ammaladiài , vrb: ammalaidae, ammalaidare, ammalaidari, ammalariai, ammobadiai, ammobeidai, maladiare Definizione orrúere a malàidu, ingòllere maladia Sinonimi e contrari ammagagnare, apuntorai, demare, ilmaladiare, inciacai, tunconire | ctr. sanai Frasi cussa piciochedha po s'iscola fait fintzas a si ammobadiai ◊ depestus andai, ma si fiat ammobadiada sa cani e no at fatu prus (A.Garau)◊ is cosas in iscàtula ti creis ca no faint ammalariai sa genti? ◊ Pepina fiat giòvana candu si fiat ammobeidada (A.Merici) Etimo srd. Traduzioni Francese tomber malade Inglese to fall ill Spagnolo enfermar Italiano ammalarsi Tedesco krank werden.

ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai, ammarturiare, marturare Definizione orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare Sinonimi e contrari irmalaidare Frasi nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau 2. at fatu su letu e si nc'est ammarturada! Etimo srd. Traduzioni Francese demeurer infirme Inglese to fall ill for a long time Spagnolo enfermar de forma crónica Italiano ammalarsi a lungo Tedesco lange erkranken.

ammudài 1, ammudàre , vrb: ammutae, ammutai Definizione chellare a sa muda, citire, fàere citire o essire mudu; si narat fintzes de su si asseliare de su bentu Sinonimi e contrari acaire, ammudatzare, ammudigare, ammudire, ammudulire, assamudare, citire, ismudulare | ctr. fuedhai Frasi innantis de zudicare sos àteros nos firmamus e nos ammudamus ◊ si est ammudau a pompiare ite ndhe pessabat ◊ birgonzosu bisonzat chi mi ammude ◊ ispíritu chi ammudas, essi de custu piciochedhu! ◊ su sero sas umbras ammudant píulos e boghes Etimo itl. ammutare Traduzioni Francese faire chut Inglese to become dumb, to fall silent Spagnolo callar, acallar Italiano zittire, ammutolire Tedesco verstummen.

ammudíre , vrb: ammutire, ammutiri, mutire Definizione callare, parare mudos, istare citios, pèrdere sa limba, su foedhu, fàere citire Sinonimi e contrari acaire, ammudai 1, ammudigare, ammudulire, assamudare, citire, ismudulare | ctr. chistionai, faedhare Frasi si est ammutidu ◊ is duus giòvunus furint arrexonendi candu dhus at ammutius un'istragassu ◊ de sas undhas ammudis s'abbolotu (B.Chessa) Etimo itl. ammutire Traduzioni Francese se taire subitement, faire chut, devenir muet Inglese to become dumb, to fall silent Spagnolo callarse, enmudecer Italiano ammutolire, zittire Tedesco verstummen.

arrúere , vrb: arrúghere, arrui, arrúiri, arruri, irrúghere, orrue 1, rúchere*, urrúere Definizione calare de artu a cropu, furriare, o fintzes betare a terra a cropu; andhare bene de unu bestimentu a sa persona chi dhu ponet; tocare, apartènnere de unu bene, arresurtare / pps. arrutu Sinonimi e contrari botare, cairi, corriare, iscaltinare, iscasidhare, isdegorare, isdobbiare / betae / dèchere | ctr. arritzare, pesai Modi di dire csn: arrúiri a faci in susu, a faci in terra = a bentre in susu, a buca a terra; arrúiri a conca in bàsciu = a cúcuru ficadu; arrúiri a palas imbressi = a palas a terra; arrúiri malàdiu = irmalaidare; arrúiri o arruirisí de su sonnu, de su fàmini = no istare ritzos de su sonnu, de su fàmine; arrúiri de codhus, de su coru a unu = pèrdere s'istima pro unu; arrúiri in pecau = fàghere pecados; arrúiri in tentatzioni = pònneresi in arriscos de fàghere male, de pecare; arrúiri in manus de ccn. = bènnere o resurtare in pozas de unu, in posse de ccn. Frasi arrennesset a no che arrúere de s'àinu ◊ a dógnia sàntziu de carru ndi arruit sa pispisalla de su fenu ◊ unu tocat agiudau candu arruit, no candu est istrantaxu! ◊ ndi funt arrutus is murus ◊ su salatieri mi nc'est lossingiau de manus e arrutu a s'àcua 2. custu no ti arruit: no est cosa tua! 3. su bistiri ti arruit mali 4. sa festa arruit su mesi ch'intrat 5. no nosi lessis arrui in sa tentatzioni! ◊ bai a iscí me in cali manus nci ant arrui cussus! Traduzioni Francese tomber Inglese to fall Spagnolo caer Italiano cadére, cascare Tedesco fallen, stürzen.

derrocài, derrocàre , vrb Definizione isconciare, betare totu a terra de mala manera, a cropu, agiummai coment'e betare de is orrocas, de logu artu Sinonimi e contrari atzimare, azinare, derrúere, dissantarare, idarrocai, ifasciare, iscalabrare, isciarrocai, isperrumai Frasi su molinu non bi fit prus, ispérditu: nche lu aiat derrocatu su ventu Etimo ctl., spn. Traduzioni Francese tomber, ruiner Inglese to precipitate, to fall down Spagnolo derrocar Italiano precipitare, rovinare Tedesco hinabstürzen.

ilmaladiàre , vrb: immabadiai, immalaidare, irmadaliare, irmaladiare, irmalaidare, irmalavidare, ismalaidare Definizione orrúere malàidu, ingòllere maladia Sinonimi e contrari ammagagnare, ammaladiai, apuntorai, demare, inciacai, tunconire | ctr. sanai Frasi si est immalaidau de malària ◊ maigantas cosas podent fàghere immalaidare ◊ s'erba frita de ghidhighia podet irmadaliare sas crapas ◊ pro cuss'istrachiore si est irmalaidatu ◊ custu tempus a mufore irmalàidat sas binzas ◊ cust'ómine si immalaideit duas bias ◊ babbu si fiat immabadiau meda ◊ si est irmalavidadu mamale Etimo srd. Traduzioni Francese tomber malade Inglese to fall ill Spagnolo enfermar Italiano ammalare Tedesco krank werden.

inamorài , vrb: inamorare, innamorai, innamorare Definizione pònnere amore, istima forte a unu, a una, a calecuna cosa Sinonimi e contrari abbaradhare, abbelare, ammorare, fastigiai, imbelare, indeosare, ingeniai | ctr. disamorare Frasi est innamorendhe cun àter'una fémina ◊ si ndh'est innamorada a s'ojada chi li at dadu ◊ ohi, si fui bajanu ti mi dia innamorare! Traduzioni Francese tomber amoureux Inglese to fall in love Spagnolo enamorarse Italiano innamorarsi Tedesco sich verlieben.

ingalàre , vrb rfl: inghelare Definizione tancare is ogos a dormire, cumenciare a dormire Sinonimi e contrari dormire, indormiscai, ingalenare, insonnigai Frasi mi che so ingheladu de su sonnu Etimo srd. Traduzioni Francese s'endormir Inglese to fall asleep Spagnolo adormecerse Italiano addormentarsi Tedesco einschlafen.

insonnigài , vrb: insonnigrae, issonnigare Definizione pigare sonnu / andhare a s'insónniga insónniga = sonisonni, ruíndhesi de su sonnu Sinonimi e contrari dormire, indormiscai, ingalare | ctr. ischidare Frasi Taresa fit a s'issónniga issónniga, li pariat de àere intesu arréxunu ma che li pariat atesu: sa meighina l'aiat tota intambainada Etimo srd. Traduzioni Francese s'endormir Inglese to fall asleep Spagnolo adormecerse Italiano addormentarsi, assonnarsi Tedesco einschlafen.

iscaltinàre , vrb: iscartinare, scartinai Definizione orrúere (o fintzes betare, iscúdere) a terra de mala manera, a istràmpidu forte Sinonimi e contrari addrabbulai, arrúere, iscasidhare, isdegorare, isdobbiare, orrue 1, rúchere / aciapuai, atapai 1 Frasi cudhu marzane tentu a lobu iscudiat a sa tzurpa de unu muru a s'àteru iscartinandho a terra totu su chi atzapaiat ◊ chirca de ndhe l'iscaltinare dae su letu, ca est ancora drommida goi a tardu! Traduzioni Francese s'abattre Inglese to fall heavily Spagnolo desplomarse Italiano stramazzare Tedesco stürzen (der Länge nach).

isdegoràre , vrb: isdeorare Definizione orrúere a iscartinadura, a istràmpidu de s'irdoare (fàere male meda) Sinonimi e contrari arrúere, iscaltinare, iscasidhare, isdobbiare, orrue 1 Etimo srd. Traduzioni Francese s'abattre Inglese to fall heavily Spagnolo desplomarse Italiano stramazzare Tedesco stürzen.

istrampàre , vrb: istrempare, istrumpai, istrumpare, strumpai Definizione lassare andhare o betare a terra a unu, una cosa o un'animale a cropu, de botu, cun fortza, su si betare a terra; giogare a istrumpas, a s'istrumpa; atzapulare, iscúdere a ccn. logu; betare a fuliadura, fuliare / istrampare castagna = iscúdere a terra sa castanza àrrida, posta intro de unu sacu, fintzas a essire neta, ispizolada (castagna istrampada = castanza morisca cota a budhidu) Sinonimi e contrari addrabbulai, addrobbulare, betae, iscracare, istrampoinai, istrampulare, rúchere / aciapuai / imbolare Frasi iant certau e si fuant istrumpaus in terra ◊ sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra cun sonu búitu ◊ aferrat a su pede s'animale e l'istrumpat ◊ no fatas su redossu istrampandhe sos sacos dae dossu! ◊ ndi as istrumpau un'orroli ◊ burrincu afissiau candu movit carriau s'istrumpat ◊ samunendhe s'isterzu, no istrampes sos piatos ca si segant! 2. fiu istrumpendi cun Giuanni po ci passai s'ora 3. paret unu contu irmalissiatu, ma dontzi cosa s'istrempat apare chin s'àtera ◊ at istrempau a forte s'isportellitu de su barcone ◊ at picatu su lèpore galu viu e li at istrempatu sa conca a una preta 4. si no mi lassas passare ti aferro a s'anca e ti che istrampo a mare! ◊ a terra ti che istrampo, mih, si no l'agabbas! Etimo srd. Traduzioni Francese jeter par terre, abattre, s'abattre Inglese to fall heavily, to pull down Spagnolo derribar Italiano buttare a tèrra, abbàttere, stramazzare Tedesco niederschlagen, zu Boden werfen.

lentoràre , vrb: lentoriare Definizione betare o calare lentore, fintzes fàere abbighedha fine che lentore Sinonimi e contrari lentorire, orrosiai, saghinare, serenai 1 Frasi lentorat in sas notes de istiu ◊ chelos, lentoriade!◊ su sede lentoriadu est lentu Etimo srd. Traduzioni Francese deposer de la rosée Inglese to fall dew Spagnolo rociar Italiano cadér rugiada Tedesco tauen.

orrúe 1, orrúede , vrb: arrúere, irrúghere, orrúere, orrúghere, orrúiri, rúchere*, urrúere Definizione calare o fintzes betare a terra a istrumpadura, a cropu, andhare male; tocare, apartènnere / pps. orrutu; ind. imp. 3ˆ p. sing. orrudiat; ger. orrudindhe; orrúere is dentes = essire, pèrdere is dentes Sinonimi e contrari botare, cairi, iscaltinare, iscasidhare, isdobbiare | ctr. arritzare, pesai Frasi unu muru male frabbicau ndhe podet orrúere ◊ che ses orruta, bene meu! ◊ tue no faes orrue sa poesia ◊ comente orruet custa cosa dae manos gasi orruat su breme dae custa béstia! ◊ ógnia tantu trambucaiat e orrudiat ◊ mi as fatu orrúede me in mesu caminu ◊ at lassau orrúere sa carcida a putzu 2. a béciu che dhi furint orrutas is dentes de nanti ◊ s'ómine fut orrutu malàiu e iat fatu un'agonia de dies e dies Cognomi e Proverbi prb: a cane malu orruet ossu bonu ◊ nandhe chi orrughet sa pira cota orrughet sa cruda! ◊ àlbori orrutu, totus dhi bogant àstula Traduzioni Francese tomber Inglese to fall Spagnolo caer Italiano cadére Tedesco fallen.

recaíre, recaíri , vrb Definizione torrare a orrúere in maladia, immalaidare torra de su matessi male, orrúere torra in su male, in su vítziu o abbitúdine mala Etimo spn. Traduzioni Francese avoir une rechute Inglese to fall again Spagnolo recaer Italiano ricadére Tedesco einen Rückfall haben.

rúchere , vrb: arrúere, irrúghere, orrue 1, rúere, rúghere, urrúere Definizione calare, o fintzes betare, a terra a cropu, in cobertantza fintzes andhare male de cunditziones; su istare in dossu de unu bestimentu, bestiu, po comente paret abbaidau de artu in bàsciu e istat a chie dhu portat / pps. rutu Sinonimi e contrari atzapulai, botare, cairi, corriare, falare, iscaltinare, iscasidhare, isdobbiare, istrampare / betae / dèchere, iltare | ctr. arritzare, pesai Modi di dire csn: rúere a costa lada, a costa longa = ponindhe totu su dossu in terra; rúere a palas pessegus = addaisegus, a palas issegus; rúere dae su letu a unu (nadu de ccn. pro su prus a dimandha retórica)= èssere de domo, parente costrintu de bi àere óbbrigu a li dare cosa, a l'azuare; rúere in eréssia (nadu de siendhas)= tocare o bènnere dae sos mannos; rúere a malàidu = collire maladia Frasi a sas domos che lis ruchet s'ingrostu ◊ sos muros fatos male ndhe ruent ◊ ch'est rutu dae cadhu ◊ in cussa falada at fuzidu e rutu est! ◊ e ite si rues e iscudes a calchi logu, sentza de ochiales?!…◊ a rúere za est fàtzile: su bellu est a si ndhe pesare! 2. no paret beru chi sonos fatales de débbiles trumbitas ndhe apant rutu muràglias colossales (S.Casu)◊ Antoni iscudet un'ispalada a su cumpanzu azommai lu rughet 3. sa túnica in su chitu li rughiat che pintada (F.Cambosu)◊ su gapote ti rughet in palas che pintatu 4. no mi ch'est mancu rutu dae su letu, no, pro li fàghere cussu piaghere! ◊ dae s'atrivimentu e dae sa bragheria che so rutu in sa disaura prus manna Cognomi e Proverbi prb: chie no est rutu podet rúere Etimo ltn. ruere Traduzioni Francese tomber, s'écrouler Inglese to fall Spagnolo caer, precipitar Italiano cadére, precipitare, crollare Tedesco fallen, stürzen, einfallen.

trumbulàre , vrb Definizione orrumbulare, atumbare e furriare a terra, fàere orrúere a furriadura; fintzes illascinare Sinonimi e contrari atumbae, atzupare / arrembulai, arrodulare, boltulare, lodhurare, tambulare, trodhulare / fuzire 2. su bentu fuit a cantu podiat bentulare, pariat de che chèrrere trumbulare sa pinneta ◊ nche at trumbulau s'istrezu de su late Etimo srd. Traduzioni Francese tomber, dégringoler Inglese to fall headlong Spagnolo rodar, caerse Italiano capitombolare Tedesco überschlagen.

«« Cerca di nuovo