arbàu , agt Definizione nau de su sabore de frutuàriu candho no est bene cotu Sinonimi e contrari abru 1, cruàxini, crudonzu, iscrómpiu Modi di dire csn: arenada arbara = agra, de sabore agritzu; arenada arbara durci = unu pagu agra, no cota dereta, de pòdere manigare Cognomi e Proverbi smb: Arbau Terminologia scientifica sbr Traduzioni Francese vert, qui n'est pas mûr Inglese varied, not completely ripe Spagnolo agrio Italiano non ben maturo Tedesco unreif.

arreoràre , vrb Definizione èssere a diferente idea Sinonimi e contrari iscussentire | ctr. adduire Traduzioni Francese n'être pas d'accord Inglese to dissent Spagnolo disentir Italiano dissentire Tedesco nicht übereinstimmen.

bóh! , iscl Definizione foedhu chi si narat candho unu, coment'e meravigiau, arrespondhet chi no ischit o no cumprendhet, o fintzes solu po arrespòndhere chi no ndh'ischit nudha de su chi dhi funt dimandhandho; foedhu po significare bastat deasi! Frasi boh boh: deo inoghe no che so cumprendhindhe nudha! ◊ boh, dh'at a iscí cussu aundi est! ◊ boh, e ite ndh'isco, deo?! 2. boh, no sigas a betare ca s'isterzu est prenu! ◊ boh, boh: no torres issegus ca tocas! Traduzioni Francese je ne sais pas (sais pas!), ça suffit! Inglese that's enough Spagnolo no sé, ya basta Italiano boh!, basta! Tedesco keine Ahnung, genug damit.

chélviu , agt: chelvu 1, cherfu, chérviu, chervu, chevu, crefu, crevu Definizione nau de unos cantu frutuàrios, chi no funt lómpios, chi no funt fatos, no funt ancora de papare: de àteros frutos si narat chi funt cruos, agros / pira cherfa, superba cherfa, pirastru cherfu Sinonimi e contrari abru 1, aghervu*, cruatzinu, cruenale, iscrefu | ctr. fatu, lómpidu Frasi bodhide pirastru, ma mih chi no siat crefu! ◊ est un'àrbure isfozada chi perdet su frutu ancora chevu ◊ nachi est birde sa mela, candho est chelva ◊ fit tzicullitendhe che aéschidu dai pira cherva ◊ frutuàriu cherfu ponet in bula ◊ sa frúture cherva acórriat Traduzioni Francese vert (qui n'est pas mûr) Inglese unripe Spagnolo verde Italiano acèrbo Tedesco unreif.

cogiúdu , agt, nm: colludu, coxudu, cozudu, cuzudu Definizione nau de mascu de animales, chi portat is butones, chi no est crastau (a disprétziu, o ca est atzuda, arrabiosa, si narat fintzes de fémina); su mascu de is brebès / cuadhu, porcu, malloru colludu Sinonimi e contrari botonudu, botudu / cdh. cudhutu | ctr. crastrau Frasi mi mandheint a tènnere custu poledhu cozudu chi, male domadu e imbitzadu, che leaiat s'arrastu de s'àina a unu chilòmetre e istei totu su sero pessighèndhelu 2. ita apu a nai immoi a is èguas colludas?!(Scomuniga) Etimo srd. Traduzioni Francese pas châtré Inglese not castrated Spagnolo cojudo, entero Italiano non castrato Tedesco nicht kastriert.

conchilénu , agt Definizione chi arregordat pagu, chi imméntigat is cosas Sinonimi e contrari conchischerésciu, immentigosu, immentrigaditzu, innotoriadu, irmentigajolu, irvagantadu Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese étourdi, qui n'a pas de mémoire Inglese forgetful Spagnolo desmemoriado, descabezado Italiano smemorato Tedesco vergeßlich.

conchischeréscidu , agt Definizione chi s'imméntigat sa cosa, ma prus che àteru po su malu cabu, su pagu incuru Sinonimi e contrari abbaucadu, ammodoinau, innotoriadu, ilmentigadu, irmentigajolu, sbentiau Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese étourdi, qui n'a pas de mémoire Inglese forgetful Spagnolo desmemoriado Italiano smemorato Tedesco vergeßlich.

desaggradèssiri , vrb: disaggradèssere, disaggradèssiri Definizione no ndhe àere praxere de una cosa, immentigare unu praxere, unu bene chi at fatu àtere, fàere s'isconnóschidu, èssere discannotu Sinonimi e contrari disconnòschere, dispiàchere | ctr. aggradare Etimo spn. Traduzioni Francese ne pas agréer Inglese to dislike, to behave ungratefully Spagnolo desagradecer Italiano sgradire, dimostrarsi ingrato Tedesco übel aufnehmen, undankbar sein.

disaggradài, disaggradàre , vrb Sinonimi e contrari dispiàchere | ctr. acaressire, aggradèssere Traduzioni Francese ne pas agréer Inglese to dislike Spagnolo desagradecer Italiano sgradire Tedesco übel aufnehmen.

incambionàda , nf Definizione passu longu, camminandho a sa lestra Sinonimi e contrari ispalioncada, ispassiotada, sperroncu, sperruncada / ttr. iparangada Frasi fit caminendhe a incambionadas mannas: depiat tènnere presse Etimo srd. Traduzioni Francese grand pas Inglese long step Spagnolo zancada Italiano passo lungo Tedesco langer Schritt.

inconsideràu , agt: iscunsideradu, iscussideradu Definizione chi no giughet cunsideru, chi faet is cosas a sa maconatza, chentza dhas pentzare bene e chentza régula Sinonimi e contrari disatinau, sbentiau | ctr. atinadu Frasi fiza mia, ses tropu prepotente chi non ti abbizas iscussiderada: babbu tuo a s'anzena zorronada, mortu de gana e chene pantalone, tue chin brusa noa e fardeta pressada! (S.Soro)◊ cane mandrone, macu iscussideradu! ◊ su disonestu e iscunsideradu cheret su sou e s'anzenu puru! Traduzioni Francese inconsideré, qui n'a pas de jugement Inglese thoughtless Spagnolo desconsiderado Italiano sconsiderato, scriteriato Tedesco unbesonnen, unvernünftig.

innotoriàdu , agt Definizione nau de ccn., chi no tenet prus a notu, chi imméntigat totu Sinonimi e contrari conchilenu, conchischerésciu, immentigosu, immentrigaditzu, irmenteriatu, irmentigajolu, irvagantadu, ismentadu Frasi isco de èssere torrada minoredha: so topa, tzega, surda, innotoriada (G.Ruju)◊ nos narant chi semus isturudhados, innotoriados, isambrulidos, solu ca semus vetzos Traduzioni Francese qui n'a pas de mémoire Inglese forgetful Spagnolo desmemoriado Italiano smemorato Tedesco vergeßlich.

irvagantàdu , agt Definizione nau de ccn., chi no tenet prus a notu, chi imméntigat totu Sinonimi e contrari conchilenu, conchischerésciu, immentigosu, immentrigaditzu, irmentigajolu, innotoriadu Traduzioni Francese qui n'a pas de mémoire Inglese forgetful Spagnolo desmemoriado, olvidadizo Italiano smemorato Tedesco vergeßlich.

iscrómpidu 1, iscrómpiu , agt Definizione chi no est ancora fatu, nau de cosas chi lompent a unu certu tempus, chi no est lómpiu / ovu iscrómpidu = chi portat su croxu a pillonchedhu modhi, chi no est fatu Sinonimi e contrari cherfu | ctr. cotu, drempidu, fatu Etimo srd. Traduzioni Francese vert, qui n'est pas mûr Inglese unripe Spagnolo inmaduro Italiano immaturo Tedesco unreif.

lemenàlzu, lemenàrju, leminàrgiu , nm: leminarzu, limenarju, liminàrgiu, liminarju, liminarzu, liminaxi, liminaxu, lumenàgliu, lumenalzu, lumenarju, lumenarzu, lumenàrgiu, luminàrgiu, luminarzu, luminaxu Definizione su tretu inue si passat in sa porta (ma a logos est fintzes su travone de una porta) Sinonimi e contrari briminaxu, cumenarzu, gennile, minaxi, nemenaxu, riminale, terminaxi / cdh. triminili Frasi iscàmpia a su lumenarju e abbérgua it'est su bandhu! ◊ dhu poniant in su liminaxu de s'enna a pediri s'elemúsina ◊ istaiat un'ora manna in su luminarzu isetendhe ◊ in custu leminarzu teracos de una vida bi at zumpau! ◊ fit brincandhe su lemenarju de sa gianna ◊ intra, ello in su liminarzu abbarras?!◊ si seent in su leminàrgiu de sa domu o peri in camminu ◊ at agatau sa mamma aspetendudedha in su liminaxu ◊ chi custa cosa no l'iscat mancu su liminarzu de sa ghenna! 2. cussu lemenarzu est de chercu Terminologia scientifica dmo Etimo ltn. *liminarium Traduzioni Francese seuil, pas Inglese threshold Spagnolo umbral Italiano limitare Tedesco Schwelle.

màncu , nm, avb, cng: immancu, mancus Definizione prus pagu, nau prus che àteru a su postu de unu no forte o fintzes po afortigare su no, s'idea de mancare, de no èssere; inditat sèmpere s'idea de farta o de méngua, de mancare (es. sas oto mancu deghe = mancant dexi minutus a is otu; is noi oras mancu cincu = mancant chimbe minutos a is noe) e in matemàtica tenet a símbulu / – / Sinonimi e contrari nemmancu | ctr. finces, prus Modi di dire csn: chena mancu = chentza farta; mancu, mancus chi... (e fintzas "mancus" solu, + su vrb. a su cong.) = mancuberi, coment'e chi…, itl. nemmeno fosse; mancu su/sa/sos/sas…(+ númene, nadu coment'e a impudu, dispiàghidos) = no at pagadu, no ndh'est bàfidu, no ndhe balet (+ númene); èssere ómine de pacu prus o mancu = pagu ’e tzou, de pagu cabbale; èssere a mancu maledhu = istai unu pagu mellus de saludi; fàghere a mancu de carchi cosa = istare chentza, lassare istare; mancu po conca, po sonnu = mancu a bi pessare!; bènnere mancu, torrai de mancu = menguai, pèrdiri fortzas, essire peus, andhare de male in peus Frasi ch'est colau su prus e no che at a colare su mancu? 2. si est gai mancu bi andho ◊ mancu a lèzere faghet, cun custa lughe ◊ no bi andhas tue e mancu deo! ◊ machisonza, no ti ndhe faghes mancu sa birgonza de faedhare gai?! ◊ no timet mancu sas annadas malas ◊ non piaghet mancu a isse ◊ cun custu corriaxu, sa bachixedha mancu si acatat de èssi giunta! 3. diaderus ndi fatzu de mancu de atrus trumentus! ◊ faghídendhe a mancu de fumare! ◊ no si ndhe podet fàghere de mancu a manigare 4. no ndhe at iscobiadu a sa muzere ca issa si fit posta chena mancu a sa parte de sa cuscénscia 5. mi brigat puru, mancu lu apa fatu pro cumbénia mia! ◊ mi catzas mancus chi sia unu cane! ◊ ite presse, mancu chi sias una chida sena papare?! 6. a mie mi ant acumpanzadu duas féminas fatendhe lughe cun d-unu titzone inchesu e brinchendhe muros de tres tancas: mancu sas rutas chi amus leadu!…◊ za nos est costadu cust'ozu… mancu su fritu chi amus leadu collindhe s'olia! 7. sa cosa chi no benit mai mancu est sa paràgula de Deus ◊ custa est funtana chi no benit mai mancu, ne in istiu e ne in annadas de sicore ◊ sa mere de domo, custa dea-pobidha, non beniat mai mancu in sas netzessidades (Z.Zazzu) Cognomi e Proverbi smb: Mancu Etimo itl. Traduzioni Francese moins, non plus, pas, même Inglese not so much as Spagnolo menos, ni, ni siquiera Italiano méno, nemméno, neppure Tedesco wenigste (Subst.), weniger (Adv.), nicht einmal (Adv.).

no , avb: non, nu Definizione foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi… Modi di dire csn: (in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha Frasi no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali 2. cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau) 3. no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere? 4. bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu! 5. ballit prus su no miu chi no su si tuu Etimo ltn. non Traduzioni Francese ne… pas, point, non Inglese not Spagnolo no Italiano non Tedesco nicht, kein.

pàssu , nm Definizione incambionada o tretu chi si faet cun is peis camminandho; apertura de longu de is cambas, su tretighedhu chi cabet tra unu pei e s'àteru postos su prus atesu (si pigat fintzes coment'e misura de longària, tanti po bíere cantu podet èssere unu tretu); genia de móvia chi si faet cun is peis ballandho; mutúgiu, moida chi si faet cun is peis camminandho; in sa màdria o vite, apertura de su surcu a caragolu o distàntzia tra ferme e ferme, inter duas cristas; fintzes tretu significativu de iscritura Modi di dire csn: fàghere a p. in carrela = passai ananti de una domu sentza de si firmai mancus a saludai; caminare a p. istracu = abbellu, azummai trazendhe sos pes, a passu istasiu; annare a p. pasatu = caminare pàsidos, abbellu; andai a p. istirau = lestros; betare p. = pònnere passos, caminare, mòeresi; illonghiare, istirare, allegrare, spetiai su p. = caminare prus impresse; camminai a p. = andhare chentza cúrrere; èssiri de passu, in su passu = in passera, in colada; mòghere de p. = mòere unu passu; castiai is passus a unu = zúghere a unu a oretu; su p. torradu = zenia de ballu chi no serrat a chircu Frasi custa bronchita no mi lassat isperriai passu ◊ torrat pro bídere ue sos primos passos at betadu ◊ apu fatu una poriga de passus ◊ tanti funt bàtero passos de sa fiera de Abbasanta a bidha!…◊ no cumences gasie a passos mannos a t'ischertzare sa persona mia! 2. cussu terrinu l'apo medidu a passos 3. in sos ballos, isse daiat su passu e su tonu a su cantu ◊ tue ballas bene, ma custu passu no l'ischis 4. s'intendint passus in foras: funt issus torrendi! 5. nci portaus custa cosa a domu sua, po cantu ca seus in su passu ◊ dae inoche no s'est móghiu de passu ◊ onzi pitzinna mirat s'amoradu e fintz'a chelu si altzat su piúere a donzi colpu de passu torradu (A.Casula)◊ bai in bonora, fortuna, giai chi ses de passu! ◊ torrat a bidha a passu istasiu ◊ gei coidat a torrai… portat passu de sitzigorru! Cognomi e Proverbi prb: cunformi a sa camba tira su passu Etimo ltn. passus Traduzioni Francese pas Inglese step Spagnolo paso Italiano passo Tedesco Schritt.

sciampíta , nf, nm: sciampitu Definizione su passu prus fàcile de su ballu sardu, genia de manera de mòvere is peis ballandho, coment'e atzopiandho, brinchidedhu (ma fintzes una genia de iscucuricàrgiu chi unu balladore, poderau cun àteros duos istacaos de su giru, faet ballandho furriau a peis in artu, a conca a bàsciu); manera de ballare, genia de ballu / fai s'isciampita a unu = parare s'anca Sinonimi e contrari ciapita, tzopita / ballu Frasi a sciampitas altas acomenti a nosu mancu bosatrus badhais! ◊ bai ca oi no dha fais sa sciampita cun sa sposa a su costau! ◊ cun d-unu brínchidu si fut postu conca a bàsciu e peis a susu e iat fatu sa sciampita, sighendu a badhai ◊ o Luisicu, dh'arriscas de fai una sciampita? Etimo srd. Traduzioni Francese entrechat, pas de danse sarde Inglese sardinian ball step Spagnolo paso del baile sardo Italiano scambiétto Tedesco Kreuzsprung, Entrechat.

«« Cerca di nuovo