abejài , vrb Definition
pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu
Sentences
ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!…
Translations
French
se fixer
English
to be a stickler
Spanish
tener manía
Italian
avére una fissazióne
German
eine fixe Idee haben.
afaltài, afaltàre , vrb: afartai,
faltai Definition
fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia
Synonyms e antonyms
ammancai
2.
mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta
Etymon
srd.
Translations
French
se sentir coupable
English
to feel guilty about stg
Spanish
faltar,
tener la conciencia sucia
Italian
sentirsi in cólpa,
in fallo
German
sich schuldig fühlen.
afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definition
prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha
Synonyms e antonyms
afantare,
amicare,
amicitziare,
ammestadai
Sentences
chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori!
Etymon
srd.
Translations
French
vivre en concubinage
English
to find a mistress
Spanish
tener amante
Italian
avére o farsi l'amante
German
einen Liebhaber haben.
amicàre , vrb rfl: amigai,
amigare Definition
fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada
Synonyms e antonyms
afancedhae,
afantare,
amicitziare,
ammestadai
Sentences
pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos
Etymon
ctl., spn.
amigar(se)
Translations
French
vivre en concubinage
English
to find a mistress
Spanish
tener un amante
Italian
farsi l'amante,
la concubina
German
einen Liebhaber haben.
ammuntàre 1 , vrb: ammutai 1,
ammutare Definition
fàere sonnos lègios, sufrire pesadíglia
Sentences
l'ant ammuntadu, dh'ant ammutau ◊ mi ndi seu iscidau totu atzicau ca m'iant ammutau in su sonnu (S.A.Spano)
2.
candho che apo bidu su pitzinnu subra de campanile mi est ammuntadu su coro!
Translations
French
faire des cauchemars
English
to have nightmares
Spanish
tener una pesadilla
Italian
avére,
destare ìncubi
German
Alpdrücken haben.
arretàe , vrb: arretare,
arretai,
retai Definition
nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera
Synonyms e antonyms
arrintzonare,
arritzare
Sentences
cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas
Etymon
srd.
Translations
French
être en érection
English
to have the erection,
to be in erection
Spanish
tener una erección
Italian
avére l'erezióne,
èssere in erezióne
German
in Erektion sein.
avacàre , vrb: avocare 1 Definition
finire o serrare s'annu de iscola, cumenciare is vacàntzias
Sentences
s'annu sos iscolanos l'avocant in su mese de làmpadas
Etymon
srd.
Translations
French
prendre ses vacances
English
to take holiday
Spanish
tener las vacaciones
Italian
prènder le vacanze
German
Urlaub nehmen.
dèpere , vrb: depi,
dèpiri,
dèvere,
tèpere Definition
tènnere o àere s'óbbrigu, o su bisóngiu, sa presse o s'apretu de calecuna cosa: s'impreat meda po cambiare unu pagu su significau de is àteros verbos; èssere in dépidu; si narat fintzes po inditare cosa pagu segura, chi si pentzat po calecunu motivu ma no s'ischit a seguru (s'impreat cun àere, èssere, e su pps. de àteru vrb.) e fintzes po fàere unu tempus benidore de su vrb. de modu infiniu chi acumpàngiat in sa forma des, tes; a sa campidanesa dhu manígiant, prus che àteru is poetas, fintzes in su sensu de pòdere / pps. dépidu, dépiu; ger. dependhe, dependho, depindhe; formas diferentes de dèpere: ind. pres. tue des, isse det, nois demus, bois dezis, issos dent
Synonyms e antonyms
gèpere
Sentences
depo andhare como, ca sinono si che faghet tardu ◊ depis fai a manera chi is contus torrint totus ◊ tocai, ita mi depeis narri?! ◊ chi ti piagat o nono, custa est cosa chi as a deper fàghere tue ◊ carei carei, ma su chi depis no dhu fais etotu! ◊ solu deves pensare chi de me no ti deves burulare! ◊ aiant dévitu cantare donzi dominica
2.
su chi ti ndhe apo leadu de butega ti lu depo totu ◊ cosa ti depo, chi mancu mi faedhas?!
3.
sa pinna che la depo àere torrada a su logu sou, si no est inoghe ◊ custa faina la depet àere fata isse ◊ depent èssere andhados issos, beru? ◊ isse depet èssere inoche a fúrriu ◊ Mundhicu depet èssere fragandu cun calincuna picioca
4.
non tes àere fastizos e istrobbos (G.Ruju)◊ prima chi su pudhu cantet mi des negare, istanote!
5.
fiat un'isplendori meravigliosu e oras de gosu eus dépiu gustai
Surnames and Proverbs
prb:
chini timit cosa depit
Etymon
ltn.
debere
Translations
French
devoir
English
must,
to have to,
to be obliged
Spanish
deber,
tener que
Italian
dovére
German
müssen,
sollen,
schuldig sein,
dürfen.
frussàre , vrb Definition
àere a meda, nau de dinare
Sentences
lampu ca ndhe frussat de sodhu, cussu, est abberu! ◊ si no frussas dinari, segundhu su logu mancu intrare ti bi lassant!
Translations
French
disposer de l'argent
English
to have plenty of money
Spanish
tener dinero
Italian
dispórre,
avére danari
German
viel Geld haben.
ildeossàre , vrb: ildiossare,
irdaossare,
irdegossare,
irdeossare Definition
bogare de pare o iscosciare unu trastu, fàere a orrugos; nau de ccn., immarrire meda de ndhe sentire dolore / i. una cradea, unu bancu, unu banchitu
Synonyms e antonyms
iddoare,
isconsiminzare,
istracassare
| ctr.
aconciai
Sentences
chie fit istrampadu a manca, chie imboladu a dresta, chie irdeossendhe unu banchitu…◊ bides piantas seculares fatas a carvone: ndhe faghent sa piedade, ildeossadas ◊ petzi mi che sapo in terra a unu muntone, irdaossadu che cuba betza ◊ leademilu, sinono l'ildiosso!
2.
oe so totu irdeossadu cun cussu triballu de deris!
Translations
French
démolir,
traumatiser,
se casser les os
English
to smash,
to traumatize,
to thrash s.o
Spanish
destrozar,
tener los huesos molidos
Italian
sfasciare,
traumatizzare,
rómpere le òssa
German
zerbrechen,
ein Trauma bewirken,
zerschlagen.
illabinàre , vrb: illainare,
illainari Definition
èssere a iscurrentziadura, fàere alloina, ladamíngiu a brodu, portare s’iscurréntzia e indebbilitare
Synonyms e antonyms
allainare,
atilimai,
iscacaredhare,
iscussurare 1,
tirchinare
2.
a tui t'illainat su fragu de sa fà
Translations
French
avoir la diarrhée,
foirer
English
to have diarrhoea
Spanish
tener cagalera,
tener diarrea
Italian
avére la sciòlta,
avére la diarrèa
German
Durchfall bekommen,
Durchfall haben.
impipài 1, impipàre , vrb Definition
importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione
Synonyms e antonyms
afutire,
strafudhai,
strufudhire
Sentences
benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana!
2.
si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu!
Etymon
itl.
impiparsene
Translations
French
se ficher de
English
not to care
Spanish
tener sin cuidado,
importar un comino
Italian
infischiarsi
German
pfeifen.
iscaniài, iscaniàre , vrb Definition
no àere làstima, fàere su cane, tratare male
Synonyms e antonyms
incaniare
Sentences
Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris
Translations
French
être cruel
English
to be cruel
Spanish
endurecerse,
no tener corazón
Italian
èsser crudèle,
non aver compassióne
German
herzlos sein,
mitleidlos.
iscurrentàre , vrb Definition
pigare a iscurrentziadura, fàere a cussos
Etymon
srd.
Translations
French
avoir la diarrhée
English
to have diarrhoea
Spanish
tener diarrea
Italian
avére la diarrèa
German
Durchfall haben.
issilicàre , vrb Definition
sentire o àere coment'e fàmene, isanimamentu, afinamentu de ànima
Synonyms e antonyms
schinitzai
Translations
French
avoir l'estomac creux
English
to feel hungry
Spanish
tener hambre
Italian
sentire languóre,
fame
German
Hunger haben.
pecài, pecàre , vrb Definition
fàere male, pecaos, fartas chi tenent una responsabbilidade chi s'ischit e si sentit; foedhandho de cosa prantada, matedu, gente, machinàrios o àteru, àere o bogare difetu, andhare male, fàere farta in su funtzionamentu o cumportamentu
Synonyms e antonyms
faltare
Idioms
csn:
pecare a origras = àere carchi pecu a origras, èssiri surdu, grai de origas, betàresi a surdu; pecare a macu, a tontu = àere carchi pecu de macos, de tontos
Sentences
nimmancu dèu ti cundennu: bai e no pechis prus! (Ev.)◊ su dinari non at un'ànima de sarvare, non pensat, non disizat, non furat, non pecat (G.Ruju)◊ chini pecat si perdit s'amistadi de Deus
2.
eite a origras pecas: so tres oras cramèndhedi e tue totu nudha! ◊ is infertus podint pecai, si no funt fatus bèni
Etymon
ltn.
peccare
Translations
French
pécher,
faire défaut
English
to sin,
to be deficient
Spanish
pecar,
cojear,
tener defectos
Italian
peccare,
difettare
German
sündigen,
mangeln,
fehlen,
mangelhaft sein.
strafudhài , vrb: strufudhai Definition
importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu
Synonyms e antonyms
afutire,
impipai 1,
strufudhire
Sentences
si ndh'est strufudhau
Translations
French
se ficher de
English
not to care
Spanish
pasar,
tener sin cuidado
Italian
infischiarsi
German
pfeifen auf.
sudhíre , vrb: assudhire Definition
su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi
Synonyms e antonyms
arrepentire,
impudare,
penètere
/
consigiai,
indetare
Sentences
sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu
2.
mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere!
Translations
French
se troubler,
avoir des remords
English
to get upset,
to feel remorse
Spanish
turbarse,
tener remordimientos
Italian
turbarsi,
impensierirsi,
aver rimòrso
German
sich beunruhigen,
Gewissensbisse haben.