tancàda , nf Definizione su tancare Sinonimi e contrari serrada 1 | ctr. abbelta Etimo srd. Traduzioni Francese clôture, action de fermer Inglese turn Spagnolo cierre, cerramiento Italiano serrata Tedesco Schließen.

tantecàntu , cng Definizione si bit ca… est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedet Sinonimi e contrari aposici, cantecante, tantetantu, tanti Frasi tantecantu su mòrrere est natura: curret che abba in su pendhente sou ◊ no bi andhes, como, tantecantu no serbit a nudha ◊ tantecantu est gai, fintzas si daet a bídere chi nono Traduzioni Francese cela va de soi Inglese it is plan Spagnolo está claro que Italiano è evidènte che… Tedesco es versteht sich, daß

tànti , agt, prn, avb, cng: tantis, tantu, tantus Definizione foedhu chi, postu po agt. o prn., inditat cantidade chentza precisada, ma mescamente nau cun su significau de meda e fintzes in su sensu de su chi dhue bolet o bisòngiat e bastat po calecuna cosa (agt. f. tanta e tanti etotu); postu po avb. inditat tempus meda; cng. intr'e duas propositziones cun valore de cunseguéntzia o fintzes de càusa / min. tantighedhu Sinonimi e contrari aposici, tantecantu Modi di dire csn: de tantu in tantu = totora, fatuvatu, dónnia tantis; tantus de…, tanti pro… = isceti pro…, su chi bastat po…; pro tanti ca… = andhe chi…, tantu za…; tanti za!…, tantu za!… = própiu nono! Frasi mai colores chin tanti netesa gosi si at bistu ◊ tantis óminis no agiudant sa mulleri ◊ tantis consilleris no boliant cussu ◊ tantis bortas faint aici ◊ de tantas malas sortes no isco a cale nàrrere ohi ◊ is mammas chi no iscínt educai is fillus dhus lassant in sa bia a tanti oras de noti! 2. ti cres ca su tanti de su chervedhu est misurau sicundhe sa buzaca? ◊ triballamus finas a fàghere su tantu ◊ benide a manigare: su tantu bi est pro totugantos ◊ dàemi su tantu chi cheres ◊ a triballare totu s'annu pro un'incunza goi no bi est su tantu ◊ de sa banca ndi bogas su tanti chi podit serbiri ◊ custa chistioni non mi andat tanti a deretu ◊ apu pentzau tanti e mi parit chi non ammanchit nudha ◊ dógnia tanti frimaisí! 3. sa manu fiat essida lébia e lesta tanti chi in tres diis at ispaciau totu ◊ dh'acumpàngiu dèu, tanti depu andai ◊ po tanti ca ses passendu ingunis, brinta a domu de su datori! ◊ sa domu de Tiu Perantoni fut in artu, tantis chi po lompi a pratza sua dhu'iat una pigadedha ◊ tanti zai seo a tretu de mi fàere a isposa!…◊ tantu za est comente naras tue!…◊ tanti gei fiat isceda de mantenni cuada!… (I.Lecca)◊ su babbu no giughiat prus acru de dhu brigare, tanti fut a samunare sa conca a su bestiolu Etimo ltn. tantus Traduzioni Francese tant de, beaucoup, quantité Inglese so (much), much, quantity Spagnolo tanto, cantidad Italiano tanto, quantità Tedesco viel, Menge.

tatalléu , nm Definizione sa paga chi si giaet a sa dida Sinonimi e contrari tadaitu, tatajiu Traduzioni Francese mois de nourrice Inglese wet-nurse's wages Spagnolo sueldo que se da a las nodrizas Italiano baliàtico Tedesco Ammenlohn.

telefonàda , nf Definizione su telefonare, foedhada in telèfono Frasi innanti de imbiare sa lítera, bos faghet puru una telefonada ◊ apu inténdiu sa telefonada chi at fatu a mulleri mia Traduzioni Francese coup de téléphone Inglese call (phone) Spagnolo llamada telefónica Italiano telefonata Tedesco Anruf.

telzibbúcu , nm: terzebbucu, totzibbucu Definizione pannighedhu a si frobbire in murros papandho Sinonimi e contrari frebbeucu, pannighedhu, tiagiola, tialledha, tratabbucu / cdh. tuadholu Etimo itl.l terzebuca Traduzioni Francese serviette de table Inglese napkin Spagnolo servilleta Italiano tovagliòlo Tedesco Serviette.

tenòre, tenòri , nm Definizione càntigu a proa, cuncordu, cussertu, si faet in bàtoro ómines: su chi tumbat e cantat est sa boche, is chi dh'acumpàngiant formant su coro (bassu, contra, mesu boche); genia de boghe de ómine, sa prus arta cantandho Sinonimi e contrari cuncordu, cuntzertu Terminologia scientifica sntz Etimo itl. Traduzioni Francese chant choral typique de la Sardaigne, ténor Inglese typical sardinian choral singing, tenor Spagnolo canto coral sardo Italiano caratterìstico canto corale sardo, tenóre Tedesco typisch sardischer Choralgesang, Tenor.

tenorósu , agt Definizione nau de boghe, de tenore, arta, forte Frasi de su chi at nau, totu in italianu, no ndhe li apo cumpresu nudha: peroe, arratza de boche tenorosa e arratza de bellu discursu chi at fatu! Etimo srd. Traduzioni Francese de ténor Inglese tenor Spagnolo de tenor Italiano tenorile Tedesco tenoral.

tènta , nf Definizione tanti de terrenu, de largària parívile, chi si pigat trebballandho (es. marrandho o arandho, arregollendho olia, messandho e àteru): a logos, fintzes possessu, orrugu de terrenu a bisura longa (corria de terra) Sinonimi e contrari ràglia, teneca, tula Modi di dire csn: leare sa t. = comintzare unu tretu largu cantu podet bastare pro unu o cantos sunt triballendhe a fiancu de pare; truncare sa t. = andhàreche a sa tenta de s'àteru a costazu; segadore de t. = messadore a manu de intro, a s'ala de su laore chentza messadu, su chi sestat sa tenta; fàghere una cosa a t. = totu pínniga, a pínnigu, chentza ndhe lassare nudha; bogai sa t. = fàghereche totu su tretu comintzadu; andai a tenta dereta = deretos, chentza fàghere a biraorba, ne a s'andhetorra; pigai, messai totu a una t. = leandho totu sa largúria de su trebballu; t. de orbaci = pannu, telu de o. comente essit de su telàrgiu a bisura de tenta Frasi no les sa tenta tropu larga, tzapendhe, ca petzi càtigas su chi faghes! ◊ apenas cumentzàt a orbesci seminàt sa tenta e atacàt a marrai ◊ is ispigadrixis depiant bodhiri s'ispiga e passai s'àcua a is messadoris in sa tenta ◊ si funt in medas sa tenta dha pigant prus larga 2. nci seu artziau a monti a tenta dereta ◊ cussa narat una fàula infatu de s'àtera, nosu faeus biri ca dha creeus e issa sighit a tenta dereta ◊ s'abe si leat s'idatone a tenta chirchendhe sas àrbures Etimo srd. Traduzioni Francese bande de terrain qu’on peut travailler Inglese rope walk Spagnolo porción de terreno que se trabaja Italiano andana Tedesco Schwaden.

tentàlza , nf: tentarza Definizione pértiga longa de orruo, cambu de orruo totu ispina Sinonimi e contrari àlamu, lama 1 Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese branche de la ronce Inglese brier branch Spagnolo rama de zarza Italiano ramo del róvo Tedesco Zweig des Brombeerstrauches.

tentiédhu , nm: sintziedhu, tintiedhu (su t. = nr. sutintiédhu) Definizione tzintziedhu, cosa niedha de fumu, a bisura de pruine fine fine, chi faet su fogu mescamente segundhu ite o comente si abbruxat Sinonimi e contrari fodhine, fumàdigu, mascara, sintziniedhu, titibedhu* Traduzioni Francese suie, noir de fumée Inglese soot Spagnolo tizne, hollín Italiano fulìggine, nerofumo Tedesco Ruß.

tentógliu , nm: tentórgiu, tentorju, tentorzu (f.-a) tintógliu Definizione prus che àteru, vitellu (ma fintzes àteru animale) de duos a tres annos, bonu de domare Sinonimi e contrari nobedhu, traiscone / anníciu, pudhéricu Frasi forte annijat adhae su tentorzu ◊ li aggradaiat a cúrrere a cadhu e pro custu cheriat domare su tentógliu ◊ regollet sa fraschera, sa bértula e si ndhe andhat a cadhu de sa tentorza Etimo srd. Traduzioni Francese bouvillon, taurillon, bête de somme Inglese steer, young bull Spagnolo ternero, jumento Italiano giovènco, torèllo, giuménto Tedesco junges Rind, Saumtier.

teróju , nm: tológiu, tolozu, torógiu, torógliu, toroju, torou, torozu Definizione boghes a meda, a s'istremada, coment'e de lamentu, de dolore, de dannu mannu, de prantu, ma fintzes de murrúngiu sighiu; dolore, dispraxere mannu Sinonimi e contrari coroju, murrunzu, órulu, tórulu, túnchiu / addorojamentu, addoroju, piantu, tormentu Frasi bi est su teroju in domo issoro, no bi at manera de los assussegare ca a su fizu li ghetant sa morte de unu ◊ ohi cun ite tológiu mi che andho!…◊ si pesant a toroju corrighinendhe che boes feridos ◊ ti ant piantu a toroju ◊ si est isfatu in torojos de prantu ◊ at comintzadu a torojos, ohi sa bentre! ohi sa bentre! ◊ a torozu aviant prantu 2. betàdeli a manigare a su porcu, ca est a toroju! ◊ frade tou est a toroju ca a domo sua no bi semus torrados Etimo srd. Traduzioni Francese déluge de larmes, pleurnicherie Inglese desperate crying Spagnolo llanto incontenible Italiano pianto dirótto, piagnistèo Tedesco heftiges Weinen.

terremótu, terremútu , nm Definizione trémia forte de su terrenu chi, a segundhu, podet fintzes fàere dannu, ndhe faet orrúere is domos e àteras òperas; fintzes moida manna Sinonimi e contrari tremutu Frasi nachi unu terremotu at bisestradu su Giapone ◊ in cue de terremotos no ndhe lis mancat mai ◊ sa Sardigna no est logu de terremotos de timire ◊ custu fiat princípiu de unu terremotu, casi a unu puntu de si distruiri 2. est proindhe a terremutu Etimo itl. Traduzioni Francese tremblement de terre Inglese earthquake Spagnolo terremoto Italiano terremòto Tedesco Erdbeben.

terrénu , agt, nm: terrinu, tirrinu Definizione de sa Terra; chi est o istat in terra, a paris a terra; tretu largu e longu de terra, terra de propiedade no tanti manna distinta cun làcanas, nau fintzes solu in su sensu de ispàtziu, logu coment'e pígiu de fora, de pitzu, de sa Terra Sinonimi e contrari terranzu / terra / cdh. tarrenu Modi di dire csn: (nadu de cosa) esserebbei a terrinu cobertu = a meda, de che cuguzare su terrinu; ingulliresichelu su terrinu = isparèssiri de no dhu pòdiri agatai; terrinu friscu = terra russa in logu ue bi sumit abba, benatzu; terrinu de bogare = logu dortu de bogare a ràllia pro lu pòdere triballare Frasi sigomente est ómine terrenu, binchet o perdet, segundhu comente ◊ tra totu meses si pesat màgiu solu fioridu, mese su prus favoridu de sa terrina bellesa ◊ cun boghe prus che terrina cantemus in allegria! 2. est un'aposentedhu terrenu ◊ Cristos est nàschidu in d-un'istalla terrena ◊ nosu tenestis domus terrenas 3. est unu terrenu bonu po seminai a lori ◊ creit fostei ca is terrenus dhus iant a pagai po su chi ballint? ◊ alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos ◊ cantu fiocat faghet bene ca intrat abba a su terrinu 4. bi fit s'olia in terra a terrinu cobertu ◊ no lu podent agatare in logu: paret chi si che l'at ingullidu su terrinu… Etimo itl. Traduzioni Francese terrain, pièce de terre Inglese land Spagnolo terreno, terreno, campo pequeño Italiano terréno, appezzaménto di tèrra, suòlo Tedesco Boden, Grundstück.

terrichèdha , nf Definizione min. de terra: terrenu piticu, pagu pagu de terra Traduzioni Francese peu de terre Inglese mould Spagnolo terreno pequeño Italiano terrìccio Tedesco Bodenkrume.

tiagiòla , nf: tiajola, tiallora, tiaxola, tiazola, tibagiola, tibazola, tivazola Definizione tiagedha brodada de orrobba bona chi is féminas ponent in conca a mucadore candho ponent su costúmene; orrugu mannu de orrobba po si frobbire is manos, sa cara, samunandhosi; tiagedha pitica chi si ponet in mesa po si frobbire is murros papandho e tiaxola est su pannitzu po ingòllere a sartu pane e ingaúngiu imbodhigaos impare; in ccn. logu tiazola est sa pedhe chi portant asuta de su tzugu pendhe pendhe boes e bacas / niae a tiaxolas mannas = frocare a tàpiles mannos, a froca lada Sinonimi e contrari macadori / abbamanu / frebbeucu, pannighedhu, telzibbucu, tialledha, tratabbucu / gangule Frasi mamma ricamaiat tiazolas 2. pigaisí tiaxola, furtica, tassa e gortedhu e benei a prandi ◊ poni tialla e tiallora, in mesa! Etimo srd. Traduzioni Francese linge de bain, serviette de table Inglese napkin, dryer Spagnolo pañuelo, toalla, servilleta Italiano asciugatóio, tovagliòlo Tedesco Tuch.

ticài , vrb Definizione nau de frutuàriu, fàere marcu, manciare, guastare, nau de gente ingòllere maladia; a logos nau de s'orrobba, pèrdere colore Sinonimi e contrari demare, inticae, maciare | ctr. sanai / ilbiadire 2. s'olia ocannu si est totu ticada ◊ si pigais una mata bona, fintzas su frutu suu at a èssi bonu: si pigais una mata ticada fintzas su frutu suu at a èssi ticau (Ev.)◊ cussu apustis de annus emigrau ndi fut torrau a bidha cun cara mala e mesu ticau Traduzioni Francese se remplir de vers Inglese to rot Spagnolo agusanarse Italiano bacare Tedesco anbohren.

tidilía , nf, nm: atitillia, tidiria, titilia, titiliu, titillia, titiria, titirria Definizione (sa t. = nr. "satidilía" e deasi cun totu is var.) istriori de assíchidu o de fritu, genia de trémia chi faet sa carena po assustru o fritu chi at pigau Sinonimi e contrari acrichidhada, arpilia, astriada, istriore, titifrius, tzutzunida / ispreu Frasi su bentu fora faghiat bènnere tidilias de morte (M.A.Seu Deiana)◊ mi ndhe so ischidada a titillias de fritu e arpilada ◊ leadu sempre prus dae tristuras e titirias ti atacas sempre prus a s'ispuntone (L.Castiglia)◊ po titirria sos àlvures restant frimmos e solu su riu murmutat ◊ titilios de fritu mi orpilant sa carena (D.Murru) 2. sa morte li est intrada muitza muitza che tidiria chi abbelenat in beranu sa carena Etimo srd. Traduzioni Francese frisson de froid Inglese thrill Spagnolo escalofrío Italiano brìvido Tedesco Frösteln.

tilimbavuristèra , nf Definizione genia de matighedha chi ponent po bellesa: innanti de isparare, acabbandho s'ierru, si càrrigat de frore in colore de orrosa e apustis faet una teghighedha cun su sèmene: sa fògia est larga, matuca, agiummai tundha Sinonimi e contrari pudhedhu Terminologia scientifica mt, Cercis siliquastrum Traduzioni Francese arbre de judas Inglese judas tree Spagnolo ciclamor Italiano àlbero di Giuda Tedesco Judasbaum.

«« Cerca di nuovo