abbèrrere , vrb: abèrrere,
abèrriri,
apèrrede,
apèrrere,
obèrrere Definition
istesiare duas partes o duas cosas fatas po abbarrare impare; fàere logu a passare, su ndhe tirare su tapu; foedhandho de frores o matas, isparare, bogare cambos noos, ispràghere is butones faendho linna noa / ind. pres. abberzo, abbèglio / pps. abbertu, abertu, obertu, apeltu, apertu; ger. aperindho; impr. aprexat!; cong. abrexat, aperjazas
Synonyms e antonyms
abberberedhare,
afilai,
allargai,
cannire,
fresai,
irganzare,
sacai,
scaringiai
| ctr.
cugnare,
serrai
Idioms
csn:
abbèrrere sa manu = istirare sa manu, e fintzas dare sa cosa; abbèrrere sa buca = (puru) fuedhai; abbèrrere su brussu = indoliri su brutzu a fortza de trabballai a una manu pighendi ccn. aina; abèrriri sa menti = istare atentu, imparare, istoigare a unu pro chi imparet, fàghere a cumprèndhere meda; abbèrrere su coro a unu = tocai bèni bèni su sentidu (pruscatotu in su sensu de disprexeri, de atzíchidu); abèrriri is ogus a unu = avertire a ccn. de carchi cosa chi li podet fàghere dannu, fàghereli a cumprèndhere o a ischire sa cosa; abèrriri butega = pònnere butega e comintzare a triballare o a bèndhere; abèrriri unu pegus = segàrelu in bentre a ndhe li bogare su matímine, faghíndhelu a peta; abbèrrere a unu (cristianu)= operàrelu, segàrelu pro li fàghere operassione in ispidale
Sentences
apelzeint camminos pro giumpare sos serragos arestes e pedrosos (A.Casula)◊ po su chi ses faendho aperi s'ogu! ◊ beni chi apelzo giannas e fentanas pro ti retzire! ◊ abbèglio sos ocros istronatu e azicu resesso a cumprènnere inumbe so ◊ est tempus chi aperjazas sos ocros e chi pompiedas! ◊ abberi cuss'ampulla e beta a bufare! ◊ cantu bortas mi as bistu aperindho e serrandho is portas? ◊ prega chi s'abrexat sa porta!
2.
in s'arrocu a isse l'abberint su passu cun rispetu e si càgliant totu ◊ sa die si fateit iscuricosa e si aperzeint sas nues a lampos
3.
custa linna si est totu abberta ◊ sa terra si est totu abberindhe de su sicore meda
Etymon
ltn.
aperire
Translations
French
ouvrir,
crocheter
English
to open,
to force open
Spanish
abrir,
descerrajar
Italian
aprire,
schiùdere,
scassinare
German
öffnen,
aufbrechen.
achitài , vrb Definition
giogandho a biliardu, cumenciare su giogu, tirare su primu cropu
Translations
French
donner l'acquit
English
to lead off
Spanish
abrir el juego
Italian
acchitare
German
den Ball aussetzen.
allutzighinàre , vrb Definition
apèrrere bene deunudotu is ogos, comen'e faendho prus atentzione, meravigliaos
Synonyms e antonyms
allutzigare,
ispalpedhare
Sentences
benit un'àinu, a denote, e mi allutzighinat sos ojos, pariat ànima mala
2.
cussas sunt baldiendhe sa domo cun sos ojos allutzighinados
Etymon
srd.
Translations
French
écarquiller les yeux
English
to open wide one's eyes
Spanish
abrir los ojos
Italian
spalancare gli òcchi
German
die Augen aufsperren.
ilbambarriàre , vrb: imbambarriare,
impamparriare,
irbabbarriare,
isbabbarriare,
isbambarriai,
isbambarriare,
ispambarriare,
ispamparrai,
ispamparriare Definition
apèrrere is ogos deunutotu, bene, meda; nau de aperturas o àteru, apèrrere deunudotu, apèrrere in campu; nau de unu cuau, essire de si fàere a bíere / ƒisbambarriare sas origras = allutai is origas, ascurtai bèni
Synonyms e antonyms
ilbarrizare,
imbarritzare,
irbarriolare,
ispalpedhare,
ispampanai,
ispamparinare,
ispamporionare,
scampaniai,
sparrancai
| ctr.
serrai,
tancai
Sentences
pro ispantu ilbambàrriant s'oju a sa lugura ◊ li ant postu su retratu a ojos impamparriados ◊ cun sa fantasia isbambàrrio sas alas! ◊ fit a ojos isbambarriados ◊ su casifítziu isbambàrriat su portale dae sas ses ◊ at castiau ispamparrandu is ogros
2.
nc'iat iscabulau su cupitu ci dhu cuàt e si nci fut ispamparrau
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand
English
to open wide
Spanish
abrir de par en par
Italian
spalancare
German
aufreißen.
irganzàre , vrb: iscantzare,
iscanzare,
isganzare,
sgangiai Definition
apèrrere unu pagu; nau de unos cantu frutuàrios a duos corgiolos (es, nughe, castàngia), tzacare, apèrrere su primu candho funt lómpios, apèrrere s'upighedhu o butone de is frores
Synonyms e antonyms
abbèrrere,
aggalenare,
assibbiare,
ilghintzire,
imbasare,
iscanzire,
iscadangiai,
ischinzare,
ischinzire,
scaravangiai,
sucunzare,
tambai
| ctr.
serrai
Idioms
csn:
i. unu risu = arriri, fai s'arrisixedhu, iscanzare de laras (in custu sensu si narat su vrb. fintzas a solu); i. die = fàghere die; i. a prànghere = imbucare, inghitzai a pràngiri
Sentences
a ti l'iscanzo su bracone pro chi intret ària? ◊ sa zanna cheret iscanzada pro colare aera ◊ de sa camisa iscantzada ndh'istupavant bete titas!…
2.
sa nughe, sa méndhula est iscantzendhe
3.
iscanzat issa sas laras che chi m'intendhat riendhe (F.Secchi)◊ daghi si sapiat segura de no la bídere neunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ iscanzèndhesi a risu isterret sos bratzos e cadredhat
Translations
French
entrouvrir
English
to half-close (open),
to unfold
Spanish
entornar,
abrir
Italian
socchiùdere,
dischiùdere
German
halb schließen,
ablehnen
ispalpedhàre , vrb: isprapedhai,
isprapiedhai,
isprepedhai,
isprepedhiare,
ispripiedhare,
sprapadhai Definition
isperriare deunudotu, apèrrere bene is ogos, is prabaristas, o fintzes àteru
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
irbarriolare,
ispamparinare,
ispamporionare,
isparpalociai,
ispitzulinare,
sparrancai
/
abberberedhare,
acrabionare,
allutzighinare,
sparrunchiai
/
allampare
Sentences
iat isprapedhau is ogus chi pariant duas làntias ◊ Bissentedhu furiat isprepedhendi is ogus po biri mellus ◊ ispripiedhat sos ogos po cumprènnere si est abbizu o drommidu
2.
est abarrau cun is ogus isprapedhaus de sa timoria ◊ est siciau cun is manus isprapiedharas in is ginugus
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand
English
to open wide
Spanish
abrir los ojos,
abrir de par en par
Italian
spalancare gli òcchi
German
die Augen aufsperren.
ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definition
apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
ilbarrizare,
imbarritzare,
ispalpedhare,
ispamporionare,
isparpalociai,
scampaniai,
sparrancai
/
ismedhinare
| ctr.
serrai,
tancare
Sentences
luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand,
rouler les yeux
English
to open wide
Spanish
abrir de par en par
Italian
spalancare,
stralunare
German
aufreißen,
verdrehen.
scampaniài, scampaniàri , vrb: iscampaniai Definition
apèrrere in campu, deunudotu; nau de unu malàidu in letu, iscarragiare
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
ispampanai,
ispamparinare,
ispamporionare,
sparrancai
2.
candu seus sudaus, su si scampaniari noxit
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand
English
to open wide
Spanish
abrir de par en par
Italian
spalancare
German
aufreißen.
scerbedhài , vrb: igerbedhare*,
sciorbedhai Definition
segare, bogare, pistare is crebedhos, sa conca, fintzes in su sensu de bochíere; pigare a conca, a crebedhos, su si pigare pentzamentu mannu o meda po calecuna cosa
Synonyms e antonyms
ischerbicare,
ispistidhai
/
irmedhighinare
Sentences
si dh'incòciu, cussu molenti dhu tzucu a puntara de pei, dhu sfiguru, dhu sciorbedhu!
2.
custu est trabballu chi sciorbedhat ◊ no s'eus a sciorbedhai mera: si est mascu dhi poneus su nòmini de ajaju
Translations
French
casser la tête
English
to smash one's head
Spanish
abrir la cabeza,
devanarse los sesos
Italian
pestare,
rómpere la tèsta
German
schlagen,
jdm. den Kopf einschlagen.
sparrancài , vrb: isparrancare,
sparranchiai,
sparranchinai,
sparruncai,
sparrunchiai,
sperranchiai,
sperrenchiai,
sperruncari Definition
apèrrere, illargare, istesiare de pare, nau mescamente de is cambas, ma fintzes de àteru
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
ispalpedhare,
ispamporionare,
isparpalociai
/
ispantiare,
isperrionare,
sperrioncai
Sentences
sparruncai su portali ◊ at sperrenchiau sa genna de perra in perra ◊ sperrunca bèni is cambas po incosciari su cuadhu!
2.
sperruncau, mi asciugu is pantalonis acanta de su fogu tenendi a fraca
Etymon
spn.
esparrancarse
Translations
French
écarter les jambes
English
to open wide
Spanish
abrir
Italian
spalancare,
divaricare
German
spreizen.