acraríre , vrb: crarire* Definizione fàere crara o giare a ischire una cosa, una chistione a manera chi si pàrgiat méngius, chi si cumprendhat; fintzes su essire de su sole Sinonimi e contrari aclarai, ilgiarare, isciarire Frasi nemos si fit acrariu e antzis si fint negaos de àere pretesu carchi cosa 2. sos duos zòvanos ant acrariu sa coja ◊ s'amoronzu de Predu si est acrariu 3. su mengianu in foras si fut giai acrariu su sole Traduzioni Francese éclaircir Inglese to make clear Spagnolo aclarar, esclarecer Italiano chiarire Tedesco klären.

allichidíe , vrb: allichidire, allichidiri, allichiriri, allighidire, lichidiri Definizione muntènnere límpiu, pònnere apostu su logu, sa domo; rfl. cambiare bestimentu, pònnere bestimentu límpiu, bellu, mudare; a logos dhu narant de sa fémina chi faet su fedu Sinonimi e contrari addirire 1, arremonire, assetiai, cuncordai, illichidire, iserrinire / tramudai / iglierare, insinnigare, iscendiai | ctr. acadhotzai, imbratare Modi di dire csn: allichidire sos contos = fàere is contos; allichidíresi de calicuna cosa = pònnere apostu, lassare apostu sa cosa Frasi nosu innòi nci seus po isfrigociai, mundai e allichidiri su logu ◊ benit, prandit, allichidit su logu e si ndi andat ◊ dèu allichidu e tui tréuas! 2. sa bròscia si dha poniant is féminas in pithu de su pannu de petus ◊ allichidint su letu cun is mantas prus bellas po erriciri is istràngius 3. sa fémina mia si est allichidia, at tentu unu maschixedhu Etimo srd. Traduzioni Francese nettoyer Inglese to tidy up, to clear Spagnolo arreglar, ordenar Italiano assettare, far pulizìa Tedesco aufräumen.

ilbagantàre , vrb: irbagantare, isbagantare, isvagantare Definizione fàere unu logu o un’istrégiu bagante, buidu, o prus pagu prenu bogandhondhe sa cosa in parte o in totu, betare (fintzes a iscarrigadura) Sinonimi e contrari ibboidare, ilgavantare, illichidare, irbarratzare, spilai, vagantare / ghetai | ctr. ammedare, pienare, plèniri Frasi sos isportinos s'ilbagantant po dhos prenare torra ◊ isvagantat su late dai sa murghijola o cannada a su labiolu ◊ de su chi manigamus, una parte la suspint sas istentinas, s'àtera che la isvagantamus 2. sos operajos che fint isvagantendhe duos sacos de sale subra a s'àinu Traduzioni Francese déblayer, débarrasser Inglese to clear Spagnolo despejar Italiano sgomberare, evacüare Tedesco räumen.

ilciaríre , vrb: ilgiarire, irciarire, ixarire Definizione fàere craru, prus craru (nau fintzes de sa die abbreschendho), bogare a craru / i. su coju = iscrarí, assegurai sa coja Sinonimi e contrari ilgiarare, isclarire Frasi framaridas allughinzendhe s'aposentu ilciarint sa cara de babbu e mama ◊ sas aeras ilgiarint e torrat s'alenu a sa campagna ◊ ilgiàrimi s'iscuru in calchi cosa! ◊ s'oscuridade no at a ixarire mai ◊ su pensare ilgiarit sa duda ◊ at comintzau a irciarire, ciambare sa luche e a si víere sos colores 2. ant ilgiaridu su coju e si sunt fidantzados Etimo srd. Traduzioni Francese s'éclaircir, éclairer Inglese to make clear, to brighten Spagnolo aclarar, clarear Italiano schiarire, illuminare Tedesco erhellen.

illibértu , agt Definizione chi est chentza o cun pagos impreos, chentza nudha, chentza impedimentos, líbberu Sinonimi e contrari iltóigu, irgaitzu | ctr. impiciadu, impreadu Frasi Bustianu si fut ammungiau a fàere cosas de pagu umpériu, po tènnere sa mente illiberta de a cussos pentzamentos (Deidda-Saderi)◊ is cuadheris cricant de si pònnere a méngius manera po agatare su giassu prus illibertu in sa cursa Etimo srd. Traduzioni Francese vide, dégagé Inglese clear Spagnolo desocupado, libre Italiano sgómbro Tedesco leer, frei.

ilmaschiàre , vrb: ismaschiare Definizione arrasigare su pedhutu de is pedhes conciadas; ispertare o iscrarire sa boghe, giare unu cropu sicu, un’arrasigadura, in su gúturu, coment’e de tussi, un’iscrémiu, ma chentza ispudu (coment’e po ndhe bogare ispurgadura), fintzes po singiale a un’àtera persona chentza foedhare: medas bortas est unu singiale de disprétziu o de befa, de avertimentu / ferru de ismaschiare = ferru addatu pro ndhe rasigare su pedhutu de sas pedhes Sinonimi e contrari burruscinai, iscarrusciai, iscremiare, sdorrosciai 2. fit ilmaschianne e tussianne po si fàghere a intènnere de sos àteros (A.Cossu)◊ apo ilmaschiadu ma no mi at cumpresu ca si depiat calliare 3. cussu cheret ilmaschiadu ca est nanne cosas chi no annant bene! Traduzioni Francese graillonner Inglese to clear one's throat Spagnolo carraspear Italiano liberare la góla dal catarro Tedesco sich räuspern.

irbarratzàre , vrb: isbarratzare, isbarritzare, sbaratzai Definizione leare, bogare totu de unu logu, a manera de dhu lassare buidu, límpiu; fintzes bèndhere, ispaciare Sinonimi e contrari ibboidare, ilbagantare, ilgavantare, illichidare, irbascaramenare, spilai | ctr. imbarratzare Frasi isbarritzada e mundhada s'arzola, b'isterriant sas mannas pro triulare (G.Addis)◊ li benzeit sa punta de isbarratzare s’apusentu de su padronu 2. babbu si est acuntentau de che irbarratzare sa buteca dae duos cassiones Etimo itl. Traduzioni Francese déblayer, débarrasser Inglese to clear away Spagnolo despejar Italiano sgomberare, sbarazzare Tedesco räumen.

iscampiài , vrb: scampiai Definizione fàere límpiu unu logu de sartu, fàere a logu campu; nau mescamente de s'aera candho si che pesant is nues o fintzes candho si faet lughe su mengianu Sinonimi e contrari isclarire, ispalaciae, ispanigai, orbesci Frasi a fai su narboni bollit nai a iscampiai su buscu, limpiai sa terra, abbruxai sa linna po podi arai e seminai 2. candu proit abarraus in sa barraca finas a iscampiai ◊ a pagu a pagu fiat iscampiendu: calàt su bentu e is nuis curriant ◊ su tempus malu est durau una mes'ora e pustis at iscampiau ◊ at iscampiau e si bit su soli Etimo ctl. escampiar Traduzioni Francese se rasséréner Inglese to clear up Spagnolo serenarse, despejarse Italiano rasserenarsi del tèmpo Tedesco sich aufheitern.

isclarài , vrb: iscrarai Definizione fàere craru, bogare a craru, fàere prus in colore craru (o fintzes ispiegandho cosa a foedhos)/ iscrarai sa boxi = ispertai sa boxi Sinonimi e contrari ilgiarare, isclarire, iscrariai*, ispanigai, scampiai / ispiegare Frasi oi su mengianu est imburrascau: funt is otu e no at iscrarau ancora ◊ as a biri un'ispéndula de luxi e s'ànima ti at a iscrariai ◊ unu lampu at iscrariau su logu 2. candu eus iscrarau sa coja portamu una fardeta imprestara! ◊ est un'argumentu difítzili a isclarai Traduzioni Francese éclairer, faire jour Inglese to light up, to clear Spagnolo aclarar, clarear Italiano schiarire, illuminare, albeggiare Tedesco aufhellen, erleuchten, dämmern.

isclaríre , vrb: iscrarire, sclariri Definizione fàere prus craru, nau pruschetotu de su chelu candho abbarrat límpiu de nues Sinonimi e contrari ilciarire, illaschiare, iscampiai, ispalaciae | ctr. annuai 1, imbujare Frasi s'aera a manzanu fit annuada ma a bortaedie che at iscraridu ◊ custu colore est tropu cotu: cheret iscraridu Etimo srd. Traduzioni Francese éclaircir Inglese to clear up Spagnolo clarear Italiano schiarire Tedesco aufhellen.

iscrariài , vrb: iscraricare, iscrarigare, scrarai Definizione fàere craru, prus craru, chi si potzat bíere méngius, fàere lughe / primu de i. = innantis de fàghere die Sinonimi e contrari aclarai, acrarire, allucorare, ilciarire, illuchèschere Frasi fiat ora de orbesci e fiat iscrariendu ◊ su manzanu fit comintzandhe a iscrarigare ◊ sa luxi iscràriat su logu Etimo srd. Traduzioni Francese éclaircir Inglese to light up, to clear up Spagnolo alumbrar Italiano rischiarare Tedesco erleuchten.

ispalaciàe , vrb: ispalatare, ispalatzare, ispallatare, ispallatzare Definizione su iscrarire de s'aera annuada, su che pesare is nues Sinonimi e contrari illaschiare, iscampulare, isclarire, isgiannare, ispartentare, isparteulare | ctr. ammantare, annuai 1 Frasi su bentu chi si est pesadu at ispallatadu s'aera ◊ canno at ispalatzatu sas àgheras, si nch'est vessitu a passitzu 2. su sole ispalatat su belu de sa memória ◊ ispalata sas nues de su male! Etimo ltn. ex palatium Traduzioni Francese s'éclaircir Inglese to clear up Spagnolo despejarse, aclararse Italiano rischiararsi Tedesco sich aufhellen.

ispatàre , vrb: ispatzare 1 Definizione illimpiare sa terra segandhondhe totu su matedu po dha prènnere, o fintzes segandhondhe s'erba; illimpiare, frobbire Sinonimi e contrari ammatutzare, ilbratare, immatai, irrascare, isputzucrare, matai, scrachirai Frasi su terrinu cheret ispatadu ca sa malesa no lassat crèschere àteru ◊ comintzeit a bogare coighina ispatendhe majas de chessa ◊ za mi est costadu ispatendhe rú e tetinosu pro pesare sos ozastros!…◊ tocat de ispatzare sos oros de s'irriu ◊ no mandhant un'operaju po ispatzare s'erba chi ch'est! 2. ispatare sa corte de sa linna ◊ dàemi su frebbeucu a l'ispatare su nasu a su ninnu! Traduzioni Francese déboiser, dégarnir un terrain des buissons Inglese to clean, to clear of the trees (bushes) Spagnolo rozar Italiano sbrattare, disboscare, decespugliare Tedesco abräumen, abholzen.

isprodàre , vrb Definizione illimpiare, allichidire, torrare apostu sa mesa, su logu, arretirare sa cosa Sinonimi e contrari ispariciai | ctr. apariciai Frasi li apo nadu de isprodare sa tàula: annotamala mi at lassadu totu s'isterzu in bàmbinu (G.Ruju)◊ passadu su buldellu, at isprodadu su logu Traduzioni Francese desservir Inglese to clear Spagnolo quitarlevantar la mesa Italiano sparecchiare Tedesco abräumen.

ladínu, làdinu , agt: làtinu Definizione chi si paret bene meda, chi est craru, si cumprendhet chentza mancu bisóngiu de dh'ispiegare; nau de fémina allatandho, chi su late dhi essit bene meda Sinonimi e contrari ciaru, francu, nódinu, pàdriu / sbucaciau, lendharzu Modi di dire csn: a sa ladina = in manera crara; préssiu l. = isperraghe, chi sa purpa ispítzigat bene de s'ossu; oghi làtinu = chi zughet sos ogros de colore craru Frasi como est làtina a totus sa veritate ◊ fit ladinu dae deris chi teniat de frocare ◊ los bidimos in giaru e in ladinu chi tantu ndhe restamos persuasos (G.Masala)◊ sient sas peràulas ladinas chentza pònnere in mesu un'imperò! ◊ sunt ladinos a cara chi ant bufadu ◊ cust'istifinzu est ladinu ◊ est ladinu chi est comente ses nendhe 2. cantamus a boghe ladina pro rebudhire in fizos nostros sa limba sarda 3. concruo nendhe a sa ladina: leges, cumandhamentos no sunt piús in usu! Cognomi e Proverbi prb: s'àinu est ladinu a s'órriu, su macu a su faedhu Etimo ltn. ladinus Traduzioni Francese clair, évident, logique Inglese clear, obvious, logical Spagnolo claro, evidente, lógico Italiano chiaro, evidènte, lògico Tedesco klar, sichtlich, logisch.

límpidu , agt, nm: límpiu Definizione chi est netu; pane carasau (lentu), pane de trigu fatu cun s'iscete: su límpidu (pane lentu, cotu ebbia, de fresa) si torrat a su forru po dh'assare o arridare Sinonimi e contrari lígiu 1, netu / síncaru / pódhine | ctr. brutu Modi di dire csn: ciurpu, surdu, macu límpiu = tzegu, surdu, macu deretu, deunudotu; assuconau límpiu = arrabiau, assuconadu meda; faidha a sa límpia = furare, trampare, fàghere male in lestresa e cun trassa; bistirisí a límpiu = tramunàresi, bestíresi cun robba neta e noa; segai a sa límpia = totu a unu corpu; farina límpia = scèti; l. che papu de méndula = netu netu Frasi portat una camisa noa e límpia ◊ est límpiu che s'oro ◊ si s'ocru tuo est límpidu, totu est lampante! ◊ su celu est límpiu e istedhau ◊ dhoi fiat unu fuedhu malu a cumprèndiri, pagu límpiu ◊ si fiat amorada de Chichitu, ferta a s'orvidada de un'amori límpiu (F.Pilloni) 2. inibe límpidu, grucuzone, casu, sartitza e durches ◊ at preparatu sas istacas prenas de límpidu e de ogliatzu (G.Albergoni)◊ po sos teracos be fit su chiarzu e s’ordatu, po sos meres su límpidu 3. dhus bínciu a solu e a manu límpia ◊ nau ca ses macu límpiu, tui! ◊ seu ciurpa límpia: no nci biu nudha! ◊ chi dhu cassat, su crucúciu, ndi dhi segat sa conca a límpiu ◊ fàula límpia, custa! ◊ immui mi bistu a límpiu po andai a crésia ◊ apo fatu unu bisu légiu… mi ndhe soe scidada assuconada límpia! Cognomi e Proverbi smb: Limpiu Etimo ltn. limpidus Traduzioni Francese propre Inglese clean, clear Spagnolo limpio Italiano pulito, tèrso, lìmpido Tedesco sauber, rein.

litzíri , vrb Definizione leàrendhe totu, limpiare, bogare, andharesindhe impresse / l. su logu = (puru) sartiare su logu, andharesindhe a fuidura Sinonimi e contrari illertire, illitire, iscabbúllere Frasi làstima chi no si mòrgiat… chi no atru si ndi fiaus litzius! ◊ gomai Melànnia, litzamí su logu e debressi! ◊ litzeimí su logu a castiai chi si bit benendi genti! ◊ bah, un'atru cropu de manu e nci dha litzu custa braba! ◊ litzeimí su logu! Traduzioni Francese déblayer Inglese to clear up Spagnolo despejar Italiano sbarazzare Tedesco abräumen.

sduanài , vrb Definizione bogare su bagàgliu o s'orrobba de duana, lassandhodha andhare apustis de su controllu Sinonimi e contrari sgabbellai Traduzioni Francese dédouner Inglese to clear (through customs) Spagnolo pagar los impuestos de aduana Italiano sdoganare Tedesco verzollen.

«« Cerca di nuovo