A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

ociàu , nm: atziau, orciau, ortiau, ortziau, otziau, urtziau Definizione genia de erba, de diferentes calidades ma totu prenas de puntighedhas piticas chi punghent e faent a dolidura / ociadedhu = ortiga fémina Sinonimi e contrari boltíula, granudu, ociada*, picianti, pissiagulu, pistidhore, pistígia, pitigallella, pitziadroxu, pitziafui, puntriga, pústica, spitzuafua Frasi po donai boxi a is cantzonis de una pipia apu scerau fòglius de ociau e unu pannu biancu (A.C.Serra) Terminologia scientifica rba, Urtica atrovirens, U. dioica, U. pilulifera, U. urens Traduzioni Francese ortie Inglese nettle Spagnolo ortiga Italiano ortica Tedesco Brennessel.

ocíbi , nm Definizione istampu in su muru inue si chistit ccn. cosa.

ocicànu , nm Definizione genia de erba bona po s'iscurrentziadura Sinonimi e contrari brentedha, cacalacasu, cacaràgiu, coriandru, culuebba, pibirina, preiderissa Terminologia scientifica rba, Smyrnium rotundifolium Etimo srd.

ocidentàle, ocidentàli , agt Definizione chi est de s'ocidente, a sa parte de s'ocidente Sinonimi e contrari | ctr. orientale Traduzioni Francese occidental Inglese western Spagnolo occidental Italiano occidentale Tedesco westlich, abendländisch.

ocidènte, ocidènti , nm Definizione sa parte inue paret si che intrat su Sole su sero Sinonimi e contrari ovest | ctr. oriente Traduzioni Francese occident Inglese west Spagnolo occidente Italiano occidènte Tedesco Westen.

ocidróxu , nm: bochidorju* Sinonimi e contrari ammatzadógiu / bochidura, bochimentu, chisura, destrossa, strossa.

ocíli , nm: assili, batile, otzibi, otzili Definizione sa parte de asegus de sa conca, tra su tzugu e su cúcuru Sinonimi e contrari chelfija, gassile 1*, pistidhu, tidíngia Frasi aferramidhu a su otzibi, su pipiu, ca dhu frigòciu dèu! Terminologia scientifica crn.

ocinnènniri , nm Definizione genia de erba, ispinosa a bisura de cardu Sinonimi e contrari nughenughe Terminologia scientifica rba, Carduncellus coeruleus Etimo srd.

ociòne , agt, nm Sinonimi e contrari abbramiu, ocianu Terminologia scientifica ntl Etimo srd.

ocíre , vrb: aoghire, ocrire, oghire, ogire, ogrire, ojire, oxire Definizione foedhandho de is matas, de is linnas, fàere crèschere is ogos po fàere su frore o sa fògia noa e cambos noos Sinonimi e contrari abbuturare, aguxai, aportzedhare, butonire, indroghie, inocrare, obire, oxare Frasi sos ratos sunt ojidos ◊ sa linna in beranu comintzat a oghire e a fiorire ◊ sas froghedhas sunt totu ocrindhe 2. canta frua ojit su truncu tou sempre in cria!… Etimo srd. Traduzioni Francese bourgeonner Inglese to bud Spagnolo brotar Italiano gemmare Tedesco knospen, Knospen treiben.

ocíri ochíre

ocisòre , nm: bochidore*, ocisori Definizione chie bochit, nau in su sensu de fàere una morte, bochíere a unu Sinonimi e contrari moltore.

ocisórgiu achisógliu

ocisòri ocisòre

ocitànu , agt, nm Definizione chi pertocat s'Ocitània, chi o chie est de s'Ocitània Traduzioni Francese occitan Inglese provencal Spagnolo occitánico, occitano Italiano occitànico Tedesco provenzalisch.

ocítu , pps Definizione de ociri Sinonimi e contrari bociu, moltu Frasi no apo ladronau e ne ocitu nen cadhu, ne agnone e ne crabitu.

ocíu , agt Definizione chi dh'ant pitzigau de ogu, postu ogru Sinonimi e contrari oguleau.

óciu , nm: oclu, ocru, ógiu, oglu, ogru, ogu, oju, orcu 1, orgu, oxu Definizione (su tundhu de s'oju) donniunu de is duos arremos de una carena animale, in sa conca, chi ndhe bodhit sa lughe e imbiat su singiale a su crebedhu de una manera chi si formant is immàgines o figuras de is cosas e si distinghent is colores: si narat fintzes in su sensu de sa capacidade de bíere; parte de una ferramenta ue s'intrat sa màniga; fentana tundha in is crésias; foedhandho de linnas, de matedu, genia de butone coment'e upighedhu in su tretu ue portant (o ant fatu) sa fògia e bogant sa linna noa (o su frore), coment'e fogighedhas piticas acupadas / min. ocredhedhu, ocrichedhu, oghighedhu, oghitu, ojaredhu; ògios malos = ogus malàdius Sinonimi e contrari aggupu Modi di dire csn: chea de s'oju = sa calanca o incàsciu de s'ogru; covacu, pinna de s'oju = prapedha; su chelu de s'oju = su niedhu de s'ogru, itl. ìride; sa túniga = pizu de fora, addainanti, chi lassat colare sa lughe; s'abba de s'ogru = sa parte de mesu, fata de un'ammassu trasparente de abba abbeladinada; pipia o candela de s'ogu = s'ànzelu, sa ninna, itl. pupilla; su culatzu de s'oju, culungioni de s'ogu = sa coa, su cuzonedhu de sas prapedhas a s'ala de fora; néulas, napa de sos ojos = ogus annapaus, itl. cataratta; oju pàbaru = itl. opacaménto corneale; ogus cucurudus o cucurúcius = maduros, chi ndh'essint unu pagu fora; ojos incolonconados, ogus incofaus = ingullidos, surzidos, a fossu; oghivadhidu = chi portat un'ogu prus in bàsciu; zúghere sos ogros in pedra de sàmbene = zúghere sos ogros rujos meros, arteriados; èssiri a ogus fora de pari = lértzinu; s'ogu est carranne = est boghendhe malesa; fríere sos ogros a ccn. = portai is ogus arrúbius, ispurtidhosus, a papíngiu a parti de aintru; abbèrrere, iscanzare, tancare, cabai, isprapedhai, alluinai, annapai is ogus; ispetare o èssere a ogu in bia = castiendi, castiendi in s'arruga; imbraxai is ogus = furriare o dòrchere sos ogros a manera de si bídere sa parte bianca de sos costazos; chinnire ojos = serrare e abbèrrere sos ogros a corpighedhos de pibirista, a lampalughe; andai a ogus in terra = a chiza bassa; ojos de pinnadellu, de fada = bellos meda, galanos; ogus isprapalluciaus = isprapedhaus, abbertos deretos, ispampinados; tancare oju, cabai ogu = drommire; zúghere o fàghere sos ogros che pira, che punzu = ammadurare de ogros, castiai a ogus isprapedhaus; alciada de oju, antziare ocros = castiada, abbaidada, castiai in faci; castiai a ogu límpiu = chentza nudha (ne ortzales, ne microscópiu, e gai); zúghere a ogru (carchi cosa, a ccn.) = castiai, orbetai e biri, fai atentzioni a calecuna cosa, a ccn. (itl. tener d'òcchio); abèrriri is ogus = dare tentu bene (nau de gatixedhus e de callelledhus, obèrriri is ogus sa primu borta ca nascint e abarrant unas cantu diis cun is ogus serraus); abèrriri is ogus a unu = fàghereli a bídere o a cumprèndhere s'arriscu, su perígulu, una chistione, sa veridade; fai a ogus serraus = a sa tzurpa, sentza de castiai, chentza ischire; in d-un'artzada de oju = in d-unu sinnu; acutzai is ogus = abbaidare bene o menzus; fai cosa a ogus abertus = ischindhe bene ite s'est faghindhe; portai is ogus in su tidíngiu, in su pistidhu = andharebbei abbellu in sas cosas, a trassa a trassa; fàghere o dare a istichi in s'ogru = ponendisidha ananti ammarolla, agiummai istichendisincedha in is ogus; ghetai una cosa in ogus a unu = refatzàreli una cosa; ghetai pruini in is ogus a unu = chircare de l'ingannare, de lu leare a ingannu; pònnere sa manu in ogros a unu = chircare de l'impedire de bídere sas cosas comente sunt, chirchendhe de cuare sa veridade, mustrendhe una cosa pro un'àtera; a oxu meu, tou, sou, a oxos mios, tuos, suos, e gai = a su chi parit a mimi, a tui, a issu; abbaidare a oxu tentu = a físciu, bèni, cun grandu atentzioni; castiai a culu de ogu = abbaidare a oju revessu, a sa ghingorra, coment'e faghindhe a cumprèndhere de èssere contràriu a carchi cosa; leare sos ogros, a ogros = leare, cufúndhere sa vista (coment'e candho si abbàidat de logu artu a terra, o cosas moindhe lestras, cosa minuda meda); portai s'ogu mannu, prus mannus de sa brenti = èssere ogrianu, ingullionarzu, chèrrere prus de su chi serbit; èssiri s'ogu deretu de unu = èssere su prus istimadu; mascare, prenare, prèniri s'ogu a unu = (nadu de carchi cosa) pàrrere bella o bona meda, piàghereli meda, arreàrendhe cuntentos meda de una cosa apustis de l'àere bida; pistare s'abba de s'ogru a unu = surraidhu meda; leare a ogru a unu = ghetai ódiu, biri a unu mali, coment'e circhendi de dhi fai pagai ccn. cosa pigada coment'e ofesa, chi no est pràxia; leare a ccn. a mal'ogru = bídere o cussiderare male a unu, su ndh'àere un'idea mala; fai s'ogu a unu, fai s'oghedhu = fàghere su tzinnu, abbaidare coment'e pro lu chèrrere; èssiri fendi is ogus (nadu de baghianos)= abbaidàresi meda s'unu cun s'àteru, sinnale chi si cherent a cojare; a cantu curret ocru = a cantu imbatit ogru o vista, a cantu afiet ogru, atesu a cantu si podit biri; èssere o pònnere a oju apare = itl. in contraddittòrio; fàghere oju cau = befare; pèrdiri, no pèrdiri de ogu a unu = èssere chentza lu bídere prus, zúgherelu a ogru, istàreli ifatu; andhare ocros a…, èssere a ojos a…, a ogu de…= andai faci a…, èssiri afaca, a s'àtera parti ma ananti (e si narat fintzas de tempus: a oras de…); istare a ojos = de fronte, in dainanti; betare, pònnere, segare o fàghere a ogru = a sa grussa, sentza de misurai, aici a su chi parit; èssiri de ogu = zúghere ogru pretzisu; èssere sos òcios in… = castiai firmu a…; pònnere a oju a sole = in su sole, de li fèrrere sole; costare, cherrerebbei su suore de s'ogru = costai fadiga manna, tropu; ogu de soli = sole, su sole candho est fora; ocru de nàdiga, ogu de bàsciu (nadu cun grabbu) = pertusu, s'istampa de su culu; ocru, ogu de agu = su culu de s'agu, s'istampighedha ue intrat su filu; s'ogu de su guroni = sa puntighedha bianca; bogàrendhe sos ogros a su tzegu (nadu de carchi cosa) = èssiri ladinu tanti chi dhu bint is tzurpus puru; fàghere su ’e s'ogru = fàghere una zenia de meighina nendhe sos berbos pro sanare carchi male; ghetare, liai o pònnere ogru a unu, a carchi cosa, tocare a ogu, fàere ogu malu a ccn., pitzigare de ogu = fàghereli male solu pro l'abbaidare (e fintzas chentza lu chèrrere o chentza ndh'ischire nudha); bogaresindhe sos ogros paribari = abarrai certendi, istrobbendisí debarapari, fendisí mali s'unu cun s'àteru; èssere a ogu a ogu (nadu de duos)= istare abbaidendhe e contendhe su chi faghet unu in prus de s'àteru, èssere a trivas; bènnere, andhare, betaresiche, tzacaresiche o èssere a ogros cotos = a faci manna, sentza de bregúngia nudha, èssiri isfacius; lassare sa gianna a oju de ’oe = iscanzada, unu pagu abberta; oghighedhu portas!… = as abbaidadu bene meda, ses pertzisu, as inzertadu seberendhe (nau cun ironia, su contràriu); portai s'ogu chi parit de cera (nadu de pische) = èssere piscadu de meda, no èssere pische friscu / innestare a oju, infèrriri a ogu = faghindhe una trapada a T in sa corza e ponindhebbei unu biculedhu de corza leada de su tretu de s'ogru de sa linna càmbia; ogu lestu (de pértia, in sa puda) = ogru de frutu, oju madriu; ogu bragheri = in sa puda, ogru mortu, su prus a oru a su truncu; ogu de anedhu = sa parti aundi est ligada sa perda; ogu de bòi (oghibboi) = zenia de puzonedhu, conca de moru; ogu de oe = topi de mata, àteru puzonedhu chi si assemizat a s'oghibboi; ogulestru = s'ogru prus in artu in sa puda, su chi cun prus seguresa bogat frutu; ogulúcidu = zenia de babbautzedhu chi lughet a s'iscuru; ocru malu = guadàngiu o bide bianca (Lonicera implexa) Frasi immamma s'imbaravat a sa zanna cun sos òcios in sa mina ◊ gireit sos ògios a donz'ala ◊ gighiat sos oxos marturiados de su piantu ◊ aundi totu fúrrias ogu est brutu ◊ abberi sos ogros e abbàida! ◊ custu pisci portat s'ogu biu biu ◊ no ti càries s'ogru ca li faghet peus! ◊ sos duos amigos si sunt abbaidados apare in sos ogos ◊ mi sunt frindhe sos ogros, los zuto rujos meros! ◊ s'amante chi las mirat e las biet de sas laras in òcios prima riet!◊ oglos a celu mi soe furriada 2. in bidha no si nat "tolu" s'óciu de sa istrale 3. sa bide zughet sos ogros maduros ca est apunta a isparare ◊ sa carriadroxa est una pértia de sarmentu prena de ogus de frutu ◊ sos rampos bogant ogros de foza e ogros de frutu 4. lah, pigadí custus iscudus e bessiminci de ogus! ◊ lu so bidindhe o est sos ogros chi mi lu faghent? ◊ bi aiat palatos altos cantu afiet oju ◊ teniat su pitzinnu sempre malàidu e li costeit prus de un'ógiu ◊ bident totu finamentas a cantu curret ocru ◊ totus cicant de intzertai su pesu de su procu, po biri chin'est prus de ogu 5. innoriades sos vetzos e a ogros cotos benides a lis pedire dinari! ◊ nci fut essiu a pratza apenas iat biu un'ogu de soli 6. is àrias no portant ogu de iscampiai ◊ Cíciu no portat ogu de morri: est torrendi a surruschiai! 7. oramai su púbblicu impiegu est unu monumentu de mandronia chi ndhe bogat sos ojos a su tzegu! (L.Ilieschi) 8. si est cosa mala a si ponni a fastigiai, intzandus tui puru as fatu mali candu as cumentzau a mi fai is ogus! ◊ de féminas si nd'intendit: s'ogu dhi at prenu, filla tua! ◊ ojos ermosos divinos, ojos chi sos ojos leant ◊ custa cosa ifadosa e minuda leat fintzas a ogros ◊ mi dh'apu agatau fendi is ogus de pisci alluau cun d-una piciochedha! ◊ est durada pagu sa seriedadi: ti at prenu s'ogu su dinai! 9. amorados ndh'aias una chedha, ma fertos ti los ant a oju malu ◊ su tribàgliu andhaiat semper male, pariat chi l'aiant postu oju ◊ tòcalu, su pitzinnu, no li ponzas ogru! ◊ unu cogu dh'iat castiada e dh'iat liau s'ogu ◊ cras ti depent bíere sas cumpanzedhas e ti ant a imbidiare: isperamus chi no ti ghetent ocru malu! ◊ sa bonànima de ajaja mia faiat sa mixina de s'ogu pigau ◊ no est chi bi crea meda, ma fia a dolore de conca forte, mi ant fatu su de s'ogru e mi est passadu deretu ◊ no lis andhes in contràriu, mighi ti leant a ogru! ◊ si s'oju nostru fit balla nos colaimus che sedatu! Cognomi e Proverbi prb: chie no at it'e fàghere s'oju si ndhe bogat ◊ a chini portat s'ogu mannu no bastat ne birdi e ne sicau ◊ s'ogu bolit sa parti sua Terminologia scientifica crn, rbr Etimo ltn. oc(u)lus Traduzioni Francese œil, bourgeon Inglese bud Spagnolo ojo, yema Italiano òcchio, gèmma Tedesco Auge, Knospe.

óciu 1 , nm: ógiu 1, ógliu 1, ólgiu, ollu, otzu, oxu 1, ozu Definizione su grassu chi portat e bogat su frutu de unas cantu linnas o chi portant totu is petzas (e fintzes su late, su casu)/ genias de ógiu: ozu de olia (ogiuermanu), de sèmenes, de àbiles o de istentinas, de porcu (ógiu porchinu), de laru, de linu, de lana, de listínchinu (ollestincu), de méndhula, de merulutzu (ozu merulutzu), de mutúturu, de níbbaru, ollu de cagamèngia (ollearrici), olluseu (ogiuambu), ozu rudau (meighina fata cun ruda), ollu de perda (ispétzia de bitúmini) Sinonimi e contrari grassu Modi di dire csn: dare a ozu (nadu in suspu de sacrifítzios, dispiagheres e gai) = no fàghere bene própiu, a sa carena, a su saludu; pàrrere ozu e mele = crere chi carchi cosa siat bona meda; èssere a ozu e mele = muntènneresi a cosas bonas, manigare cosas bonas; pàrrere ozu (nadu de su mare) = èssere pàsidu pàsidu; castiai a unu che ollu bessau in terra = cun meraviza, cun ispantu; pònnere a pasare che ozu nobu = lassai a pèrdiri, acoment'e unu chi no dhu circat nemus; ispaciau s'oll'e procu!… = agabbada sa cosa bona!, agabbada sa cucagna!, su bonu fit totu cue!; calai is òlgius santus = oliare; isfumiare s'ozu = ifúndhere pane carasau in s'ozu arghentadu comintzendhe a fumare pro che li bogare s'agriore Frasi fustis in coghina a lughe de candhela de ógiu de lestínchinu ibertandho s'ora de andhare a si crocare ◊ tziu Chichinu teniat s'autocarru po su cumérciu de s'ollu girendu de una parti a s'atra de sa Sardigna ◊ chie non pesat su valore anzenu si ponet chei s'ozu a part'e susu (A.Dettori)◊ s'ógiu de su procu s'iscàgiat in su chedhargiolu e si ponet in sa busciuca 2. su coju dai fora paret ozu e mele, ma addaghi che ses in mesu essint totu sos pecos ◊ lassadhu prangi, no at a prangi ollu!… 3. dh'est andau che ollu in petza làngia 4. seus bennius po cicai is ollus santus Etimo ltn. oleum Traduzioni Francese huile Inglese oil Spagnolo aceite Italiano òlio Tedesco Öl.

ociúra , nf Definizione iscampiada, incarada de sole Etimo srd.