àba 2 , avb, nm: abè, abí, abua, abue, abui, abundi, anue, auba, aube, aubi, aui, aundi, ebua, ibua, unde Definizione a + ue: avérbiu po inditare su logu inue s'istat o a ue si andhat (averguandho o domandhandho); cun àtera prep., àteru logu Sinonimi e contrari acantu 3, aunca, dianca, innoi, inuba, uba Frasi immoi aba si agataus? ◊ su tempus est comenti a un'iscala: su chi contat est su gradinu aba si tenint is peis ◊ si fut incrubau aundi de issa ◊ abí est s'òru? ◊ aporrimí cussus paperis ca bollu bí abí seus arribbaus cun is ofertas! ◊ abundi trabballu seu respirendi velenu ◊ bivis auba totu parit fàcili e berus ◊ òlgiu a m'interrai auba dhu'est su soli ◊ abui est sorri tua? ◊ abue ses annanne? ◊ c'est imbàtiu a sa barraca abui tenenta su bestiàmini ◊ ti apu circau e no ti apu agatau: abí fusti? 2. fui peri pensandu de andai auba de issu ◊ no scit abí andai ◊ su piciochedhu fut portandudeci sa craba auba de su crabu ◊ aundi de mei no ti depis presentai! ◊ anue cheres chi andhet? ◊ dhoi fiat su cani de tziu Mundicu puntau abí fia dèu ◊ de sa dí cussu no acostàt prus abí fiaus trabballendi 3. de aundi podiat èssi essia cussa boxixedha? 4. su aundi no dhu iscieus Traduzioni Francese Inglese where Spagnolo donde, adonde Italiano dóve (in logu, a logu) Tedesco wo, wohin.

aggrasciàre, aggrassiàre , vrb: aggratziai, aggratziare, grassiare Definizione fàere sa gràtzia, giare un'iscontu de pena a unu cundennau lassandhodhu andhare innanti; fintzes torrare gràtzias / aggrassiàresi = agiustaisí, fai dognunu su torracontu cosa sua Sinonimi e contrari annistiare, pedronai / ringratziai Frasi l'ant arrestadu, cundennadu e apustis aggratziadu puru ◊ "Si totu su chi nades est beru, cras aggràscio a totus!" nesit su re a sos presoneris Etimo srd. Traduzioni Francese accorder ou faire grâce, gracier Inglese to pardon Spagnolo indultar, conceder la gracia Italiano graziare Tedesco begnadigen.

ainnúa, ainnúi , avb Sinonimi e contrari aumbe, innoi Frasi ainnua ses andendi, Antonicu? Etimo srd. Traduzioni Francese Inglese where Spagnolo adonde Italiano dóve (mòto a luògo) Tedesco wohin?, dorthin

alimentadòre , agt, nm Definizione chi o chie alimentat calecuna cosa o a ccn., chi giaet alimentu, chi giaet fortza o frunimentu (es. de currente, de àteru) Sinonimi e contrari alimentosu Traduzioni Francese celui ou ce qui alimente Inglese feeder Spagnolo alimentador Italiano alimentatóre Tedesco Speiser.

alvuràdu , pps, agt: arburiau Definizione de alvurare; nau de ccn., chi s'est oféndiu, arrennegau Sinonimi e contrari aggromolau, annicadu, impubusau 2. rispondhet alvurada e male posta: Mira chi custa no est domo tua! Traduzioni Francese contrarié, ennuyeux ou fâché Inglese resentful Spagnolo enarbolado, enfadado Italiano inalberato, risentito Tedesco stolz geworden, gereizt.

ànca 3 , avb: anche, anchi 2 Definizione anch'e… = a nchi de… aundi est (seu, ses), acanta de…, sa ’e…; a s'anca de… = a sa parte de… Sinonimi e contrari ainche, anta 2, aundi Frasi a isse l'ant postu anca essiat s'ómine chin su dinare ◊ pariat benendi anca fuia dèu ◊ est punnendi a su logu de anca nemus torrat ◊ bentu, sula is nuis anca seu dèu! ◊ andai anche funt is tiaus! ◊ tui no iscís anche acabidai su dinai ◊ andhamus a bufare anca Fiore ◊ est andau anca de un'ómini ch'iscít cosa meda ◊ sedha su burricu ca andas de anca est babbu tuo! ◊ de anca tue ses annanno deo seo torranno! 2. tocat a nci artziari in d-un'iscalera de anca si bit sa bidha ◊ nascit apalas de su monti de anca nascit su soli ◊ de anca ses benendu? 3. dèu bandu anch'e su síndigu ◊ est anch'e tziu miu ◊ Maria si acatat anch'est Gesús Etimo srd. Traduzioni Francese , chez Inglese near Spagnolo donde Italiano dóve, prèsso Tedesco wo, bei.

arradébi , nm: arradellu 1, arradili, arredeli, arredellu, arredelu, arridebi, arrideli, arridellu, arridelu, arridili, rideli Definizione genia de linna chi no faet manna meda Sinonimi e contrari aiverru / cdh. litarru Terminologia scientifica mt, Phillyrea angustifolia, P. latifolia Etimo ltn. alaternus Traduzioni Francese filaria ou alavert à larges feuilles, f. à feuilles étroites Inglese phillyrea angustifolia Spagnolo labiérnago, olivillo Italiano fillirèa Tedesco Steinlinde.

assunsèna , nf: assussena, sussena Definizione erba, genia de frore o lillu de Sant'Antoni, lígiu de Santa Eleni; cosa de abberu bella, nau cun istima mescamente de gente Sinonimi e contrari lígiu, lolloibbiancu Frasi in s'ispiàgia bi at assussenas biancas fioridas ◊ Maria est una càndhida assussena Terminologia scientifica frs, Lilium candidum Etimo spn. azucena Traduzioni Francese lis ou lys commun Inglese white-lily Spagnolo azucena Italiano gìglio bianco Tedesco weiße Lilie.

atanagiàre, atanagliài , vrb: atanallai, atenatzare, atenazare, atonallai Definizione istrínghere o acapiare a tonàgias Modi di dire csn: atenatzare un'animale = crastare cun sas tenatzas; atenazare a ccn. pro carchi cosa = dàreli a subra, brigàrelu, nàrrereli cosa 2. est atonallau de sa miséria ◊ totus dhu atenazant a dhi bogare de cabu de fumare Etimo itl. Traduzioni Francese saisir ou serrer avec des tenailles Inglese to grip with pincers Spagnolo atenazar Italiano attanagliare Tedesco mit Zangen greifen.

bachiàna , nf: baghiana, bagiana, bajana, batzana, vagghiana Definizione sa fémina chi ancora no s' est cojuada / zúghere a unu che bajana bella = chi totus dhu bollint, dh'abantant, dhu istimant Sinonimi e contrari bacadiba, vacanza Frasi una bachiana est unu frore e petzi chie la cheret a isposa la podet acurtziare ◊ sas bajanas de bidha mia meritant totu sos bantos ◊ e cantas bajanedhas disizadu no ant d'èssere che tue! ◊ indunu indunu Nianna si che acatat batzana bedusta ◊ bagianas mias, leàdendhe paura de mastru Gaetanu!◊ Pepe faghet sa serenada a sas bagianas Cognomi e Proverbi smb: (Aiana, Asciana, Axana) Traduzioni Francese célibataire, fille ou demoiselle Inglese unmarried woman Spagnolo soltera Italiano nùbile, signorina Tedesco Ledige, Fräulein.

bobborichína , nf Definizione sa birilla de su crecu Sinonimi e contrari bobboledha, bobbulichedha, bulluchedha, cocoredha, làdhara Etimo srd. Traduzioni Francese galle du chêne ou noix de galle Inglese oak-gall Spagnolo cecidia, cacarro Italiano galla della quèrcia Tedesco Eichengalle.

calabíu , nm Definizione figu bícia, acalabiada, aortitza, chi no lompet ca ndhe orruet innanti sicandhosi Sinonimi e contrari cadh. calàciu Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese figue molle ou blette Inglese withered fig Spagnolo higo lacio, marchito Italiano fico méncio o vizzo Tedesco welke Feige.

cannutígliu , nm: canotígliu Definizione filu de prata o de oro po borderia Etimo spn. canutillo Traduzioni Francese fil d'argent ou d'or à broder Inglese silver or gold yarn for imbroidery Spagnolo canutillo Italiano filo d'argènto o d'òro per ricami Tedesco Silber-oder Goldstickgarn.

càntara 1 , nf Definizione càntigu o chistionu chi giaet ifadu / ómine de c. = ifadosu Sinonimi e contrari làntara, laredha, mémula, taja Frasi ne portat una de càntara, cussu!… Cognomi e Proverbi smb: Càntara Etimo srd. Traduzioni Francese chant ou parler agaçants Inglese singing Spagnolo cantilena Italiano canto o parlare noióso, stucchévole Tedesco eintöniger Gesang.

coigiàre , vrb: acogiai, coigliai, coillai, coizari, coizare, cuillai, cuizare Definizione lassare, lassare a s'assegus, a parte de apalas, a una parte, agoa; abbarrare o istare agoa de is àteros in d-unu andhare / coillai úrtimu = abbarrare úrtimu Sinonimi e contrari abarrai, acadiare, acojanare, apaltare, cambare, codiare, cogiai, incoizare, lassai | ctr. pigai, furai Frasi beta unu pagu lestru ca sinono s'isterzu coizat e ti che ruet su late a terra! ◊ est pentzendu a si fai cuillai su civraxu, ca tenit fàmini 2. de su prochedhu no ndhe ant coigiau mancu unu biculedhedhu ◊ no ses mortu ma ti coillant pagus minutus de vida ◊ portanci is cuatru marengus chi ti funt coillaus ◊ si est postu a curri cun totu is fortzas chi dhi coillànt ◊ s'arveghe chi si fut coizada est torrendhe a su cuile 3. mi che sunt furendhe totu in s'ortu: no bi coizant mancu foza, no de si che collire sa cosa! ◊ cussu no coígiat un'ispistoru de casu Etimo srd. Traduzioni Francese laisser ou rester en arrière Inglese to leave, to stay back Spagnolo dejar, quedar atrás Italiano lasciare, accantonare, restare indiètro Tedesco lassen, beiseitelegen, zurückbleiben

coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja, cuilàglia, cuilàrgia, cuilarza, cuilarzu, cuilarxa, cuilarxu, cuilatza, cuilaxa, curiatza Definizione tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra Sinonimi e contrari coibi, pastoritzale Frasi cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia Terminologia scientifica pst Etimo srd. Traduzioni Francese terrain où il y a des enceintes pour les animaux Inglese corral Spagnolo terreno donde hay apriscos Italiano terréno dóve insistono i recinti per il bestiame Tedesco Viehpferch.

fradhócu, fradhóncu , agt: afradhocu, frodhocu, frodhoncu Definizione chi istat male meda, chi est totu male andhau, male postu de bestimentu; nau de unu po su fàere, chi est un'istrossa, improdheri Sinonimi e contrari malacónciu, malecumbinau, malefraganau / ildeoltu, istramu Frasi tanti gei no fiat fradhocu: ammaladiau in s'istoja pariat mortu! ◊ gei ses frodhocu, totu prangi prangi cun su muciàciu fintzas a genugus! ◊ gei ses frodhoca, comenti ti ses bistia!…◊ fradhocu ses, oi puru, ca no cumprendis mancu anca ses!◊ za fui istadu frodhoncu si aia tentu cussu male puru!…◊ ge ant a èssi fradhocus is giovunedhus in guerra!… Traduzioni Francese en mauvais ou en piteux état Inglese battered Spagnolo malparado, maltrecho Italiano malcóncio Tedesco zugerichtet, zerlumpt.

ilviàre , vrb: irbiare, irviare, isviare, iviare Definizione pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus Sinonimi e contrari isdrobbare / cassiare, disviare / tasire Frasi no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia 2. pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu! 3. innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas Traduzioni Francese perdre ou faire perdre son temps Inglese to waste one's time Spagnolo perder el tiempo Italiano pèrdere o far pèrdere tèmpo Tedesco Zeit verlieren.

impraitzài , vrb: impreissai, impreitzai Definizione fàere o essire mandrone, preitzosu Sinonimi e contrari acochinai, acovardai, ammandronae, ammandronire, apreitzai, arraigai, immandronatzare, impreitiosire Frasi su maistu de pannu immoi si est impraitzau e no at postu prus unu puntu Etimo srd. Traduzioni Francese rendre ou devenir paresseux Inglese to make lazy Spagnolo emperezar Italiano impigrire Tedesco faul werden.

inúba, inúbe , avb: inumbe, inuve Definizione in uba: avb. relativu de logu, impreau in is dimandhas puru, po inditare ue s'istat o, cun prep., a ue si andhat Sinonimi e contrari aba 2, innoi, uba Frasi inumbe no s'intendhet de sa gherra sas tràchidas de fogu totu in tundhu ◊ S'Ischíglia est una rivista inube donzi versu est misuradu (A.Serra)◊ ghira a inumbe ti sunt ispetendhe! ◊ su locu diferente m'ischitat e m'atraet: tanno, pessu, mi giro a intunnu pro bídere inumbe so ◊ a inumbe andhas? Etimo srd. Traduzioni Francese Inglese where Spagnolo donde, adónde Italiano dóve, óve Tedesco wo.

«« Cerca di nuovo