abballalloàre , vrb Definizione fàere a ballalloe, essire ballalloe Sinonimi e contrari allollojai Frasi cudhos duos fint ispipillos e atzudos, ma isse fit semper mesu drommidu, unu pagu abballalloadu Etimo srd. Traduzioni Francese s’abrutir Inglese to go out one's mind Spagnolo atontarse Italiano rincretinirsi Tedesco verblöden.

abbuàre , vrb: abbubare, buare Definizione cuare in sa buada, istare o abbarrare coment'e cuaos Sinonimi e contrari abbusare 1, acuae, acusciare, afufai, ammacionai, ammagare, atanai, atracare, atupare, impertusare, incalancare, intanae, intupai, intuvedhare, intuzare, istugiai, tudai / asciuconare Frasi chie l'ischit ite s'abbubat in sa mente de su poeta in cada mamentu de sa die e de sa note? (G.Piga) Traduzioni Francese se terrer, se cacher (fig) Inglese to go back Spagnolo esconderse Italiano rintanarsi Tedesco sich verkriechen.

abèschere , vrb: aèschere, arvèschere 1, avèschere Definizione prus che àteru dhu narant po arrèschere su papare o su bufare in su gúturu candho non est calandho a bia dereta e faet a tussire Sinonimi e contrari ammadèschere, arrancare, arrèghere, arrèschere, iscaussire, issaèschere, obèschere Frasi est mortu ca s'est avéschiu chin d-un'ossu de pruna Traduzioni Francese entraver Inglese to hinder, to go wrong Spagnolo atragantarse Italiano inceppare, andare di traverso Tedesco steckenbleiben.

acobiài, acobilàre , vrb: acoilae, acoilare, acoliai, acoliare, acubilare, acugliai, acuilai, acuilare, acuvilare, aculiai, aculiare, cubilare Definizione fàere fúrriu, torrare a cuile, a su crocadórgiu, andhare a crocare, fintzes pònnere in su crocadórgiu; istare o pònnere in calecunu logu, aintru, asuta, po si aprigare o cuare; istare in asséliu, firmu, su si apaghiare Sinonimi e contrari acoiletare, acojai, acuae, apatai, apogiai, assebiai, impudhilare | ctr. bocare, essire, pesare Frasi iscurtabas sos puzones su sero acubilandhe (P.Mura)◊ furriadorzu de istrias, acoilas bobborrotis e tirpias (L.Loi)◊ sas rúndhines sunt aculiadas in su filu ◊ is pillonedhus fiant acobiaus ◊ su pilloni innòi si acúliat a pausai 2. furiat pruendu e po no m'isciundi mi seu aculiau ◊ no ia postu menti a babbu a m'aculiai in domu sua is dis de cussa strasura Etimo srd. Traduzioni Francese se coucher, s'abriter Inglese to return to the fold to go back to sleep to shelter Spagnolo cubilar, cobijar Italiano rientrare nell'ovile, ritirarsi a dormire, ripararsi Tedesco in den Stall zurückkehren, schlafengehen, sich unterstellen.

acojài , vrb: acujai, acujare Definizione nau mescamente de animales, intrare o andhare a si crocare in s'acoiladórgiu; nau de gente (mescamente piciochedhos), asseliare, apartare, cuare Sinonimi e contrari acobiai, acuae, cortire, remonire | ctr. essire Frasi a sa mata dhoi fúrriant is pillonis a dhoi acojai ◊ candu cummentzat a fai frius, sa musca s'acujat aintru de domu ◊ is crucuitus carraxosus trigant a s'acojai 2. innanti abboghinamos e poi nos acujamos che catedhos ◊ nci fiat una musca… depit èssi acujada: no dha biu prus ◊ sa morti si est acujara apalas de is murus isderrutus de s'arrexoni! ◊ abarrai in domu acujaus, candu cabat su lampu! Etimo srd. Traduzioni Francese se coucher Inglese to go back to sleep Spagnolo cubilar, calmarse Italiano ritirarsi a dormire Tedesco schlafengehen.

acrodhàre , vrb: aggradhare 1, aggrodhare Definizione intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere Sinonimi e contrari abbuare, acuae, ammacionai, apatai, atanai Frasi si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu Etimo srd. Traduzioni Francese se terrer, être aux aguets Inglese to go back to one's den, to lie in wait Spagnolo esconderse, estar alen acecho Italiano rintanarsi, stare in agguato Tedesco sich verkriechen, auf der Lauer liegen.

ammachiàe, ammachiài, ammachiàre, ammachiàri , vrb Definizione fàere a macu, essire fora de sèi, no èssere giustu de conca; fàere dilliriare de su dolore, pigare o pèrdere su sentidu, dilliriare, pèrdere sa conca o fàere disatinos po una fémina o àtera cosa chi praghet meda Sinonimi e contrari abbaradhare, ammacare*, dischissiare, fatzellare, irbariare, ischissiai, issentire Frasi su soli faiat ammachiai cixaredhas e cucumeus in is istuas ◊ ma ita ti ses, ammachiendi, chi no trabballas?! 2. ti ses ammachiau de cussa pitzoca e as resone: no bi ndhe at àtera prendha chi incantat che a issa ◊ portat is pius niedhus arrullaus chi faint ammachiai ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau! Traduzioni Francese devenir fou Inglese to go mad Spagnolo enloquecer Italiano ammattire Tedesco verrückt werden.

andài , vrb: andari, andhae, andhare, annàere, annare Definizione mòvere, fàere tretu istesiandho de ue unu o una cosa est (a/c. sa de tres personas leat s'aus. àere cun sugetu partitivu); pràghere, fàere bene a sa salude; fintzes bènnere mancu, mancare / pps. andau, andhadu, annatu; ind. imp. 1ˆ p. pl. andhaemus; impr. bai, baie, baxi e/o baxei Sinonimi e contrari abiai, achirrare, assèndhere, bandai, bènnere, caminai, falare, fuire, imbonai, irghelare, ispitzigare, tocai 1 / mòrrere / piàghere, rechèdere | ctr. bènnere, torrae Modi di dire csn: dare s'andha! = donai su permissu, lassai andai; andhare a unu = andai anch'e unu, aundi est unu; andhare in chirca de… (+ vrb.) = proare, irfortzàresi, comintzare a…, pònneresi a… (andhat in chirca de abbèrrere sos ogros ma no bi la faghet; andhat in chirca de faedhare ma no resessit a nàrrere una peràula); andai, fai andai trótula trótula = andhare, fàghere andhare a mala gana; andai a biri is trigus (in suspu)= mòrrere; andhare a s'iscollóchida = istare a ziru peri su logu chentza mancu ischire a ue; andai a bólidu = lestru meda, in boleos; andai a longu = tirare a longas; andai arrólia arrólia = istare de un'ala a s'àtera, andhendhe chentza mancu ischire a ue, gai chentza cabu; andai cerrixerri = a. innàiga innàiga, iscúlia iscúlia, sachedhendhe sas nàdigas; andai a s'apràpidu = chircare cosa cun sas manos, andhare chentza bídere inue si ponent sos pes; andai de su corpus = fàghere de bisonzu, cagare; èssere totu a o de un'andhare = fatus a sa própiu manera, totugantos su matessi de cumportamentu, totu guales, totue de su matessi colore o calidade (nadu de cosa); andhare fragu, sabore = essire fragu, sabore (a sa cosa); andhare in grefa = andai a cambarada, a còndoma; andai, andhare male = cambiare in peus, fintzas istare male, de sufrire, in manera pagu addata, àere dannu, fàghere revéntida mala (o fintzas èssere difítzile, pagu a cómudu a fàghere cosa); andharesiche che màniga de broca = sentza de nàrriri nudha, lassendi s'àteru in campu e in crachi; èssere andhendhe in… (tempus contadu in annos, séculos e gai) = èssere, agatàresi, durare de… (tempus); una cosa andhat = la chircant meda, la rechedent in medas Frasi faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit ◊ est annatu a osservare ◊ bae e no bae, bi est andhada issa puru ◊ a domo sua bi at andhadu zente ◊ li at annadu zente meda ifatu ◊ nosi ndhe seus andhaos ◊ fut andau a bivi in àtera bidha ◊ sa dí chi si fiant cojaus fiant andaus a crésia ◊ sa fiza andhesit a su babbu e li nesit una cosa ◊ in andaris a càntidu mudu tracas de fogu inghiendu m'incantas (F.I.Congiu) 2. che l'acadho in su badhiju a cantu mi andhat su bratzu! ◊ bido totue cantu andhat sa cussorza ◊ ti lasso andhare iscantarzada cantu mi andhat sa manu! 3. zuchet sa frebbe che cabadhu e timent chi si nche depat andhare ◊ sa cumpanza si nch'est andhada pro un'atacu de puntore ◊ su sardu si ch'est annanne e si morit s'isperdent sos Sardos ◊ si ch'est andhada s'abba, sa currente, sa línia de su cellulare ◊ mi ch'est annanne su coro de su pistighinzu ◊ zuto su coro andhendhemindhe ca no apo mancu irmurzadu 4. sa corza sica de s'ucalitu che àndhat a tàpiles ◊ so frighendhe ma su brutore no che cheret andhare ◊ custa mància no ndi andat ◊ a sa broca che li est andhada s'asa 5. a sa cane mia no che li andhat fera peruna ◊ lu zughia a su tene tene e andhadu etotu mi ch'est! ◊ si l'intrat in ungras su sórighe, a su batu nostru, no che li andhat prus, no! 6. a custa cosa li andhat fragu ◊ a custu mànigu li andhat su sale, su píbere, su rànchidu, su durche, li andhat sabore malu, unu tastu 7. assaza custu: a ti andhat? ◊ custu no mi andhat: donzi borta chi ndhe mànigo mi faghet male ◊ li andhaiat su trabàgliu che su fumu in ojos ◊ dhi andat che lardu in sali, bèni meda ◊ a sos pespereghes lis andhant sos labberintos, si bi aciapant bene 8. sunt totu a un'andhare: babbos, mamas e fizos ◊ tue no fist sempre de un'andhare ◊ su muru cheret illatadu de totunu andhare, chi no essat a fatzadas 9. lèadi sa cadrea, ca ritzu andhas male! ◊ sa cosidura fata goi andhat male, si che torrat a iscosire! ◊ inue as postu cussa cosa andhat male, ca impédumat de colare! ◊ sa crabita fit a la pesare ma est andhada male ◊◊ a passai ingunis immoi mi andat mali ca tengu pressi ◊ a leare cussu puru mi andhat male ca zuto sas manos impitzadas cun àteru ◊◊ custa festa est connota andhandhe in bàtero séculos ◊ de una dí andat, cussu contu!… Cognomi e Proverbi prb: carru annanne caminu faghet ◊ chie cheret andhet, chie no cheret mandhet Traduzioni Francese aller Inglese to go Spagnolo ir Italiano andare Tedesco gehen.

arrogliài, arrogliàre , vrb: arroliai, arroliare, arrollai, arrollare, arrolliai, arrolliare, arrulliari, orrolliare, roliai Definizione istare (o fintzes pònnere) a rólliu, a inghíriu, a rodeu de calecuna cosa, de unu logu o fintzes de una chistione, andhare a inghírios, a giru, andhare o istare a inghíriu, istare perdendho tempus, fintzes bènnere Sinonimi e contrari arrodeare, bagamundai, garronai, ingiriolai, zirandhare, zirare Modi di dire csn: èssiri arroliau = istare a arrólliu, a fiotu paris; filu ispinau arrolliau = fatu a incropadas mannas tentas apare a manera de impedire o istrobbare a colare; andai arróllia arróllia, arrolla arrolla = istare zirendhe, bagamundai Frasi is pillonis funt arroliendi a cedhas ◊ unu crou est arroliendi circhendi àcua ◊ su bendidori arróliat in is arrugas ◊ ses arroliendi de diora…: no circhis contus! ◊ sas cumpanzas l'arrólliant e li fachent festa (N.Mureddu)◊ su sero sa zente si arrolliaiat in su zannile a friscurare ◊ in s'aera comintzeit a si arrolliare custa truma de nues ◊ at a èssi fadiau totu sa dí arrolliendu cun cussa cosa a codhu! 2. dhoi arróliat coment'e unu murrúngiu de tronus atesu 3. nci at una pranta arrogliada e fata, fata e arrogliada a picu e picada, picada a picu e bivit in friscu e non sicat mai ◊ sa pobidha fut sétzia arroliada in sa bia cun is bixinus Etimo ctl. rotllar Traduzioni Francese entourer Inglese to go round, to wander Spagnolo rodear, vagar Italiano girare attórno, gironzolare Tedesco umlaufen, umherschweifen.

asseài, asseàre , vrb: assiai Definizione impudire, pigare fragu o sabore de ogiuseu, sabore malu, nau de cosas de papare grassas Sinonimi e contrari stantissai, tosconare Etimo srd. Traduzioni Francese rancir Inglese to go rancid Spagnolo ranciar Italiano irrancidire Tedesco ranzig werden.

atanài , vrb: atanare 1 Definizione intrare, cuare in sa tana Sinonimi e contrari abbuare, abbusare, acuae, ammacionai, ammagare, atupare, cuerrai, impercusinare, incalancare, infoxinae, intanae, intupai, intuvedhare, istichire, tudai Frasi in cussu arruaxu si atanant is margianis ◊ su mergiani si est atanau atesu de sa genti 2. candu s'ant cracau a bombas fuaus atanaus in d-una forada Etimo srd. Traduzioni Francese se terrer, se cloîtrer Inglese to go back to one's den Spagnolo esconderse en una guarida Italiano rintanarsi Tedesco sich verkriechen.

atzotzàre , vrb Definizione guastare, nau de s'ou, agiummai comente a èssere frochiu Etimo srd. Traduzioni Francese devenir couvi Inglese to go rotten Spagnolo podrirse el huevo Italiano diventare barlàccio Tedesco faulig werden.

ausentài, ausentàre , vrb rfl Definizione su no dhue èssere in su logu, su no dhue andhare (e fartare in su logu) Sinonimi e contrari mancai 2. deo babbu in disgràtzia so nadu, tocat chi m'isconnorte ca so in custu mundhu ausentadu, resto ausente Etimo spn. ausentarse Traduzioni Francese s'absenter Inglese to go away Spagnolo ausentarse Italiano assentarsi Tedesco sich entfernen.

bandhiàre , vrb: abbandidai, bandhidare, bannidare, bannitare Definizione essire o fàere su bandhiu, istare faendho su bandhiu, cuau, in logu chi no si potzat bíere Sinonimi e contrari ilbandhidare Frasi s'amicu fit bandhiandhe chin d-una pedhe a pala ◊ si fit dadu a bandhidare pro no fàghere su militare, ca bi deviat istare dóighi annos Etimo srd. Traduzioni Francese prendre la fuite Inglese to go into hiding Spagnolo huir Italiano darsi alla latitanza Tedesco sich verbergen.

barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definizione andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare Sinonimi e contrari rundai Etimo srd. Traduzioni Francese faire la ronde Inglese to go out on rounds Spagnolo rondar Italiano uscire di rónda Tedesco die Runde machen.

biasciài , vrb Definizione andhare, essire, segare a trotu, a sbiàsciu Sinonimi e contrari sbiasciai Etimo srd. Traduzioni Francese biaiser Inglese to go sideway Spagnolo andar a sesgo Italiano andare obliquaménte Tedesco schief gehen.

corrutàe, corrutài, corrutàre , vrb: acorrutare, currutare Definizione fàere su corrutu, pònnere su dolu po ccn., portare bestimentu de singiale po unu mortu Frasi coro meu istimadu, si andhas a Torinu ti corruto che mortu! ◊ at corrutadu sos mannos chi che li fint mortos ◊ si morzo innantis, corrútami tue! ◊ ses a conca falada pares currutandhe! Etimo srd. Traduzioni Francese être en deuil, prendre le deuil Inglese to be in mourning, to go into mourning Spagnolo estar en duelo Italiano èssere in lutto, méttere il lutto Tedesco Trauer tragen.

deragliàre , vrb Definizione essire fora de binàriu Traduzioni Francese dérailler Inglese to go off the rails Spagnolo descarrilar Italiano deragliare Tedesco entgleisen.

dessessíre , vrb: disessire Definizione andhare a fora; essire fora de se, fàere a macu, a irbariadu Sinonimi e contrari essire / ammachiae, dischissiare, irbariare, iscansae Etimo srd. Traduzioni Francese devenir fou Inglese to go mad Spagnolo enloquecer Italiano ammattire Tedesco den Verstand verlieren.

dischissiàre , vrb Definizione tocare a conca, essire macu, irbariadu Sinonimi e contrari ammachiae, delliriare, dessessire, irbariare, iscansae, ischissiai, issentire, istinare Frasi sas féminas nos faghent dischissiare (S.Spiggia)◊ a mimme cussas mazinedhas de zocadores mi fachiant dischissiare ◊ si sunt dischissiandhe de su pessamentu ca su frade no at iscritu prus Etimo spn. Traduzioni Francese devenir fou Inglese to go mad Spagnolo desquiciar Italiano impazzire, andar fuòri di tèsta Tedesco verrückt werden.

«« Cerca di nuovo