addÃzu , avb, nm: adizu, aditzi, adÃtziu, aditzu, aÃciu, aÃgiu, aizu, arÃtziu Definizione pagu pagu, un'apenas, un'iscuta innanti / sa die at arvéschidu aizu aizu = at fatu die comogomo Sinonimi e contrari acalaizu, apenas / abbizu 1, agigu, aizaredhu, bistentu 1 / agiummai, pagu Frasi a innòi no nc'est torrau e aditzu aditzu mi salludat â—Š si fint aizu abbistos, si tiant abbizare chi ant fatu errore â—Š cun is angionis seus arribbaus adÃtziu a coranta duus â—Š aizu aizu assebertaia s'irmina in sa caminera â—Š cussu est aizu: pònendhe à teru! â—Š sas fortzas mias sunt aizu, no sa volontade!â—Š in cussu momentu podiat ingurti arÃtziu arÃtziu sa salia 2. carigno una foza de bide aizu isparta (G.Fiori)â—Š ia adÃtziu tocau cun duus corpus e luegu iant abertu po mi fai intrai â—Š aizu murtu, su late s'isvagantat dai sa mughijola a su labiolu 3. at bidu a primu aizu de lughe e poi l'at intzegadu coment'e unu lampu â—Š ses sentza mancu un'aizu de rispetu! Etimo srd. Traduzioni Francese à peine Inglese hardly Spagnolo poco, apenas Italiano appéna Tedesco kaum.
addolorÃdu, addolorÃtu, addolorÃu , agt, nm Definizione chi sentit, est sentindho dolore, dispraxere mannu; su parente de unu mortu Sinonimi e contrari addoliadu, addolidu, addolimalzadu, dolotiosu / cdh. adduluritu Frasi si ndh'est pesau addoloriu iscutulà ndhesi su ludu â—Š sa pobidha est sufrindho addolorida s'atrite â—Š so passandhe sa vida addolorida â—Š sa famÃllia fit pranghendhe su mortu e sa domo fit prena de zente addolorita â—Š sunt restadas addoloridas tantu de no à ere ardúrios de ndhe asciare sa conca Etimo srd. Traduzioni Francese affligé, peiné Inglese grieved Spagnolo afligido Italiano addolorato Tedesco betrübt.
annéulu , nm Definizione su èssere o istare unu pagu tristos, oféndhios o à teru deasi Sinonimi e contrari anneu, annicu, triltura Etimo srd. Traduzioni Francese peine, ennui, tristesse Inglese sorrow, sadness, bother Spagnolo molestia, tristeza Italiano péna, fastìdio, tristézza Tedesco Leid, Sorge, Traurigkeit.
apeléu , nm: peleu Definizione totu su chi unu cricat de fà ere, fintzes cun pelea, po arrennèscere in ccn. cosa pruschetotu difÃcile / pònnere a. = fai nà sciri crosidadi, disÃgiu de isciri, de biri Sinonimi e contrari afarru, bataria, impeleu, matana, pelea*, pelei, segamentu Frasi t'ispinghet a tantu s'apeleu de cherrer diventare unu portentu? â—Š a lu tenet s'apeleu cun cussa cosa, faghindhe e chentza bi poder resèssere! 2. s'iscusórgiu poniat apeleu a su pastoredhu e po pedire cossÃgios est andhau a babbai â—Š sa gente ispetà t cun apeleu is festas e sa gara de is cantadores Traduzioni Francese souci, ennui, peine Inglese trouble Spagnolo esfuerzo Italiano affanno, briga Tedesco Sorge.
apènas , nm, avb, cng Definizione unu tanti pitichedhu, pagu pagu; coment'e cng. inditat tempus, pagu pagu, luego apustis Sinonimi e contrari acalaizu, addizu, apenedha, impensus, pacu / imperis, impesci Frasi daemindhe un'apenas de su chi zughes! â—Š mi mà nigo apenas de pane â—Š ndhe li apo dadu apenas, za li bastat 2. so apenas torradu â—Š su pane apenas cotu est budhidu â—Š fiat unu logu illuminau apenas de una candela a carburu â—Š babbai in iscola at apenas apenas imparau a lÃgere â—Š cussu no depiat nasci, o apenas nà sciu mortu! 3. apenas chi at bidu gai si ndh'est allegradu â—Š apenas dh'iant bia totus si ndi fuant ispantaus â—Š apenas arribbaus ant allutu su fogu in sa forredha Etimo spn. apenas Traduzioni Francese à peine, un petit peu Inglese just Spagnolo apenas Italiano appéna Tedesco kaum.
atzà nu , nm Sinonimi e contrari cà ria, matana, múngia, pista Frasi malu atzanu si ndh'est leanne! Traduzioni Francese peine Inglese pain Spagnolo ansiedad, pena Italiano affanno, péna Tedesco Sorge.
carÃa, cà ria , nf Definizione pelea manna, múngia, sa chi si podet pigare cariendhe (suighindho) ma fintzes in css. à teru manÃgiu Sinonimi e contrari cariada, cariadura / antua, atzanu, bataria, cadha, cumbata, demozu, impodha, inzotu, istripa 1, matana, mugna, pista, pistapone, podha, rebbatu, stragu 1 | ctr. discà nciu, pasu Frasi za mi ndhe ant dadu de cà ria cussos animales, oe: no los podia agatare, mi ant fatu zirare totu su monte! â—Š pro fà ghere una resolza bona bi cheret sa cà ria sua! Cognomi e Proverbi smb: Caria Etimo srd. Traduzioni Francese peine énorme Inglese intense strain Spagnolo esfuerzo Italiano fatica intènsa Tedesco schwere Mühe.
cóghinu , nm Definizione dispraxere serrau chi faet andhandho e creschendho Etimo srd. Traduzioni Francese grand chagrin, grosse peine Inglese inexplicable increasing sorrow of the soul Spagnolo pesar Italiano dispiacére inspiegà bile che va in crescendo Tedesco unerklärbarer wachsender Gram.
contrapà ssu , nm Definizione su currespòndhere giustu giustu de una pena a sa curpa Traduzioni Francese peine du talion Inglese retaliation Spagnolo pena de talión Italiano contrappasso Tedesco Wiedervergeltung.
disigà re , vrb Definizione bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumà resi de sa tisichéntzia Sinonimi e contrari indisicare, indisichire Etimo srd. Traduzioni Francese se consumer de douleur, avoir de la peine Inglese to grow sad, to pine away Spagnolo debilitarse por el dolor Italiano intristire, consumarsi per dolóre Tedesco sich verzeheren.
dispià chiu , pps, agt: dispià ghidu, dispià ghitu, disprà siu Definizione de dispià chere; chi est provandho dispraxere Sinonimi e contrari abbrudhatu, amarguradu, annicadu, atassau, discuntentu | ctr. pià chiu / contentu, pregiau Frasi si fiaus postus a arrÃ, perou sa cosa si fut disprà xia etotu 2. su sardu austesu puru at comintzau a mòrrede e seus totu disprà sios â—Š festus morendi de su sidi, andaus a circai à cua ma no nd'eus agatau e si ndi seus torraus disprà xius Traduzioni Francese qui a beaucoup de peine Inglese disliked, annoyed, sorry Spagnolo disgustado Italiano dispiaciuto, contrariato Tedesco betrübt, traurig.
impésci , cng, avb: impessi, impessu, impissu Definizione luego apustis, un'iscuta como Sinonimi e contrari apenas, comogomo, tandho tandho Frasi sos pitzinnos ant traballau dae impessu ant caminau a sa sola ◊ su manzanu, impessu chi si nche pesabat, la mutiat ◊ s'anzone impessu nà schiu ponet fatu a sa mama ◊ impessu ghirau mi so indiosau ◊ sas labras tuas sunt friscas che frores impessu bodhios ◊ impissu ammaniaos sos papiros, sa pitzinna l'ant allezitimada ◊ impesci los at vistos est curtu a los topiare ◊ a manzanu tenes impesci impesci su tempus de ti sapunare! 2. candho pranghendhe impessu t'intendhia deretu ti picabo ◊ est intrighinandhe: galu impessu si biet ◊ fit impessu ghirandhe e no aiat galu leau oru de sas cosas Traduzioni Francese à peine Inglese only just, as soon as Spagnolo apenas Italiano appéna Tedesco kaum.
incurà i , vrb rfl: incurare 1 Definizione giacurare, su si pigare incuru de una cosa o chistione, su si dha pònnere a coro, faendhondhe contu, pentzandhodhoe cun contivÃgiu Sinonimi e contrari apensamentai, apinnicare, contifizare | ctr. trascurai Frasi iat impromÃtiu ca si nd'iat a èssi incurau cussu po is campanas â—Š eris parias pro me e oe no ti ndhe incuras! â—Š ghetadà in bratzus mius, no t'incuris de nudha! â—Š immoi no si nd'incuraus prus de totus custus daoris â—Š bene chi deo pacu mi ndhe incuro â—Š de custu dolore no mi ndhe incuro: l'agguanto, za no est forte! Etimo srd. Traduzioni Francese se donner la peine Inglese to mind Spagnolo cuidarse Italiano curarsi, darsi pensièro Tedesco sich kümmern.
là stima , nf, nm: là stimu Definizione su lastimare, genia de sentidu chi si provat po s'à teru tenendhondhe cumpassione, agiummai coment'e provandho sa matessi pena de s'à teru Sinonimi e contrari cumpascione, dolu, piaidade / lamentu Modi di dire csn: fà ghere là stima = fà ghere proare dolu; là stima de… (+ nm.) = genti o cosa bona meda ma andada mali, pérdia; là stima a… (+ vrb.) = (nau in suspu) mellus aici; ghetare là stimas = fai là stima, chesciaisÃ, tzerriai po dolori Frasi isperu chi s'atÃtidu agatit là stimu assumancus in su celu! â—Š mi faiat una là stima, cussu, sempri tristu che sa noti! â—Š sas dólimas l'ant reduidu a nudha: faghet finas là stima a su cane â—Š si ischiaizis sa pista, faghet là stima a bois e a mie â—Š l'acumpanzamus a s'interru cun là stimas e dolu â—Š Gesús ndi at tentu là stima biendidhu prenu de sà ngia e de guronis â—Š de là stima su coro mi at segadu su lu bÃdere gai in tristura â—Š sos funnos comente est colatu su focu si fint fortzicatos ghetanne là stimas chi pariant de criatura â—Š che apo pérdiu su tacone de custos botinos, ma mi paret là stimu de dhos arrimare! â—Š là stima ndhe apat Deus me in su chelu! 2. me is comunus intraus a là stima, nosu, a su timi timi, parit ca is à terus funt is meris 3. e andhe là stima de zòvanu andhadu male! â—Š ita là stima de capedhu, chi dh'emu tentu dèu! â—Š là stima de pira fuliada, cue! â—Š là stima de olia, frundhida in campu pro no tènnere chie ndhe la collire! â—Š ih, ita là stima de picioca sena de bratzus! â—Š ite là stima de pilos chi bos ndhe sezis seghendhe!…(G.Raga) 4. là stima a los pèrdere cussos cumpanzos chi ti che trazant a fà ghere male!… Etimo spn. Traduzioni Francese pitié, compassion, douleur, peine Inglese pity, grief Spagnolo lástima Italiano pietà , compassióne, compianto Tedesco Mitleid.
pelèa , nf: pellea Definizione s'immarritzone, sa múngia, s'ifadu chi si pigat faendho cosa, trebballandho Sinonimi e contrari apeleu, bataria, fadia, impeleu, istrachidúdine, stragu 1 / cdh. pilea | ctr. discà nciu, pasu Frasi su pischedhaju pacu cosa istratzat: si calicuna ndhe ispatzat est a fortza de gherra e de pelea â—Š a bogare preda bi at pelea manna â—Š una de sas peleas prus mannas, poninne e torranne a pònnere custu contu, est istada sa manera de iscrÃere 2. so semper in pelea, tziricandhe sos ammentos galanos chi una die mi ant allutu su coro (F.Satta)â—Š su mundhu est cólumu de peleas â—Š prima de atzapare un'à teru travà gliu ne deves colare de peleas! Etimo spn. pelea Traduzioni Francese fatigue, peine Inglese breathlessness, trouble, labour Spagnolo tute, zurra Italiano fatica, briga, affanno Tedesco Mühe.
peléu , nm: apeleu Definizione totu su chi unu cricat de fà ere, fintzes cun múngia, po arrennèscere in ccn. cosa / a p. = a pelea, a trabballu Sinonimi e contrari bataria, impeleu, matana, pelea*, secamentu Frasi nessi in bijone beni pro allebiare dogni peleu! â—Š sa giustÃscia tua est in peleu, però no podes coglionare a Deu! â—Š vivo in apretu e in peleu â—Š in piús peleu de sa chi fist ti ses posta como â—Š tue in tribbunale chircas de ti ch'essire dae peleu â—Š pelea e peleu est totu su matessi! â—Š sias prontu a calisiollat peleu po su bèni de s'isposa e de sa famÃglia tua! Traduzioni Francese peine, souci Inglese bother Spagnolo molestia, engorro Italiano briga, affanno Tedesco Mühe.
pèna , nf Definizione css. sufrimentu chi no siat pigau a bonugoro, po male chi ndhe benit chentza dhu bòllere, fintzes pentzamentu, dispraxere; su pl., is dolores de s'illieróngiu e fintzes dolores a bentre po maladia; su chi si betat a pagare o iscontare a cundenna po dannu o male chi unu at fatu Sinonimi e contrari dolorias, pispinidura / cundenna | ctr. conciolu, cuntentesa, gosa, prégiu Modi di dire csn: bènnere sas penas = comintzare sos dolores de s'illieronzu; èssiri in penas de fogu = sufrindhe meda, de no ndhe pòdere istare; pònnere sa p. = betare su de pagare, a cundenna; pagare, smarigai sa p. = iscontare sa cundenna, dare su chi ant betadu a pagare pro su dannu fatu; addulchire sas penas = allebiai su sunfrimentu, su disprexeri Frasi no ti lees pena pensendhe a mie! â—Š candho ti lasso, su coro intendho in pena â—Š bois chi bidides sos males nostros, abbrandhade sa pena! â—Š dia chèrrere su consolu chi apà sigat sa pena â—Š mi picant a dischÃssiu sas penas de s'amore â—Š fui in penas de fogu: mairu miu s'intendiat mali e guidendi circhendi su dotori! 3. cun pena de sa vida, custu lu depes fà ghere! â—Š pensa a sos innotzentes chi sufrint penas! â—Š santa Nostasia a manu sua s'at giau sa pena â—Š li at postu pena de sa vida si no ndhe batiat sa prus bella Etimo ltn. poena Traduzioni Francese peine, chagrin Inglese pain, punishment Spagnolo pena Italiano péna Tedesco Leid, Sorge, Strafe.
pesà ri , nm: pesà riu Sinonimi e contrari abbatimentu, acoradura, afrigimentu, pena, scoramentu, triltura Etimo spn. Traduzioni Francese peine Inglese sorrow Spagnolo pesar Italiano péna Tedesco Leid.
sechérru , agt, nm: sicherru, sigherru Definizione chi est (o tanti chi est) apenas giustu, o fintzes própriu giustu giustu, su tantighedhu chi bastat, su tanti giustu chi serbit a unu bisóngiu / a sigherru = secherre, zustu zustu Sinonimi e contrari necessà riu Frasi si nche fit andhau chin sos úrtimos secherros sodhos de sa paca ◊ as a campare sèmpere in predarjos e in sartos de tzimentu penà ndhelu secherru, su bucone (G.Piga)◊ est arrejonanne in vitzichesu secherru 2. a bidha ghirabant a sas ocasiones de notu e abbarrabant su secherru, chin su contipizu de torrarent a su manizu ◊ su secherru in dommo bi est sèmpere istau 3. su tzapadore tirat e campat a sigherru, che cundennadu Etimo srdn. Traduzioni Francese juste, à peine suffisant Inglese enough Spagnolo lo suficiente Italiano quanto basta Tedesco gerade ausreichend.