lè 1 , nf: lege,
lei 1,
leze Definition
régula, norma connota o chi at istabbiliu sa gente, oe prus che àteru est cosa chi decidit e iscriet s'autoridade chi guvernat su logu, mescamente is organísimos eletivos chi tenent coment'e impreu principale cussu de regulare su cumportamentu de sa natzione, de istabbilire diritos e doveres de citadinos e de sótzios o impresas, ite si podet o si depet o no si podet fàere; fenómenu o fata naturale chi no fadhit, chi est o faet sèmpere de sa matessi manera, cussa chi s'isciéntzia analizat e ammostat cun precisione e métidu matemàticu, e chi po cussu etotu, una borta iscobertu e giadas unas cantu cunditziones, si ndhe podet ischire innanti s'arresurtau; a logos, costuma, prus che àteru cussa de giare, chie ndhe tenet, casu, petza o àteru a Paschighedha o a Pasca manna; a bortas si manígiat in su sensu de sa fortza púbblica, sa giustítzia, is carabbineris
Synonyms e antonyms
costuma,
régula
/
cumandamentu
Idioms
csn:
bogare una leze = fai, aprovai una lei; fàghere sa leze = arrispetai sa costuma, sa manera de fai de sa genti; fàghere su 'e sa leze = fai comenti narant is leis, pruscatotu candu unu circat su deretu cosa sua; atrupelliai is leis = apetigai, dispretziare sas lezes; sas lezes de Deus = lezes de natura e mescamente sos cumandhamentos de Sas Iscrituras; fai sa lei a manu de… = comente andhat bene a…, comente cheret ccn.; ghetai a unu a sa lei = cumbínchere a unu a fàghere su 'e sa leze, a si regulare cun sa leze; giúghere sa lei deavatu = zúghere sa zustíssia ifatu chirchendhe
Sentences
comenti dha poneis: ballit prus s'ómini o sa lei? ◊ est essida sa leze de no fumare in logu serradu ue bi at zente ◊ leges chi no bochint su delincuente bochint in sas intragnas s'innotzente, cun s'istruminzu!
2.
est una leze chi calesisiat materiale cun s'aumentu de sa temperadura creschet de mannària
3.
bi so andhadu pro fàghere sa leze, ma no bi creo ◊ oe apo cotu sa peta pro fàghere sa leze, ma no ndhe aia gana (G.Ruju)
4.
si mi faghet cussa, deo andho a su pretore e fato su de sa leze! ◊ totu a manu tua non fatzu sa lei! ◊ bai e bàtia cussus pipius, assumancu dhus as a ghetai a sa lei cristiana!
5.
a palte su giodhu, àteras istrinas, sas lezes, si faghiant a parentes e amigos in ocasione de festas impoltantes
6.
si no abberides cramamus sa leze!
Surnames and Proverbs
prb:
leges medas pópulu míseru ◊ fàmine no at leze ◊ chie cumandhat faghet leze
Etymon
ltn.
lege(m)
Translations
French
loi
English
law
Spanish
ley
Italian
légge
German
Gesetz.
mudulèa , nf Definition
su abbarrare citios po carragiare o cuare cosa male fata chi puru si connoschet
Synonyms e antonyms
ammudatzone,
mudímine,
mudine,
mudulesa
Sentences
sa mudulea de sa zente chi ischit e no narat
Etymon
srd.
Translations
French
loi du silence
English
omertà
Spanish
ley del silencio,
complicidad
Italian
omertà
German
stillschweigende Teilnahme.