tíngiu , nm Definizione genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas Terminologia scientifica crp Etimo srd. Traduzioni Francese pou de San josé Inglese plant louse Spagnolo piojo de las plantas Italiano pidòcchio delle piante Tedesco Blattlaus.

típa 1 , nf Definizione taedha de mele, su pane de chera totu buidedhos paríviles, búsciulus, ue s'abe ponet su mele Sinonimi e contrari arrega, avere, bresca, melarègia Terminologia scientifica sbs Traduzioni Francese favus, rayon de miel Inglese honeycomb Spagnolo panal Italiano favo Tedesco Honigwabe.

tiràda , nf: tirara, tirata Definizione su tirare, su tirare a cropu, su fàere a tiradura, a suspidura; tantighedhu de cosa chi si suspit, chi s'ingurtit, e àteru; tretu longu e largu pigau totu pínnigu / t. de pinna = frigada, passada de pinna e singiale iscritu chi lassat a bisura de arraja Sinonimi e contrari tostada / sutzada / ingullida, tichedhu, tirone / istirada Frasi tres amantes pro un'isposa sunt a tiradas de pare ◊ at donau una tirada de funi 2. mi apo fatu una tirata de custas sigaretas ◊ si allughiat su tzigarru e fachiat tiratas longas ◊ est iscurtu, muconosu e a tiradas de nares ◊ at fatu una tirada de binu 3. su camminu fiat una bona tirada ◊ una borta eus fatu una tirara a Bidhexidru in Cincuxentus! 4. arendhe abberiant surcos chi pariant tiradas de pinna Etimo srd. Traduzioni Francese action de tirer Inglese pull, draw, stretch Spagnolo tirada Italiano tirata Tedesco Ziehen.

tiràgiu , nm: tirazu Definizione sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare Sinonimi e contrari leva, levada Frasi mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro Etimo itl. tiraggio Traduzioni Francese passer le conseil de révision Inglese medical examination for call up Spagnolo quinta, fiesta de los quintos Italiano vìsita di lèva Tedesco Musterung.

tiravúmmu , nm Definizione genia de tubbu o canna larga meda (cannone) po ch'essire o bogare su fumu de ue si faet su fogu Sinonimi e contrari fumajolu Frasi is zumineras de is domus portant su tiravummu Etimo srd. Traduzioni Francese conduit de fumée Inglese flue Spagnolo cañón de chimenea Italiano canna fumària Tedesco Rauchfang.

tirgúsa , nf: (sa t. = nr. satirgúsa) trigusa trugusa, turgusa, tzurgusa 1 Definizione lau de arriu o de cuadhus, o fintzes martutzu de cuadhus, genia de erba chi assimbígiat unu pagu a s'àpiu po sa fògia chi faet, e po cussu dha narant àpiu de arriu puru, e creschet in is errios, in logu chi curret abba: est bona a papare, crua, a insalada puru Sinonimi e contrari cugusa 1, giúguru 1, giuru 1, satzu 1, tzurvusa, venale 1 Frasi sa tirgusa tenet unu sabore forte ◊ totus connoschiabamus e manicabamus sas erbas: garduminzone, trugusa, porru, martutzu, butones de marmarutza… Terminologia scientifica rbz, Apium nodiflorum Etimo srdn. Traduzioni Francese faux cresson de fontaine Inglese cress Spagnolo berraza Italiano èrba cannèlla o sedanina d'àcqua Tedesco Wassereppich.

tiristràtza , nm Definizione tira e istratza, tira e tosta, nau prus che àteru in su sensu de murrúngiu, briga, su istare tirandho donniunu sa cosa a sa parte sua, s'arrexone sua Sinonimi e contrari atupetada, gherrabiga, repitida Frasi sa zente fit a su currente de su tiristratza de su marissallu chin sa sorre de su bandhiu Etimo srd. Traduzioni Francese prise de bec Inglese bickering Spagnolo discusión Italiano battibécco Tedesco Wortstreit.

titivríos, titivríus , nm: atitivriu Definizione genia de trémia chi faet sa carena po fritu chi at pigau Sinonimi e contrari arpilia, astriada, istriore, tidilia Frasi a titivrius, a coru frunziu de s'atzíchidu, est passada puru custa Paschixedha (A.Cannas)◊ cun custu titivrius no drommu ◊ tegno fritu e seo a titivrios Etimo srd. Traduzioni Francese frisson de froid Inglese shiver Spagnolo escalofrío Italiano brìvido di fréddo Tedesco Frösteln.

tòrra , avb Definizione un'àtera borta, àteras bortas Frasi beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?! Etimo srd. Traduzioni Francese nouvellement, de nouveau Inglese again Spagnolo de nuevo, otra vez Italiano nuovaménte, daccapo Tedesco wieder.

tostòre , nm Definizione su èssere tostau, pruschetotu de su fritu; nau po cumportamentu, manera de fàere abbetiosa, tostorruda; fintzes su aguantare o padire meda Sinonimi e contrari cidrinori, duresa, tetericore, titirigu Etimo srd. Traduzioni Francese coup de froid, rigidité, obstination Inglese frostbite, tenacity, rigidity Spagnolo aterimiento, tenacidad Italiano assideraménto, rigidità, pertinàcia Tedesco Erfrierung, Starrsinn.

toviadórju , nm Definizione logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa Sinonimi e contrari assortidorzu Etimo srd. Traduzioni Francese point de rencontre, de convergence Inglese meeting point Spagnolo lugar de encuentro Italiano punto, luògo di convergènza, di incóntro Tedesco Punkt, Treffpunkt.

tracàza , nf Definizione chistionu a isciolóriu, chentza contu e chentza cabu Sinonimi e contrari iscantarúmene Traduzioni Francese propos dénués de fondement Inglese long and idle talk Spagnolo parrafada, discurso vano Italiano discórso lungo, inùtile e sènza fondaménto Tedesco lange, unnütze Rede.

tràgiu , nm: traju, trazu 1 Definizione manera (fintzes moda) de si bestire, manera, betu de fàere; fintzes su chi unu paret a cara, a sa carena Sinonimi e contrari grabbu, manera, tratu / aerada, bisura Frasi ses giòvanu de bellu tràgiu, non feu che a mie ◊ su ghéneru teniat unu bonu traju in su manizu de sas piatzas de carbone ◊ bi at poetes a tràgiu lestru e poetes a tràgiu lenu, cantendhe ◊ su tràgiu est su chi distinghet su poete de palcu 2. chie est cudhe? a su traju mi paret gente nostra! ◊ a su tràgiu assimbillant a su babbu ◊ bidei custos benzendhe, ma de tràgiu no pariant de bidha ◊ custas poesias sunt a trazu de trallallera Etimo ctl., spn. trajo Traduzioni Francese allure, port, façon de s'habiller Inglese style, carriage, look Spagnolo traje, porte Italiano fòggia di vestire, tratto, portaménto Tedesco Tracht, Haltung.

trallàtzu , nm Definizione odríngiu de trallas po pònnere a unu de punta cun s'àteru Sinonimi e contrari abbisu 1, concivada, transa Traduzioni Francese complot en vue de semer le désaccord Inglese intrigue Spagnolo tejemaneje Italiano macchinazióne per creare disaccòrdo Tedesco Anstiftung.

transilléri , nm, nf: trantzilleri, trantzilloru, trintzillera, trintzilleri, truntzilleri Definizione unos cantu acàpios postos impare in su derreri de sa sedha, pendhe pendhe, po acapiare, apicare cosa, e fintzes su chintórgiu po acapiare sa sedha etotu a s'animale Sinonimi e contrari presógliu / apasibi, pendhone Modi di dire csn: a t. = a gurdoni; portai fangotu a trantzilleris = apicadu a sa sedha; zúchere a ccn. a trantzilloru = portaidhu sempri apicigau avatu (fintzas innamoradu) 2. cussa ti nche ghetat sa dommo, ti nche ghetat, ca no bi cheret su trantzilleri tuo a mantènnere una fémina prena de bíssios! ◊ nara, ma no seghist is trantzilleris meda meda, no! 3. sa superba bogat su frutu a trintzilleris Etimo spn. trencillo Traduzioni Francese ficelle de la selle Inglese saddle string Spagnolo cincha Italiano legàcciolo della sèlla Tedesco Schlaufe.

trastocadúra , nf Definizione su trastocare, mescamente su fàere un'iscritura falsa Sinonimi e contrari trassinnadura, trassinnu, trastocu Etimo srd. Traduzioni Francese contrefaction de signatures Inglese counterfeit Spagnolo falsificación Italiano contraffazióne, falsificazióne Tedesco Fälschung.

tratèsa , nf Definizione su si tratènnere Sinonimi e contrari biltentu, intertenimentu, intratesa, istallia, stentu Frasi in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu) Etimo srd. Traduzioni Francese action de rester Inglese entertainment Spagnolo el quedarse, entretenimiento Italiano tratteniménto Tedesco Unterhaltung.

trebuléri , agt, nm: treuleri, treguleri Definizione chi o chie ponet tréulu, pesat burdellu, ponet avolotu Sinonimi e contrari imprenidore, insulladori, piliseri, supuzadore, supuzeri, triulanu, trobbuscadore Frasi a cussa gelosa e tragallera dh'ant annomingiada treulera de professioni! Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese agitateur, fauteur de troubles Inglese instigator Spagnolo agitador Italiano agitatóre, sobillatóre Tedesco Aufwiegler.

tremizólu , nm, agt: tremuzolu, trimizolu, trummutzolu, trumuzolu, trumuzoru Definizione nue forte de bentu a molinadura; chi tremet o faet trèmere Sinonimi e contrari bruxajolu, molione, mommurzolu, momonissa, mummugione, torvellinu, tramúghine, tremuine, trumujone Frasi si est pesadu unu tremuine de tremizolos chi no at lassadu téula in copertura ◊ si pesat unu trummutzolu e faet bolare totu sos pratos ◊ si fuit pesau unu tremizolu chi faiat bolare foza, proine e crabeturas 2. ses bolitanne che frocu de lana crébina portadu de una frina tremizola Terminologia scientifica tpm Etimo srd. Traduzioni Francese tourbillon de vent Inglese whirlwind Spagnolo torbellino Italiano tùrbine di vènto Tedesco Wirbelwind.

trèta , nf Definizione brulla, funtzione mala, fata chi ofendhet, dannu, unu pagu coment'e traitoria chi s'àteru no si podet ibertare Sinonimi e contrari estremagiogu, ingànniu, trampa, trastamèngia / abborrigada Frasi su santu est istrammancau po treta de cussus ◊ sa treta de s'incasada pitzigada si dh'iat una fémmia chi dhui aiat me in cussa cambarada ◊ cumandendimí a dedí e a denoti sentza de mi giai mancu unu giantésimu, própiu a imi depiat fai custa treta?! ◊ bollu connosci sa treta cuada chi ndi furat su pani a is fradis mius ◊ mischina, ge no nd'at a fai calincuna treta maba?! ◊ arratza de treta de dhi fai, tui puru, agiummai no torrat in trassa de s'atzíchidu! 2. cun totu custu chi apo tentu de fàghere no apo àpidu sa treta de essire mancu a sa gianna! Etimo spn. Traduzioni Francese embûche, plaisanterie de mauvais goût Inglese ambush, bad joke Spagnolo treta Italiano insìdia, brutto schérzo Tedesco Hinterlist.

«« Cerca di nuovo