àlbere , nm, nf: àlbore, àlbori, àlbure, àlvere, àlvure, àrbere, àrbore, àrbule, àrbure, àrburi, àrvere 1, àrvore, àrvule, àrvure, àvure Definizione mata, matedu chi faet mannu meda e linna grussa / a s'àrbure si dhi podent distínghere custas partes: s’arraighina, sa cotzina o fundhale, su truncu, rughes o ingruxadura, is cambos, is naes, is cambigiolos (coma o chimas), su corgiolu, is ogos, sa fògia, su frore, su frutu Sinonimi e contrari mata, unnu Modi di dire csn: prantai, pudai, inferri, segai, iscomai un'à.; su chi podet fàghere un'à.: nàschere, tènnere, crèschere, èssere in abbas, ogrire, isparare, batire, iscutinare foza, imbegrare, sicare; sere, pasare suta de un'àrbure = acanta, suta de is cambus e nais; s'àrburi si pesat dereta = tirat meda a in artu, creschet meda de artària; àrburi genealógicu = s'arereu, sos de una famíllia gai comente benint unu ifatu de s'àteru cussiderados in tempos longos, de generatzione in generatzione; fàghere s'àrbure ritza, o àrbure arta = fai s'àrburi de s'arenada, o de sa nai, fàghere su palone, pesàresi ritzu ponindhe sas manos (sa conca puru) in terra e sos pes in artu Frasi àlvure amigu meu, càrrigu de música suta de sas manos de su bentu (S.Baldino)◊ s'abe giughet su pódhine de un'àrvure a s'àteru ◊ su fogu s'est inchessau a sas àrvules mannas ◊ cust'àrvore ch'est artu meda ◊ su logu fit totu àrbures mannas ínnidas chi no aiant proadu mai bistrale Etimo ltn. arbore(m) Traduzioni Francese arbre Inglese tree Spagnolo árbol Italiano àlbero Tedesco Baum.

arvurítu , nm Definizione min. de àrvure, matighedha, mata pitica Sinonimi e contrari arbulítzulu, arburedha, matixedha, piantone 1 Traduzioni Francese petit arbre Inglese sapling Spagnolo arbolillo Italiano alberèllo Tedesco kleiner Baum.

coltína , nf: cortina, cultina Definizione sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata Sinonimi e contrari paltza, prassàrgia, pratzada Modi di dire csn: fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra Frasi est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta 2. sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia 3. ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra Cognomi e Proverbi smb: Cortina / prb: sa landhe falat a sa cortina Etimo srd. Traduzioni Francese le couvert d'un arbre Inglese Space under a tree Spagnolo lugar debajo de un árbol Italiano lo spàzio sótto una pianta Tedesco Schatten eines Baumes.

còma , nf: comma 1 Definizione is puntas prus fines de is matas, una de is tres partes de una mata (in sensu verticale), sa prus in artu Sinonimi e contrari carvata, chima, comiola, frandha 1, pumpulina Modi di dire csn: pònniri sa cosa a truncu coma = cun sos runcos parte a cara a un'ala e parte a cara a s'àtera, fintzas a dortu e a rugadis, a s'irregulada; o est mamma o est carru ’e coma! = si no est una cosa… est un'àtera! Frasi is mànigas de su lori si depint carrigai postas a truncu-coma ◊ piga su cambu de sa parti de su truncu, no de sa coma! 2. ndi as a bolli a cuncordai duus fuedhus a truncu coma!… Terminologia scientifica rbr Etimo ltn. coma Traduzioni Francese chevelure d'un arbre Inglese leafage Spagnolo copa Italiano chiòma delle piante Tedesco Baumkrone.

màta , nf Definizione css. linna chi abbarrat bàscia, a cambos medas o a truncu fines, a mola, ma fintzes cussa chi faet arta, manna, a truncu solu e grussu (prus che àteru si precisat: m. de rú, m. de chessa, m. de figu, m. de olia, m. de ílixi)/ min. matixedha, matutzedha / ala de m. = camba, nae manna; fai sa mata = fàghere s'àrbure ritza, pònnere sas manos in terra e caminare cun sos pes in artu Sinonimi e contrari busa 1, macra, maúgia, moa 1, molarxa, tupa / àlbere Frasi su logu est totu matas de rú, no faghet mancu a bi colare 2. is matas fiant afracuadas e abbruxadas ◊ dónnia mata chi no donat frutu bonu at a èssi segada e ghetada a su fogu (Ev)◊ sa foresta oe no est buscosa cun sas matas colossales (I.Casula)◊ cussu si est apicau a sa mata e nd'at iscardancau un'ala ◊ de matas de méndhula e de figu fuint prenos sos ortos 3. calincunu piciochedhu camminat cun is manus, cambas a susu, faendu sa mata Cognomi e Proverbi smb: Mata, Matta / prb: a corpu a corpu si ndi segat sa mata Etimo srdn. Traduzioni Francese maquis, buisson, arbuste, arbrisseau, arbre Inglese bush, tree Spagnolo mata, árbol Italiano màcchia, cespùglio, arbusto, àlbero Tedesco Busch, Strauch, Baum.

pumpulína , nf Definizione is puntas prus artas de una mata Sinonimi e contrari chima, coma, pitiobedhu, punta Traduzioni Francese faîte d'un arbre Inglese treetop Spagnolo punta Italiano cima degli àlberi Tedesco Wipfel.

sòca 1 , nf Definizione s'arraighina de una mata in su tretu ue est ingrussada, coment'e fata a nodu, de prus a mancu a paris de terra Sinonimi e contrari cioca 1, ispicone 2, raighina, tzompa Frasi candu s'ispillonat su cardu si ndi bogant is pillonis de a ingíriu de sa soca Terminologia scientifica rbr Etimo ctl. soca Traduzioni Francese pivot d'un arbre Inglese taproot Spagnolo raíz fusiforme Italiano fittóne di una pianta Tedesco Hauptwurzel.

tilimbavuristèra , nf Definizione genia de matighedha chi ponent po bellesa: innanti de isparare, acabbandho s'ierru, si càrrigat de frore in colore de orrosa e apustis faet una teghighedha cun su sèmene: sa fògia est larga, matuca, agiummai tundha Sinonimi e contrari pudhedhu Terminologia scientifica mt, Cercis siliquastrum Traduzioni Francese arbre de judas Inglese judas tree Spagnolo ciclamor Italiano àlbero di Giuda Tedesco Judasbaum.

«« Cerca di nuovo