achína , nf: anchina 1, china Definizione genia de mata; sa droga chi si faet de su corgiolu, impreada po meighina a curare sa malària, a passare sa callentura Sinonimi e contrari chenina Frasi su dotori dh'at nau a pigai s'achina ◊ maladia de amori no dha curat cun s'achina! ◊ su meli de s'olioni est marigosu meda: est achina, lampu! Terminologia scientifica mtm, Cinchona officinalis Etimo srd. Traduzioni Francese cinchona, quinine Inglese chinaroot tree, quinine Spagnolo quino, quinina Italiano àlbero della china, chinino Tedesco Chinarindebaum, Chinin.

ailànti, ailàntu , nm Definizione linna furistera, forte e tostada, genia de mata de s'Austràlia o de s'Àsia Sinonimi e contrari nuxivuristera, olanda Terminologia scientifica mtm, Ailanthus altissima Traduzioni Francese ailante Inglese tree of heaven Spagnolo ailanto Italiano ailanto Tedesco Ailanthusbaum.

àlbere , nm, nf: àlbore, àlbori, àlbure, àlvere, àlvure, àrbere, àrbore, àrbule, àrbure, àrburi, àrvere 1, àrvore, àrvule, àrvure, àvure Definizione mata, matedu chi faet mannu meda e linna grussa / a s'àrbure si dhi podent distínghere custas partes: s’arraighina, sa cotzina o fundhale, su truncu, rughes o ingruxadura, is cambos, is naes, is cambigiolos (coma o chimas), su corgiolu, is ogos, sa fògia, su frore, su frutu Sinonimi e contrari mata, unnu Modi di dire csn: prantai, pudai, inferri, segai, iscomai un'à.; su chi podet fàghere un'à.: nàschere, tènnere, crèschere, èssere in abbas, ogrire, isparare, batire, iscutinare foza, imbegrare, sicare; sere, pasare suta de un'àrbure = acanta, suta de is cambus e nais; s'àrburi si pesat dereta = tirat meda a in artu, creschet meda de artària; àrburi genealógicu = s'arereu, sos de una famíllia gai comente benint unu ifatu de s'àteru cussiderados in tempos longos, de generatzione in generatzione; fàghere s'àrbure ritza, o àrbure arta = fai s'àrburi de s'arenada, o de sa nai, fàghere su palone, pesàresi ritzu ponindhe sas manos (sa conca puru) in terra e sos pes in artu Frasi àlvure amigu meu, càrrigu de música suta de sas manos de su bentu (S.Baldino)◊ s'abe giughet su pódhine de un'àrvure a s'àteru ◊ su fogu s'est inchessau a sas àrvules mannas ◊ cust'àrvore ch'est artu meda ◊ su logu fit totu àrbures mannas ínnidas chi no aiant proadu mai bistrale Etimo ltn. arbore(m) Traduzioni Francese arbre Inglese tree Spagnolo árbol Italiano àlbero Tedesco Baum.

aràllia , nf Definizione genia de frore (in Sardigna ch'est batiu de fora)/ aràllia a folla strinta = Dizygotheca elegantissima Terminologia scientifica frs, Fatsia japonica Traduzioni Francese aralia, aralie Inglese angelica tree Spagnolo aralia japonica Italiano aràlia Tedesco Aralie.

cagadía , nf: cogodia Definizione fodhe, frutu aortitzu de sa pruna, chi no ammadurat s'ossu e chi no dhu sèberat de sa prupa: abbarrat coment'e teghighedha, buida in mesu, ladita, modhe, in colore tra birde e biancu, bona a papare, de sabore marigosu, e apustis si sicat deunudotu Sinonimi e contrari tacatia 2. s'amistade issoro ch'est finida in cogodia e no si sunt mancu piús faedhados! Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese fruit rabougri de la ronce Inglese withered fruit of the plum tree Spagnolo fruto apestado del endrino Italiano frutto imbozzacchito del pruno Tedesco eingeschrumpfter Frucht des Pflaumenbaums.

coltína , nf: cortina, cultina Definizione sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata Sinonimi e contrari paltza, prassàrgia, pratzada Modi di dire csn: fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra Frasi est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta 2. sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia 3. ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra Cognomi e Proverbi smb: Cortina / prb: sa landhe falat a sa cortina Etimo srd. Traduzioni Francese le couvert d'un arbre Inglese Space under a tree Spagnolo lugar debajo de un árbol Italiano lo spàzio sótto una pianta Tedesco Schatten eines Baumes.

lazaròla , nf Definizione genia de matighedha chi assimbígiat a su calàvrighe / l. de monte = (Sorbus aria), zenia de àrbure chi assemizat a sa superba (e a sa lazarola) e faghet una linna tosta meda Sinonimi e contrari zarola Terminologia scientifica mt, Crataegus azarolus Traduzioni Francese azerolier Inglese azarola tree Spagnolo acerolo Italiano lazzeruòlo Tedesco Azarole.

marmaríscu , nm Definizione genia de narba chi faet manna, arta, a cambu linnosu (fintzes bastoni de santu Giusepi) Sinonimi e contrari narbaónia Terminologia scientifica rba, Malva olbia Etimo srd. Traduzioni Francese lavatère Inglese tree mallow Spagnolo malvavisco rizado Italiano lavatèra Tedesco Angehörige einer Gattung der Malvengewächse.

màta , nf Definizione css. linna chi abbarrat bàscia, a cambos medas o a truncu fines, a mola, ma fintzes cussa chi faet arta, manna, a truncu solu e grussu (prus che àteru si precisat: m. de rú, m. de chessa, m. de figu, m. de olia, m. de ílixi)/ min. matixedha, matutzedha / ala de m. = camba, nae manna; fai sa mata = fàghere s'àrbure ritza, pònnere sas manos in terra e caminare cun sos pes in artu Sinonimi e contrari busa 1, macra, maúgia, moa 1, molarxa, tupa / àlbere Frasi su logu est totu matas de rú, no faghet mancu a bi colare 2. is matas fiant afracuadas e abbruxadas ◊ dónnia mata chi no donat frutu bonu at a èssi segada e ghetada a su fogu (Ev)◊ sa foresta oe no est buscosa cun sas matas colossales (I.Casula)◊ cussu si est apicau a sa mata e nd'at iscardancau un'ala ◊ de matas de méndhula e de figu fuint prenos sos ortos 3. calincunu piciochedhu camminat cun is manus, cambas a susu, faendu sa mata Cognomi e Proverbi smb: Mata, Matta / prb: a corpu a corpu si ndi segat sa mata Etimo srdn. Traduzioni Francese maquis, buisson, arbuste, arbrisseau, arbre Inglese bush, tree Spagnolo mata, árbol Italiano màcchia, cespùglio, arbusto, àlbero Tedesco Busch, Strauch, Baum.

matixèdha , nf Definizione min. de mata, mata pitica Sinonimi e contrari arvuritu, matutzedha, piantone 1 Traduzioni Francese petite plante Inglese little tree Spagnolo planta pequeña Italiano piantina Tedesco Pflänzchen

mòa 1 , nf: mola 1, molla, mora 1 Definizione cosa chi creschet cun cambos medas totu de fundhu, agiummai totus impare e a bisura tundha, ma si narat fintzes in su sensu de mata, de truncu, cosa grussa e tundhatza Sinonimi e contrari busa 1, fundhu, macra, mata, moíngiu, molarxa, tele, tupa / cdh. sgridhoni Modi di dire csn: una m. de murdegu, de modhitzi, de orrú, de olia, de patata, de ardureu, de túnniu, de codrobinu; sa mola de su tuju = su tzugu; m. de tita = sa tita; m. de culu = su culu, su paneri; m. de terra = bàrdula, lea, fintzas terrinu pagu; m. de réxinis = sas raighinas de s'àrbure bidas o leadas totu paris; zúghere sa mola = zúghere su sarragu de sa morte, èssere morindhe; arrogaisí sa mola de su tzugu = iscollàresi, nadu fintzas a frastimu Frasi unu lèpiri de giudu, impinnaciau de coa, pomposu e mustatzudu, nd'istupat de sa moa ◊ in logos tuos bi aiat chercos e molas de mata ◊ su pitzinnu curriat sartiendhe muros e molighedhas ◊ bi aiat molas de mudhitza, de tiria, de ozastru, de arrú ◊ sunt ammaniandhe su tusinzu suta de sa mola de unu chercu 2. nau ca est grassa: mobixedha de fémina!…◊ cussa puntura de babbautzu mi at fatu a mola Traduzioni Francese buisson, souche, chicot Inglese bush, tree stump Spagnolo mata, tocón Italiano cespùglio, ceppàia, barbicàia Tedesco Busch, Strauch, Baumstumpf.

modhitzièra , nf Definizione modhitzi vera o chessa de monte, genia de linna chi faet a matighedha e faet a infèrrere a pistàciu Sinonimi e contrari acodro, chessabera, còdora, operi, soperi Terminologia scientifica mt, Pistacia terebinthus Etimo srd. Traduzioni Francese térébinthe, mollé Inglese turpentine tree Spagnolo terebinto Italiano terebinto Tedesco Terebinthe.

piantòne 1, piantòni , nm: plantoni, prantone, prantoni Definizione matighedha de prantare o prantada ma ancora pitica Sinonimi e contrari arvuritu, matixedha, matutzedha Frasi sos campos fint fatos a binzas e a ortos de prantones de frútora ◊ su procu ndi at bogau su mellus prantoni ◊ si che segas su prantone no faet prus sa mata! ◊ resurtadu metzanu, ca tue ses che prantone tropu abbadu!◊ su prantone est a dh'adderetzari a piticu! Etimo srd. Traduzioni Francese arbrisseau Inglese small tree Spagnolo árbol pequeño Italiano alberèllo Tedesco Bäumchen.

preustínu , nm Definizione mata manna ma giòvona, bella e dereta, chi nemos dhi at betau manu a ndhe segare cambos, mai tocada, ínnida Sinonimi e contrari fraustinu Frasi s'àrbure piús nébida e fozida as truncadu in netu ancora preustinu ◊ preustinos ínnidos podiant contare àteros contos cun raighinas tuas seculares! ◊ mastru Tilipu faghiat iscalas de carru dae preustinos tènneros che sa chera Traduzioni Francese fût lisse Inglese stem, young tree Spagnolo árbol, planta joven Italiano fusto, pianta gióvane Tedesco Stamm, junger Baum.

prunigèdha , nf, nm: pruniscedha, prunischedha, prunischedhu, prunisedha, prunissedha, prunixedha, prunixedhu Definizione (mata e frutu) genia de pruna areste, chi faet a tupighedhas a crispione, arrasposas, totu ispina longa e bogat una genia de pruna pitichedhedha, a pibionedhu, de colore asulu càrrigu candho est cota Sinonimi e contrari annàgiu, priuschedha, prunatzonca, pronitza / ttrs. prunitzedha Frasi immoi no seus fuedhendu de prunixedha e ni de corastidha ◊ s'àinu che passat friga friga de molas de prunischedha ◊ sunt matas bàscias sa murta, su prunixedhu, su murdegu ◊ prunixedha e piricocu dhoi at in bidha mia Terminologia scientifica mt, Prunus spinosa Etimo srd. Traduzioni Francese prunellier Inglese wild plum tree Spagnolo endrino Italiano prugno selvàtico Tedesco Schlehbusch.

sopéri , nm Definizione modhitzi o chessa de monte, genia de linna chi faet a matighedha e faet a innestare a pistàciu Sinonimi e contrari acodro, chessabera, còdora, modhitziera, operi Terminologia scientifica mt, Pistacia terebinthus Etimo srd. Traduzioni Francese térébinthe Inglese turpentine tree Spagnolo terebinto Italiano terebinto Tedesco Terebinthe.

tilimbavuristèra , nf Definizione genia de matighedha chi ponent po bellesa: innanti de isparare, acabbandho s'ierru, si càrrigat de frore in colore de orrosa e apustis faet una teghighedha cun su sèmene: sa fògia est larga, matuca, agiummai tundha Sinonimi e contrari pudhedhu Terminologia scientifica mt, Cercis siliquastrum Traduzioni Francese arbre de judas Inglese judas tree Spagnolo ciclamor Italiano àlbero di Giuda Tedesco Judasbaum.

«« Cerca di nuovo