allargàda , nf Definizione su allargare, tretu prus largu Sinonimi e contrari allargadura, illargada / istesiada Etimo srd. Traduzioni Francese élargissement, éloignement Inglese open space, removal Spagnolo ensanche, alejamiento Italiano slargo, allontanaménto Tedesco Erweiterung, Entfernung.

coltína , nf: cortina, cultina Definizione sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata Sinonimi e contrari paltza, prassàrgia, pratzada Modi di dire csn: fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra Frasi est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta 2. sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia 3. ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra Cognomi e Proverbi smb: Cortina / prb: sa landhe falat a sa cortina Etimo srd. Traduzioni Francese le couvert d'un arbre Inglese Space under a tree Spagnolo lugar debajo de un árbol Italiano lo spàzio sótto una pianta Tedesco Schatten eines Baumes.

illargàda , nf Definizione su illargare; tretu largu de camminos, istradas o àteru deasi; dólima, dolore a su brúciu, a sa manu, de chie at fatu isfortzu messandho a manu Sinonimi e contrari allargada, illascada / illàrghiu | ctr. afissa, astrinta Frasi su gurutu fit astrintu che caracolu ma in d-unu tretu fachiat un'illargada Etimo srd. Traduzioni Francese élargissement Inglese open space, wide stretch Spagnolo ensanche Italiano slargo Tedesco Verbreiterung.

lócu 1 , nm: logu Definizione css. tretu, pentzau mescamente buidu, chentza nudha, css. istérria a manera de dhue pòdere càbere o pònnere cosa (o fintzes leada de calecuna cosa); calesiògiat parte o bandha de unu territóriu e fintzes totu su territóriu, sa gente etotu chi dhue istat o bivet; in s'organizatzione pulítiga de sa Sardigna medievale, s'istadu cun totu su territóriu suo (e po cussu si naraiat Carta de Logu, Corona de Logu, Bia de Logu)/ min. loghighedhu (fintzes in su sensu de l. malu); su logu podet èssere: po sa mannària, largu o meda, curtzu o istrintu o pagu, artu, bassu; po comente càmbiat, in paris, dortu, in falada o in pigada, craru, cuadu; po comente praghet, bellu, feu/légiu, límpiu/netu, brutu; po comente si podet passare, alliscinosu, iscolliaditu; po s'órdine o sa comodidade, allichidiu/remonidu, treulau, bonu, malu (l. malu si narat fintzes de unu tretu de sa carena chi, si dhue at male, segada, iscarràfiu o àteru, po comente si movet est istentosu a sanare) Modi di dire csn: logu dortu = logu de monte, in costa, totu a pigadas e faladas, furriadas, iscamedhos e gai; logu malu = tretu ue no faghet o daet inzotu a bi colare, prenu de malesa, astrintu e gai; andai a l. = andhare a carchi logu; leare l. = ocupare, prenare logu, tretu; no… logu, in locos = perunu logu (es. no èssere in l., no a andhare a l.); a logu, in logu (coment'e torrada a una dimandha) = perunu logu; fai l. = illargare, fàghere a manera de lassare logu, tretu líchidu, fàchere locu in su colare de unu, donai passu; leàresi su l. = andai a logu, a trevessu, ispainaisí, isterririsí; dare l. = lassai logu, pigaindi s'istrobbu (nau fintzas in su sensu de mòrriri); pàrrere totu su logu paris = crèiri ca est totu fàcili fàcili; a logos, a logu = in tzertos logos ei e in àteros nono; remonire su l. = allichidiri, pòniri sa domu a sétiu; no ballit a l. = no balet a nudha; in l. de… = a su postu de…, in parti de…; l. de frenugu, de gureu, de tzicória = terrinu aundi acostumat a crèsciri (o acostumant a prantai) su fenugu, su gureu, sa cicória; fai arriri su logu = fàghere a ríere sa zente, fàghere birgonzas; incirai su logu = pònnere sa zente, sos àteros, o fintzas solu s'àteru in buluzu; torrare su coro a locu = dare asséliu a su coro, a s'ànimu; torrare a logu = (fintzas) torrare a su caminu zustu, dàresi un'adderetada in su cumportamentu Frasi pone inoghe cussa cosa, ca che at logu! ◊ aundi mi dha pongu custa cosa, chi no tengu logu?! ◊ nos amus fatu logu e donzunu tenet s'aposentu sou ◊ custa cosa leat tropu logu 2. a sos Sardos nche los ant picaos a totus a locos mai bidos a gherrare frades ◊ tenent sa pretesa de chèrrere cumandhare in locu nostru ◊ iscurtaio su nàrrere antigóriu pro connòssere is logos de su logu ◊ ndhe ant bidu de logos faghindhe cussu viazu gai longu!… 3. - A ue ses andhendhe? - A unu logu! ◊ no b'at nudha in logu ◊ su ladru no at fide in logu ◊ virtuosa sias chi no ndh'apat in logu che a tie! ◊ chirca ca ti chirco e isse no in logu! ◊ no bi at ànima in logu ◊ - Inue lu pones? - In logu! ◊ - A ue ses andhendhe? - A logu: so solu essindhe a intrare linna! 4. dhui fiat genti meda e in custas dis de festa no fait a dhui fai logu! 5. no ti les su logu: ista in domo ca mi serbis! ◊ si la lassas, cuss'erba si leat su logu ◊ no ti lees su logu, como, ca semus ponindhe a manigare! 6. si li das logu, a cussa bona pessone, ti che intrat fintzas in domo tua ◊ no apo a istentare a bos dare logu, malàidu comente so! ◊ no mi trasendho meda: isco chi sezis in istrintu e già bos do logu 7. totu su logu paris ti paret, a tie: candho b'ifundhes su pódhighe as a bídere cantu costat a fàghere cosa gai! 8. s'umanidade a logos est gherrendhe ◊ a logus s'àcua est salia 9. ma càstia cussu cristianu, incirendi su logu a no andai a votai! ◊ tocat a no cullonare su logu cun bàrtzigas, ca deasi ses cullonandhe a tie etotu! Cognomi e Proverbi smb: (De)logu / prb: chin sa linna de su logu ist a si fàere su fogu! Etimo ltn. locus Traduzioni Francese lieu, endroit, espace, pièce, territoire Inglese place, space, environment, territory Spagnolo lugar, espacio, territorio Italiano luògo, spàzio, pósto, ambiènte, territòrio Tedesco Platz, Raum, Umgebung, Umwelt, Gebiet, Land.

pàltza , nf: parta, partza, peatza, piata, piatza, plassa, platza, pràcia, prassa, prata, pratza Definizione logu largu meda e in paris fatu apostadamente in bidhas e citades; logu larghitu, fintzes su tretu tra un'órdine e àteru de sa bide in bíngia (pratza de sarmentu), fintzes giuale, órdine de bide, su tretu o cortiledhu ananti de sa genna de una domo (fintzes in s'orruga), tretu ananti de unu barracu, totu su tretu asuta de una mata; dhu narant a s'argiola puru; postu / min. partzighedha, pratzita, prassigedha Sinonimi e contrari bàlliu, cortile, cortina Modi di dire csn: fai pratza = fàghere sa piatza, ammanitzare, ordiminzare sa chistione a manera chi, candho unu dimandhat, sa zente siat pronta a nàrrere chi ei; pònnere una cosa in pratza = pònnere in craru una chistione; in pratza de Fulanu = in sa carrela inue istat Fulanu, in dainanti de domo sua; letu de piatza e mesa, a duas piatzas = letu mannu pro duus, a duus tantis de su letu po unu; pratza de letu = su tretu in dainanti de su letu; sa landhe falat a sa prata (in cobertantza)= sos benes de unu tocant a sos parentes; èssere a piata franca (nadu de chie pagat pro istare in carchi logu)= àere postu o allozu in donu; una pratza de pudhas = chedha de pudhas (tentas in cortile) Frasi mesanote est tocada, onzi piata est deserta ◊ in sa pratza de bidha is piciocas e piciocus fiant giai isciampitendi ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rúndhines ◊ in donzi parta in ube si est firmadu pro totus est istadu un'iscarmentu ◊ giogao semper in partza o in caminu ◊ sa gente est in sa pratza: a chie chistionat, a chie est ciciu 2. cada massaja mundhabat sa prata sua e sos caminos abbarrabant netos ◊ ndi sutzedint de cosas in sa platza mia!…◊ depio carrare linna a prata de pinnetu ◊ apu agatau una bella pràcia de corrorinu ◊ sas pratas sunt semenadas de uliba ◊ e aundi dhu bis, tui, passendi, in pratza de letu?! ◊ una borta iant fatu su triatu in prassa de Bennardu ◊ duas pratzas ainnantis de domu de bosatrus ant bociu a Bissenti! 3. in sa prata pulida cun apentu s'isparghent sos mannugros e manadas, poi sos boes cun pedras ligadas tríulant su laore in bonu assentu (Z.Piludu) Cognomi e Proverbi prb: bixina bona, funtana in pratza Terminologia scientifica bdh Etimo itl. Traduzioni Francese place, esplanade, allée Inglese square, open space, walk Spagnolo plaza, claro, senda Italiano piazza, spiazzo, andana Tedesco Platz, offener Platz, freier Streifen zwischen zwei Baumreihen.

trétu , nm Definizione su logu (cunsiderau de largaria, de longària) in cantu distintu de un'àteru logu, ma pentzadu prus che àteru coment'e pagu, parte, distàntzia (logu e tempus) inter duos puntos diferentes Sinonimi e contrari ciassu, locu 1, puntu 1 Modi di dire csn: èssere a malu t. = istai mali, èssiri a puntu légiu; t. malu = logu chi andat mali po ccn. cosa (es. passai, trabballai, àteru); a tretos de… (+ vrb) = in arriscos de…; in t. in t., de t. in t. = donzi tantu, fatuvatu, onzi tantu de caminu; colare o passare a t. = atesu, aillargu (ma a bortas pentzau fintzas coment'e pagu, acanta: "mamma tua est passada a tretu de sa morte candho at dadu sa vida a tie"); bènnere a t., in tretos, lòmpiri a t., portai a t. = acanta, aprobe; a tretus = a bortas; a t. de… (+ númene chi inditat tempus)= apustis de…; a tretos = a magras, a bàllios; t. po t… = cufromma a su tretu, pro su tretu chi est; istare o abbarrare onzunu in tretos suos = istare o abbarrare onzunu in su sou, in càncaros suos, chentza istrobbare àtere Frasi apo agatadu unu tretu malu de istrada, totu fossos ◊ apoi de unu tretu bonu de caminu mi pariat chi calchi cosa no cumbinaiat ◊ dh'apu curtu unu tretu ma no dh'apu sorigau ◊ su tretu uve si curriat su palu de pede fit unu cucuredhu de pretichina ◊ pònedi inoghe a fàghere cussu triballu, ca est tretu in paris ◊ de innòi a ingunis nc'est unu tretu mannu ◊ currit, currit ma no fait tretu 2. no li regales una cosighedha de nudha a sa cojada noa, za no semus a cussu tretu! ◊ ses a malu tretu de abberu, si mancu arritzas! ◊ mi so ammaculiadu in sa cadrea a tretos de ndhe rúere ◊ in tretu in tretu arruiat, currendu ◊ in tretu in tretu atobiamus is fascinajus udesus benendi a bidha ◊ sas bacas de Bodale fint in tale zassu, ma sa chirca ch'est passada a tretu ◊ si mi benis a tretu ti naro una cosa ◊ funt lómpius a tretu de s'iscólliu ◊ neune li est passadu a tretu de che li pòdere furare carchi cosa ◊ est piciochedhu bravu, a tretus! ◊ Frantziscu fiat sabbateri, ma a tretus trabballàt in su sartu puru ◊ resultat a che los dispatzare, ma cudhos a tretu de calchi chida sunt torrados ◊ mi at illatadu sa domo e mi l'at fata a tretos Etimo ctl. tret Traduzioni Francese lieu, place, espacement Inglese place, space, interval, stretch Spagnolo trecho, rato Italiano pósto, spàzio, intervallo, tratto Tedesco Ort, Zwischenraum, Abstand.

«« Cerca di nuovo