acollàe, acollài , vrb: acollare Definizione acapiare, pònnere o pigare in pitzu a càrrigu, po tirare; giare un'ispinta, un'atacu; imbucare a fàere calecuna cosa Sinonimi e contrari addossare, carrigai, imbucai Modi di dire csn: acollare su pudhecu = prèndhere unu cadhu a s'àteru pro lu domare; fàchere cuforma l'acollat = fai acomenti dh'acucat, segundhu su meledu; acollai a corpus = leare a corpos Frasi a su pòburu Deus ndi dhi acollat de prus! 2. acollai, ca nc'est de ndi fuliai custu muru! ◊ su segrestanu nd'ispicat sa gruxi manna de linna e dhus acollat a cropus! 3. dhu pigant e dh'acollant a itzabai coment'e canis ◊ is paisanus infrascaus dh'acollant a itzérrius e ispintas ◊ acollant a itzerriai: Est unu fantasma! ◊ e acollat a tirai bentu… gei nd'at fatu pagu! 4. acostindhe s'ebba e bàtindhe su sedhatzu po su pudhecu ca dhu acollamos! Etimo itl. Traduzioni Francese charger, tomber sur qqn. Inglese to saddle, to charge, to attack Spagnolo cargar, empujar Italiano accollare, dare addòsso Tedesco aufbürden, herfallen.

allistài , vrb: allistrai, allistrare, listrai Definizione pònnere in lista, fàere sa lista Sinonimi e contrari lezistrare, malcare Frasi usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola Etimo srd. Traduzioni Francese porter sur la liste Inglese to put in a list Spagnolo alistar Italiano méttere in lista Tedesco in eine Liste eintragen.

allupíri , vrb rfl: allupriri, allurpire, allurpiri Definizione su si betare che lupu, papare che lupu, aira Sinonimi e contrari afarcai, allupiare 1, botzicare, ingolopire Etimo srd. Traduzioni Francese se jetter sur la nourriture, se gaver Inglese to throw oneself like a wolf, to gulp down Spagnolo atracar, hartar Italiano avventarsi come un lupo, ingozzarsi Tedesco gierig essen.

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definizione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Sinonimi e contrari aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Frasi fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Etimo srd. Traduzioni Francese faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur Inglese to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Spagnolo espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italiano far rizzare i capélli, rabbrividire Tedesco die Haare sträuben, schaudern.

amèga , avb: ammegu, ammega, ammegas, megas Definizione megai de…, èssere faendho, acant'a fàere, apenas fata calecuna cosa / ammegas de mandhigare = sughestantu, in s'ora chi fit, o chi est, manighendhe Frasi ammegas de bènnere so in su mamentu 2. proite tue, fizu de s'upa manna e de unu filu de lughe, ammega in s'oru de sa corona, cun sa làntia de su pensamentu già chircas e preguntas? Etimo srd. Traduzioni Francese être sur le point de… Inglese in the act of… Spagnolo mientras, a punto de Italiano nell'atto di… Tedesco im Begriff zu.

amegài, amegàre , vrb: ammegai, ammegare, megai Definizione èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho Frasi bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu 2. amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu Traduzioni Francese être sur le point de… Inglese to be going to… Spagnolo estar a punto depara, estar Italiano stare per…, èssere nell'atto di… Tedesco im Begriff sein zu.

assúa , avb, prep: assuba, assubra, assupra, asua, asuba, asubra, suba Definizione sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu / a/c. coment'e prep. s'impreat cun sa prep. de Sinonimi e contrari apícius, issuba, pícius, susu / innantu / apustis | ctr. suta Modi di dire csn: asua de mei = subra meu; asuba de noti = a denote, a s'iscurigada Frasi dhoi at una mesa cun froris asuba ◊ nc'iat arrumbulau sa perda e si dhui fut sétziu asuba 2. funt duas perdas asuba de pari ◊ dh'at posta assua de sa mesa ◊ asua de basamentu pesas in artu bellu monumentu (C.Villasanta)◊ si est frimmadu asubra de una gruta ◊ mandai is beneditzionis asua de nosatrus! Etimo srd. Traduzioni Francese sur, dessus Inglese on, over Spagnolo encima, arriba Italiano sópra Tedesco oben, auf.

branculimbèsse , avb Definizione a b. = a mercas in subra, a palas a terra: ctr. a mata a terra, a buca a terra / corcare, rúere a b. Frasi sos bratos de sos àrbores pariant bortàndhesi a branculimbesse de su gàrrigu de su nibe Etimo srd. Traduzioni Francese sur le dos Inglese supine Spagnolo decúbito supino Italiano supino Tedesco rücklings.

ciúghere , vrb: giúchere, zúchere Definizione prus che àteru, pigare o portare in dossu, in sa carena, o apresu meda, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas / ger. ciughindhe Sinonimi e contrari batire, batúchere, bíghere, dúcere*, gíchere, leai, poltare / cadhicare, futire | ctr. lassai Frasi su coro tue lu ciughes de granitu! ◊ sa pudhedra la ciughia in giru ◊ a minore, mi che aiant ciutu fena a su méigu de sos pisedhos ca no manigaia Traduzioni Francese avoir sur soi Inglese to have something on Spagnolo llevar Italiano portare addòsso, avére con sé Tedesco tragen.

còco , nm Definizione genia de pedra niedha chi apicant a sa cadenita po maia Sinonimi e contrari pinnadedhu 1, sebeste 2. fit pranghenne chin donzi làcrima che coco, manna goi! Cognomi e Proverbi smb: Cocco, Coco Etimo srd. Traduzioni Francese petite bague qu'on porte sur soi, qui préserve du mauvais œil Inglese jet ring against evil eye Spagnolo azabache Italiano anellino di giavazzo cóntro il malòcchio Tedesco Gagatring gegen bösen Blick.

codhilòne , nm: codhirone Definizione a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu Sinonimi e contrari cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone, palaborcedhu Frasi leare a unu a codhirone Etimo srd. Traduzioni Francese porter sur les épaules (qqn) Inglese astride one’s shoulders Spagnolo a carramanchones Italiano a cavallùccio Tedesco huckepack.

discrèiri, discrère , vrb Definizione finire, acabbare o lassare de crèdere o de ibertare calecuna cosa Sinonimi e contrari disaprensionai, iscrèdere* | ctr. crèdere Traduzioni Francese revenir sur son opinion Inglese to stop believing in Spagnolo cambiar opinión Italiano discrédere Tedesco nicht mehr glauben.

ellonòno?! , avb Definizione ello nono: foedhu chi si ponet po nàrrere eja cun prus fortza, coment'e chi dhue siat de s'ispantare solu a pentzare su contràriu Frasi - A bi cres tue, in Deus? - Ellonono?! ◊ - si aiat próidu su riu no si fit sicu! - ellonono! ◊ aicue bi andho, emmo: ellonono?! ◊ de cussa cosa ndhe cherzo deo puru: ellonono?! Traduzioni Francese certainement, bien sûr Inglese certainly Spagnolo ciertamente Italiano certaménte! Tedesco ja gewiß.

èmmo, èmmu , avb Definizione foedhu po fàere a cumprèndhere s'adduimentu arrespondhendho a una pregonta, ma nau cun fortza o fintzes abbetiandho / torrare o dare su Chi emmo = torrai sceda nendi ca ei Sinonimi e contrari ei, eja, embo | ctr. nono Frasi l'apo nadu chi emmo ◊ si ti dant su "Chi emmo" cras ti pones in viàgiu ◊ emmo chi est gai! ◊ emmo, berus est! 2. emmo, emmo, a mi che andho: no che abbarro prus cun bois, inoghe! ◊ emmo, emmo, comente cherzo deo fato! Etimo ltn. immo Traduzioni Francese oui, bien sûr Inglese yes, of course Spagnolo , ciertamente Italiano , certaménte! Tedesco ja gewiß.

fidàdu , pps, agt, nm: fidau, fidatu, firau Definizione de fidare; chi est lassau chentza castiau, chentza dhi giare atentzione; chi o chie mantenet sa fide, dhi giaent fide ca tenet firmesa in su chi narat o chi faet a cumprèndhere; chi est trancuillu, chi si fidat, chi no est pentzandho a su malu Sinonimi e contrari afideadu, securu / irfidiada, iscufidada, ispensada | ctr. scunfiantzosu, traitore Modi di dire csn: a sa fidada = a s'irfidiada, candu unu no est atentu ca no si dh'abetat, a s'ispessada; pessone fidada = unu de si pòdere fidare de isse, chi faghet a si ndhe fidare; tènniri fidau a unu = pessare de si pòdere fidare de unu; tènniri a ccn. fidau che àcua in ciuliru = no li dare fide nudha; fai una cosa a corpu fidau = a coro seguru 2. custu pisedhu faghet fidadu e a ziru, ca zughet sa conca leada de su zogu ◊ sas berbeghes ant ingustadu a sa cosa frisca e faghent fidadas e a s’ortu! ◊ candu si est biu firau ndi at furau totu su chi at pótziu ◊ su pulma fait una frenada…, dèu femu istrantaxu, fidau, e seu arrutu! 3. Giudas puru fit ómine fidadu e traitu at a Cristos ◊ a mei mi tenenta fidau e mi narànt totu ◊ apo postu in sa binza unu fatore chi totus mi naraint: - Est fidadu, che persone sigura e de onore! (A.Masia Arru)◊ at avisadu sa comare fidada pro si fàghere azuare ◊ a tui ti tengu fidau che àcua in ciuliru 4. fidau de su chi m'iat nau su spaciau de fradi miu, seu andau a Aristanis ◊ ite ratza de valentias: mi podias àere dadu sa morte, sendhe fidadu puru, si chérfidu aias! ◊ candu is marineris fiant fidaus, cudha si arregollit sa cosa insoru e si ndi andat 5. comente l'ant iscutu a sa fidada isse fit rutu a longu de fiancu: no tet aer, s'iscuru, nadu mancu "Bah!" a s'istragore de sa fusilada (A.Casula) Cognomi e Proverbi prb: amigu fidau tenidhu caru! Traduzioni Francese sûr Inglese reliable Spagnolo leal Italiano fidato Tedesco zuverlässig, treu, treuer Mensch.

incarrutzài , vrb rfl: incurrutzai Definizione agiummai coment'e pònnere in su carru: pònnere, imbarare a pitzu de calecuna cosa Sinonimi e contrari acotzai, arrambare, arremai 1, asubai, imbarrigare Frasi dh'at incurrutzau a su muru ◊ no abarris sempri incarrutzau a mei: bai e gioga! ◊ incurrutzat sa conca apitzus de su coscinu, ma sonnu nudha ◊ at incurrutzau sa conca asuba de su codhu de s'amigu Etimo srd. Traduzioni Francese mettre un objet sur qqch Inglese to lay down Spagnolo poner encima de algo Italiano adagiare sópra Tedesco niederlegen.

isculivíta , nf: sculivita Definizione cropu giau cun sa manu aperta a nàdigas Sinonimi e contrari culifita, innadiada, innannariada, nadiada / ttrs. iscurivita Frasi sa mama li at sestadu duas isculivitas tzochedhosas, a su pitzinnu, ca at fatu dannu Etimo srd. Traduzioni Francese coup sur le derrière Inglese spank (ing) Spagnolo nalgada Italiano sculaccióne Tedesco kräftiger Schlag auf den Hintern.

ispallatzàda , nf Definizione genia de cropighedhu chi si giaet cun sa manu a su codhu, a parte de apalas, in cunfidàntzia Sinonimi e contrari ispaliotada Frasi candho frades mios murrunzaiant ca nachi fio sa fiza de sa pudha bianca, mamma mi daiat un'ispallatzada Etimo srd. Traduzioni Francese tape sur l'épaule Inglese to slap on the shoulder Spagnolo palmada en la espalda Italiano pacca sulle spalle Tedesco Klaps auf die Schulter.

ispinzàre , vrb Definizione fàere s'ispinzu, furare unu o is pinzos a ccn., calecuna cosa po dha tènnere coment'e pinzos; arretirare su pinzos giau po asseguramentu; pitzigare de ogu Sinonimi e contrari ispinzorare / pindaciai Frasi s'ómine no si depet mai ispinzare ◊ a su mortu dh'ispinzant: che dhi segant unu pagu de pilos, sas ungas, dh'imbóligant in paperi e dhu chistint 3. sa pitzinna l'apo impinnada a sa nobena de su Cossolu dae candho, ca mi l'aiant ispinzada, ch'est ruta a sa padedha budhindhe ◊ benint a ischire chi a Luguniu li aiant ispinzau sa fémina Etimo srd. Traduzioni Francese voler, jeter un sort sur qqn Inglese to rob, to cast evil-eye on s.o Spagnolo robar, aojar Italiano rubare, iettare Tedesco stehlen, den bösen Blick werfen auf.

megài, megàri , vrb: amegai* Definizione m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.) Frasi megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu! Traduzioni Francese être sur le point de… aller + v. Inglese to be going to… Spagnolo estar para, estar a punto de… Italiano èssere nell'atto di… Tedesco im Begriff sein (Inf.), gerade.

«« Cerca di nuovo