arreoràre , vrb Definition
èssere a diferente idea
Synonyms e antonyms
iscussentire
| ctr.
adduire
Translations
French
n'être pas d'accord
English
to dissent
Spanish
disentir
Italian
dissentire
German
nicht übereinstimmen.
bàsciu 2 , cng Definition
genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus
Synonyms e antonyms
innantis
Sentences
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu
2.
bàsciu de is otu no torrant a domu
Translations
French
avant de… ne
English
before ahead… not
Spanish
antes de… no a no ser que… no
Italian
prima di… non,
se non… non
German
bevor…,
nicht.
cogiúdu , agt, nm: colludu,
coxudu,
cozudu,
cuzudu Definition
nau de mascu de animales, chi portat is butones, chi no est crastau (a disprétziu, o ca est atzuda, arrabiosa, si narat fintzes de fémina); su mascu de is brebès / cuadhu, porcu, malloru colludu
Synonyms e antonyms
botonudu,
botudu
/
cdh. cudhutu
| ctr.
crastrau
Sentences
mi mandheint a tènnere custu poledhu cozudu chi, male domadu e imbitzadu, che leaiat s'arrastu de s'àina a unu chilòmetre e istei totu su sero pessighèndhelu
2.
ita apu a nai immoi a is èguas colludas?!(Scomuniga)
Etymon
srd.
Translations
French
pas châtré
English
not castrated
Spanish
cojudo,
entero
Italian
non castrato
German
nicht kastriert.
discrèiri, discrère , vrb Definition
finire, acabbare o lassare de crèdere o de ibertare calecuna cosa
Synonyms e antonyms
disaprensionai,
iscrèdere*
| ctr.
crèdere
Translations
French
revenir sur son opinion
English
to stop believing in
Spanish
cambiar opinión
Italian
discrédere
German
nicht mehr glauben.
disintonài , vrb Definition
su no èssere a tonu, intonaos de boghe, fintzes su no torrare apare de duas cosas, in calecuna chistione
Synonyms e antonyms
distonare,
istonai
| ctr.
atonare
Etymon
spn.
desentonar
Translations
French
chanter faux,
dissoner
English
to be out of tune
Spanish
desafinar
Italian
stonare,
dissonare
German
falsch spielen,
oder singen,
falsch klingen,
nicht übereinstimmen.
gargàgiu , nm: gargaxu,
gargazu,
gragàglia,
gragalla,
gragallu 1,
gragàrgiu,
gragaxu,
gregàgiu Definition
nau de is crabas, pegus piticu chi tenet calecunu annu e chi, si est fémina, no at ancora angiau; nau de ccn., chi est piticu de carena
Synonyms e antonyms
agrallu
Sentences
in su bangu de tzia ita dha nant dhoi at petza de bòi, crabitus de lati, petza de gragalla, frisciuras e conchedhas
Scientific Terminology
anall
Etymon
ltn.
gregarius
Translations
French
chevreau,
cabri
English
big kid
Spanish
cabrito
Italian
caprettóne
German
noch nicht werfende Ziege,
noch nicht Mutterziege,
iscascedhàe, iscascedhài , vrb: iscassedhai,
iscassedhare,
iscassidhare,
iscassellare,
scascedhai Definition
mòvere, essire de su giustu (nau fintzes de cumportamentu), no àere manu firma faendho una cosa, fàere unu movimentu pagu precisu, illascinare (e si narat fintzes de sa cosa chi si manígiat), fartare; fintzes betare de cuadhu
Synonyms e antonyms
allescinai,
iscassedhire,
mòere
/
millire
Sentences
fui seghendi a lepa, mi at iscassedhau sa manu e mi seu ingortu ◊ mi at iscassedhau sa manu: mi ndi apu ghetau tropu, de binu! ◊ pudendi in bíngia, si bit ca mi at iscassedhau sa manu e babbu si ndi est acatau ◊ nanca benias a is otu e funt is otu e mesu: iscassedhada s'ora ti est?! ◊ mi est iscassedhau s'ollu: immoi custa cosa est tropu cundia!
2.
est iscassidhau in s'iscamedhadorju
Etymon
srd.
Translations
French
déconner,
jeter,
démonter
English
to be wrong,
to throw
Spanish
equivocarse,
temblar,
desmontar
Italian
sgarrare,
sbalzare
German
nicht genau sein,
nicht genau gehen,
werfen.
ischivíre , vrb: schiviri Definition
tènnere àscamu, ischifu, de sa cosa
Synonyms e antonyms
aschiare,
grisai 1,
ischifare
Translations
French
éprouver du dégoût,
refuser
English
to loathe,
to refuse
Spanish
sentir asco
Italian
provare schifo,
rifiutare
German
ekeln,
nicht vertragen.
màncu , nm, avb, cng: immancu,
mancus Definition
prus pagu, nau prus che àteru a su postu de unu no forte o fintzes po afortigare su no, s'idea de mancare, de no èssere; inditat sèmpere s'idea de farta o de méngua, de mancare (es. sas oto mancu deghe = mancant dexi minutus a is otu; is noi oras mancu cincu = mancant chimbe minutos a is noe) e in matemàtica tenet a símbulu / – /
Synonyms e antonyms
nemmancu
| ctr.
finces,
prus
Idioms
csn:
chena mancu = chentza farta; mancu, mancus chi... (e fintzas "mancus" solu, + su vrb. a su cong.) = mancuberi, coment'e chi…, itl. nemmeno fosse; mancu su/sa/sos/sas…(+ númene, nadu coment'e a impudu, dispiàghidos) = no at pagadu, no ndh'est bàfidu, no ndhe balet (+ númene); èssere ómine de pacu prus o mancu = pagu ’e tzou, de pagu cabbale; èssere a mancu maledhu = istai unu pagu mellus de saludi; fàghere a mancu de carchi cosa = istare chentza, lassare istare; mancu po conca, po sonnu = mancu a bi pessare!; bènnere mancu, torrai de mancu = menguai, pèrdiri fortzas, essire peus, andhare de male in peus
Sentences
ch'est colau su prus e no che at a colare su mancu?
2.
si est gai mancu bi andho ◊ mancu a lèzere faghet, cun custa lughe ◊ no bi andhas tue e mancu deo! ◊ machisonza, no ti ndhe faghes mancu sa birgonza de faedhare gai?! ◊ no timet mancu sas annadas malas ◊ non piaghet mancu a isse ◊ cun custu corriaxu, sa bachixedha mancu si acatat de èssi giunta!
3.
diaderus ndi fatzu de mancu de atrus trumentus! ◊ faghídendhe a mancu de fumare! ◊ no si ndhe podet fàghere de mancu a manigare
4.
no ndhe at iscobiadu a sa muzere ca issa si fit posta chena mancu a sa parte de sa cuscénscia
5.
mi brigat puru, mancu lu apa fatu pro cumbénia mia! ◊ mi catzas mancus chi sia unu cane! ◊ ite presse, mancu chi sias una chida sena papare?!
6.
a mie mi ant acumpanzadu duas féminas fatendhe lughe cun d-unu titzone inchesu e brinchendhe muros de tres tancas: mancu sas rutas chi amus leadu!…◊ za nos est costadu cust'ozu… mancu su fritu chi amus leadu collindhe s'olia!
7.
sa cosa chi no benit mai mancu est sa paràgula de Deus ◊ custa est funtana chi no benit mai mancu, ne in istiu e ne in annadas de sicore ◊ sa mere de domo, custa dea-pobidha, non beniat mai mancu in sas netzessidades (Z.Zazzu)
Surnames and Proverbs
smb:
Mancu
Etymon
itl.
Translations
French
moins,
non plus,
pas,
même
English
not so much as
Spanish
menos,
ni,
ni siquiera
Italian
méno,
nemméno,
neppure
German
wenigste (Subst.),
weniger (Adv.),
nicht einmal (Adv.).
ne , cng: nen,
ni,
nin Definition
foedhu chi s'impreat candho s'idea de nega reguardat prus de una cosa, mescamente duas o prus cosas bistas coment'e contràrias o diferentes, e sèmpere apustis de s'avb. de nega no, non / a/c.: candho portat ainnanti foedhu chi cumènciat cun cunsonante de sonu mudóngiu (o àtera chi in posidura intervocàlica si narat lébia) no dha lassat cambiare e dh'afortit: no cherzo ne casu e ne pane = nr. necàsu, nepàne ◊ no narat e ne faghet = nonnàrat e nefàghet ◊ ni noi ni dexi = ninnòi niddèxi ◊ ni totu e ni pagu = nr. nitótu e nipàgu (contrariamente a sa régula de su sardu de is cunsonantes mudòngias; ma si cunsideret chi ne benit de su ltn. nec e duncas acabbaiat cun cunsonante, comente de su restu acabbat fintzes sa forma nen)
Sentences
no bi andhamus ne deo e ne tue, ne oe e ne cras, ne como e ne posca ◊ Nostra Sennora fit pòvera e no possediat nen poledhu, nen cabadhu ◊ nen perdo e nen balanzo ◊ no podia andai ni ainnantis ni acoa ◊ custa cosa no est ni bella e ni bona ◊ custu mànigu no est ne bambu e ne salidu, ma zustu ◊ no mirat ne a birde ne a sicu ◊ cust'isposóriu no si depit fai, ne cras e ne mai ◊ non pigu nin pagu nin totu
Etymon
ltn.
nec
Translations
French
ni
English
neither,
nor
Spanish
ni
Italian
né
German
und nicht,
auch nicht,
noch,
weder… noch.
nemmàncu , cng, avb: nimmancu Definition
coment'e cng. aciunghet unu foedhu po significare chi mancat cussu puru; coment'e avb. giaet prus fortza a un'àteru avb. de nega
Synonyms e antonyms
mancu
| ctr.
finces
Sentences
dh’apo a crede chi no eis inténdhiu nemmancu is trumbas de su postale?!…◊ candu si chistionat de custas cosas depis tenni s'arbítiu de no dha nomenai nimmancu, a sa bonànima de mamma!
2.
issu cheriat bèndhere e tue depias comporare, non fis nemmancu furandhe!
Etymon
itl.
nemmanco
Translations
French
non plus
English
neither,
nor
Spanish
ni,
tampoco,
ni siquiera
Italian
neppure,
nemméno
German
nicht einmal,
auch nicht.
no , avb: non,
nu Definition
foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi…
Idioms
csn:
(in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha
Sentences
no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali
2.
cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau)
3.
no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere?
4.
bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu!
5.
ballit prus su no miu chi no su si tuu
Etymon
ltn.
non
Translations
French
ne… pas,
point,
non
English
not
Spanish
no
Italian
non
German
nicht,
kein.
umbríne, umbrínu , agt, nm Definition
nau de logu, chi istat meda in umbra, a cara a su Nord, chi dhue tocat pagu sole
Synonyms e antonyms
arbàrgiu,
carvàrgiu,
carvarjinu,
crogarzinu,
culassoli,
palassole,
palassolinu,
palavrida,
travuntanàrgiu,
umbràdile,
umbritzu,
umbrosu
/
ttrs. ritzesu
| ctr.
solianu
Sentences
dogni umbrinu diventat solianu, su sole faghes tocare in totue
Etymon
srd.
Translations
French
baiser
English
shady
Spanish
sombrío
Italian
ombróso,
bacìo
German
schattig,
nach Norden gelegen,
von der Sonne nicht berührt.