: culissegus Definizione culu in segus, a desegus (chi est sèmpere deasi, ma nau in su sensu de andhare torrandho agoa ma abbaidandho a denanti o parte contrària)/ andhare a c. = torrai acoa Sinonimi e contrari incuadas, palipissegus, sculusculu Etimo srd. Traduzioni Francese marche arrière Inglese reverse (motion) Spagnolo marcha atrás Italiano retromàrcia Tedesco Rückwärtsgang.

daesécus, daeségus , avb, prep: daisecus, daisegus, dasegus, dausegus, desegus, diesegus Definizione apalas, s'ala contrària a ue unu (o una cosa) est abbaidandho; coment'e tempus inditat su passau / istare o èssere a daesegus de un'àteru = (nau de ccn.) èssere cunsiderau prus pagu, contare prus pagu; in daisegus meu, tou, sou, e gai Sinonimi e contrari acoacò, addaesegus, aissegus, incuadas, insegus | ctr. ananti, innanti Frasi su mundhu no torrat in daesecus! ◊ si podia torrare vinti annos a daisegus, tambene! ◊ a isse lu zughia in daisegus e no lu podia bídere ◊ dae dausegus sa mama altzaiat sa chintorza addopiada fatendhe finta de l'iscúdere ◊ custa brulla mi l'ant fata sos de daisegus ◊ a diesegus dhue fuit una cortiza ◊ ponidi in diesegus! 2. cussa cosa est in daisegus de domo ◊ si cuesit in diesegus de una punta ◊ cussa cosa est in dasegus de sa gianna ◊ neune si cheret a daesegus de un'àteru!◊ s'ómine est addainanti meu e deo so caminendhe in daisegus suo Etimo srd. Traduzioni Francese derrière Inglese behind Spagnolo detrás, atrás Italiano diètro Tedesco hinten, hinter, nach.

incuàdas , avb Definizione si narat sèmpere coment'e avb. in su sensu de logu e de tempus passau: andai, torrai i. = torrare a culissegus, torrare insegus (in su logu e in su tempus) Sinonimi e contrari culinsecus, palipissegus / acoacò, addaesegus, aissegus, daesecus, insegus | ctr. addaenanti Frasi su bentu ndi torrat su sonu incuadas ◊ mi parit chi seus torraus incuadas de trint'annus ◊ fortzis ti at fatu mali su èssi torrau incuadas cun su pentzamentu! ◊ cussa est un'afrenta chi si fait torrai incuadas de séculus ◊ eis isbagliau caminu: torrai incuadas e pigai cuss'atru morixedhu! Etimo srd. Traduzioni Francese en arrière Inglese back Spagnolo atrás Italiano indiètro Tedesco zurück.

inségus , avb, prep: issecus, issegus Definizione parte, logu apalas de comente si càstiat chentza si furriare; nau de tempus, innanti (passau) e fintzes ainnanti (benidore) Sinonimi e contrari acoacò, addaesegus, aissegus, daesecus, incuadas | ctr. ananti Modi di dire csn: sa die insegus = sa die ifatu, sa chi depit bènniri; dae como issegus = de immoi a innantis; torrare in issegus = torrai acò Frasi dai s'asciuconu at iscutu unu brincu a issegus ◊ no balet chi pentida ti boltes a insegus! ◊ pro cantu eo cun tegus aimus fin'a como arrejonadu, mi so già meledadu: torramindhe sas líteras insegus! (Grolle) 2. in iscola nos poniant fichidos a insegus de sa lavagna Etimo srd. Traduzioni Francese en arrière Inglese back Spagnolo atrás Italiano indiètro Tedesco zurück.

«« Cerca di nuovo