Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

achintàre , vrb: chintare Definition pigare a unu cun is bratzos betaos a su chintzu, acapiare a su chintzu, inghiriare coment’e carragiandho; acapiare bestimentu in chintzu Synonyms e antonyms achintorzare, achintzulare, chígnere, inchintare Sentences su sole in fogu achintat sas marinas a s'interighinada, atesu atesu ◊ limbas rujas achintant sas aeras e su sole est unu chísciu de fogu Etymon srd. Translations French ceindre, enrouler English to fasten round, to wrap (up) Spanish ceñir, envolver Italian cìngere, avvòlgere German umfassen, umgürten.

angudrài , vrb: angurdai Definition guastare s'atza de un'aina segante Synonyms e antonyms auldare, ingudrai, irgurdare*, irmarrare, smusciai 1 Translations French arrondir, émousser English to round off Spanish achaflanar, redondear Italian smussare German abkanten.

arretundài , vrb: arrotundai, retundai Definition fàere retundha, atundhare una cosa bogandhochedhi is atzas, is puntas Synonyms e antonyms atundai, atundhulare, aturundhare, intundhigare | ctr. acutzai Translations French arrondir English to round Spanish redondear Italian arrotondare German abrunden.

arrodeàre , vrb: arrodiai, arrodiare, orrodeare, rodiai Definition andhare a rodeu, a s’inghíria inghíria comente faet s’istore in s'ària, andhare in giru de innòi e de inní, istare a rodeu, su si pònnere a inghíriu de ccn., istare a su gira gira acanta a calecuna cosa abbaidandho po che dha furare o fintzes po fàere dannu; fintzes pònnere cosa coment’e fascadura po aguantare / andhare arródia arródia = bagamundai, abarrai andendi totu a ingíriu Synonyms e antonyms arrodare 1, arrogliai, inghirare Sentences si li fint arrodiados in giru curiosos de ischire ◊ sa zente est acudida e si est arrodeada in sa piata ◊ si che sunt mortos sos chi fint arrodeandhe contra a sa vida tua (N.Rubanu)◊ is carrogas funt arrodiendi in su celu ◊ is merxanis arrodiànt in circa de coberai su mandiari ◊ sa Terra arródiat a ingíriu de su Sobi 2. candho at fatu sos chent'annos sa zente fit arrodiada a isse ◊ sos abbilastros sunt arrodiados a su mortorzu 3. in cussa carrada, bècia e mali arrodiada, de binu no ndi abarrat! Etymon spn. rodear Translations French circonvenir, faire le tour English to get round, to siege Spanish rodear Italian circuire, girare attórno, assediare German umlaufen, belagern.

arrogliài, arrogliàre , vrb: arroliai, arroliare, arrollai, arrollare, arrolliai, arrolliare, arrulliari, orrolliare, roliai Definition istare (o fintzes pònnere) a rólliu, a inghíriu, a rodeu de calecuna cosa, de unu logu o fintzes de una chistione, andhare a inghírios, a giru, andhare o istare a inghíriu, istare perdendho tempus, fintzes bènnere Synonyms e antonyms arrodeare, bagamundai, garronai, ingiriolai, zirandhare, zirare Idioms csn: èssiri arroliau = istare a arrólliu, a fiotu paris; filu ispinau arrolliau = fatu a incropadas mannas tentas apare a manera de impedire o istrobbare a colare; andai arróllia arróllia, arrolla arrolla = istare zirendhe, bagamundai Sentences is pillonis funt arroliendi a cedhas ◊ unu crou est arroliendi circhendi àcua ◊ su bendidori arróliat in is arrugas ◊ ses arroliendi de diora…: no circhis contus! ◊ sas cumpanzas l'arrólliant e li fachent festa (N.Mureddu)◊ su sero sa zente si arrolliaiat in su zannile a friscurare ◊ in s'aera comintzeit a si arrolliare custa truma de nues ◊ at a èssi fadiau totu sa dí arrolliendu cun cussa cosa a codhu! 2. dhoi arróliat coment'e unu murrúngiu de tronus atesu 3. nci at una pranta arrogliada e fata, fata e arrogliada a picu e picada, picada a picu e bivit in friscu e non sicat mai ◊ sa pobidha fut sétzia arroliada in sa bia cun is bixinus Etymon ctl. rotllar Translations French entourer English to go round, to wander Spanish rodear, vagar Italian girare attórno, gironzolare German umlaufen, umherschweifen.

arrolliàda , nf Definition su arrolliare Synonyms e antonyms inghíriu Sentences gei dh'apu fata s'arrolliada: seu andada a seti o otu logus me in sa bidha! Etymon srd. Translations French tour English round Spanish vuelta Italian giro German Rundgang.

atundài , vrb: atundhare, atundhiare, atunnare Definition fàere tundha una cosa, bogare is atzas, puntas; a logos, fintzes bènnere o acostire a unu tretu o a calecuna cosa ponendhosi a inghíriu Synonyms e antonyms arretundai, atundhulare, aturundhare, intundhigare / arrodeare, arrogliai 2. sos ómines si atundhaint a s'umbra pro mandhicare, treulandhe Etymon srd. Translations French arrondir English to round Spanish redondear Italian arrotondare German abrunden.

atundhulàre , vrb Definition fàere una cosa tundha, atundhare is atzas, is puntas Synonyms e antonyms arretundai, atundai, aturundhare Sentences si atúndhulant sos oros de sa pala de còghere ◊ mi atundhuleit cun àbbile manu unu betzu cun pódhighes de atalzu (A.Casula) Etymon srd. Translations French arrondir English to round off Spanish achaflanar Italian smussare German abstumpfen.

aturundhàre , vrb: turundhare Definition segare a tundhu, fàere a paris, aggualare calecuna cosa Synonyms e antonyms arretundai, atundai, atundhulare, intundhigare Sentences sos deputados si ant aturundhadu s'istipéndhiu issoro a deghe milliones ◊ aturundho bocitedhas Etymon itl. Translations French arrondir English to round off Spanish redondear Italian arrotondare German abrunden.

cocoròne, cocoròni , nm Definition cosa a còcoro, css. cosa tundha, allomborada, lea de terra; essidura o ufradura de pistadura in sa carre; genia de petonadura de is pilos de sa fémina a bisura de tedile / c. de ní, de casu friscu, de cera = botza de nie, de casu, de chera Synonyms e antonyms burone, gurone / bàldile, léura / cocoroi 1, tzulumbone / ciónciu, cucajone, cucale, cuchedha, mogno, picioce Etymon srd. Translations French boule English any round body, ball globe Spanish bola Italian còrpo rotóndo, palla, glòbo German Ball, Kugel.

furrietàre , vrb: furriotai Definition fàere furriotos, istare a furriebborta, a su fúrria fúrria, mólia mólia, a s'andhetorra chentza ndhe fàere fine, perdendho tempus; èssere a furriamentos de conca e bíere su logu totu furriandho Synonyms e antonyms furriai, girai Sentences fiat totu sa noti furriotendi ca fiat fendi unu sonnu trumbullau ◊ bai, cica is pegus e no t'istentis furriotendi! ◊ si bient cópias furrietandho alligras cun is balladores chi atripant is peis ◊ cun abbilesa iat fatu furriotai sa frunda, iat lassau unu càbudu e fuat partia sa perda inzumiendu ◊ est furriotendu in s'ària unu cau 2. frimma sa domu ca est furriotendu!… cessu, est furriendusidha totu!…◊ mi furriotat totu su logu cumenti a unu bòtu in logu de punta a bàsciu! Etymon srd. Translations French se retourner English to turn round Spanish piruetar Italian rigirarsi German sich umdrehen.

gíriu , nm: giru 1, ziru 1 Definition movimentu coment’e a cricu, andhada peri su logu e torrada a su logu de sa tzucada; cosa chi si passat a inghíriu de calecun’àtera Synonyms e antonyms fúrriu, inghíriu, ródia Idioms csn: sètzere a g. = totu a inghíriu; g. de fuedhus = cosa chi si narat impreendhe peràulas medas a su postu de una sola chi narat totu; èssiri girugirus = a su zira zira de unu logu a s'àteru; fai su giru de s'isposa = fàghere ziru longu chentza bisonzu; leare, pigai in g. a ccn.= brullare coment'e a ingannu, po leare a befa; leare a giru = essire, bogare a fàere unu giru, spreviai Sentences in giru peri is domos si agatant cosas chi medas ant immentigau ◊ is pudhas furint a giru de su foghile ◊ seo andhandho a mi fàere unu giru cun is amigos ◊ dh’apo a crede chi siais totus in giru po su carrasegare!…◊ sa genti castiendi si est posta a gíriu de sa màchina 2. mi agatu girugirus, iscochendu tra matas e tra molas de arrú (G.Piras)◊ un'oghetedhu chentza lòmpere annu pigat in giru un'ómmine mannu! (A.Barra)◊ gei ndi bieis de genti acorrada in su gíriu de duas oras!… Etymon itl. Translations French tour English round Spanish vuelta, giro Italian giro, spira German Umdrehung, Runde.

inghíriu , nm, avb, prep: ingíliu, ingíriu Definition tretu chi si faet passandho totu a fúrriu a dónnia parte de una cosa o de unu logu, su fàere unu giru in totu unu logu, o fintzes incropada o lobu de cosa coment'e po acapiare; faina de pagu contu (fintzes coment'e iscusa po pèrdere tempus o perdendho tempus); chistionu tropu longu, pigau a sa larga meda, chi istentat a bènnere a concruos, a su chi prus importat de nàrrere; a logos, fintzes crufessone Synonyms e antonyms arrolliada, giriotu, ródia, gíriu / ingroedhu Idioms csn: fàghere s'i. = colare de sa parte contrària po assuprire a unu matessi logu; leàresi sos inghírios = pèrdere su tempus in cosighedhas, chentza fàghere cosas de zudu; a inghíriu de… = totu a ziru; a i. meu, tou, sou, e gai = totu a ingíriu de mimi, de tui, de issu, e totu aici Sentences at fatu un'inghíriu mannu pro torrare a domo ◊ mi ch'est coladu su manzanu faghindhe inghírios ◊ no ti les sos inghírios: bae a su cumandhu! ◊ sos de s'àrdia faghent tres bortas s'inghíriu de sa crésia ◊ li cheret un'inghíriu de fune o de filiverru pro lu prèndhere bene ◊ apo fatu s'inghíriu de totu su cunzadu ma su poledhu no in logu: si che depet èssere essidu! 2. a su pitzinnu totus li cantant a inghíriu sa cantone ◊ is piciochedhus si dhi pinnigant a ingíriu ◊ sa genti si càstiat a ingíriu ◊ issa est sa lughe e sa música a inghíriu meu 3. totu a inghíriu de sa binza bi cheret sa cresura ◊ si fiat agatau in mesu de una pratza a ingíriu a ingíriu de una grandu parada ◊ a inghíriu issoro bi aiat duos boes e unu poledhu 4. e chie ti los iscurtat custos inghírios tuos?!…◊ a ndhe chircas, totu, de inghírios, irmasionadu! 5. Elias no si che leaiat sa berrita de conca mancu chi iat atopau un'inghíriu Etymon srd. Translations French tour, autour de, autour English round, around Spanish giro, ambages Italian giro, attórno, intórno, lungàggine German Runde, um, herum.

isportínu , nm: sportinu Definition genia de istrégiu tundhu e ladu a duos pígios apertos in mesu (po intrare in su fusu de sa prentza), fatu de crinu, fatu de crinu po pònnere s'olia mólia a dha prentzare / mata de i. (nadu de unu)= mataudhone, chi portat brenti manna Synonyms e antonyms iscartinu Sentences at cumintzau a carrare sos isportinos, los at prenaos e postos in sa supressa ◊ cada momentu umpriat una túrbia de abba budhia e la ghetabat a sos isportinos ◊ is isportinus si ponint unu apitzus de s'àteru intraus in su fusu de su bancu 2. mata de isportinu chi no est àteru! Etymon srd. Translations French scouffin English big round basket Spanish capacho Italian fìscolo German Beutel zum Auspressen der Oliven.

lecúcu , nm: licucu Definition pedra licuchina, tundhatza, lisa, pedrighedha tundha de erriu o de mare Synonyms e antonyms alacucu, biscacu, caróngiu, codisca, códua, cogólidu, craltu, ladhia, lódhuru / bàtile 1, bicu 1, brusca 1, cucu 1 Sentences si est dau a chircare predas, totu lecucu de riu ◊ mi bi cherent totu sos licucos de sos ribos pro mi matzucare sas petorras! ◊ sos presetos s'iscontzant in códulas istérrias a lecucu tra neulaches mortos e frunzudos de su riu Etymon srdn. Translations French caillou roulé English round stone Spanish guijarro Italian cògolo German Kiesel.

ròdana , nf Definition orroda po medire Translations French mètre circulaire English round meter Spanish cinta métrica Italian mètro circolare German Kreismeter.

spistorài , vrb: ispistolare*, spistuai Definition segare unu bículu, un'orrughedhu de una cosa mescamente de istrègios, de is oros Synonyms e antonyms irbicare, irmossighedhare, isorichedhare, ispistorigare, scherdai, spissigorrai, spistoredhai Sentences spistuai una tassa, una cíchera, unu pratu ◊ dhoi tenit unu testu totu spistorau ◊ apu spistorau su luminaxu Translations French ébrécher English to round off Spanish mellar Italian sbreccare, smussare German anschlagen, abstoßen.

túndhu , agt: tundu, tunnu Definition chi est fatu a bisura de cricu, de bòcia, chi portat is oros de fora totu a sa matessi distàntzia de su puntu de mesu Synonyms e antonyms redundhu Idioms csn: ballu t. = su ballu sardu, azummai totu sos ballos sardos fatos a inghíriu mannu de zente; tunnos e longos = curtzos e longos (in suspu, totu sa natura de su mascru); su tundhu de s'oju = sa parte tundha de s'ogru; su tundhu = su pertusu; nàrrere giaru e tundhu = craru cantu prus si podet, de si cumprèndhere deretu, chentza inghírios de peràulas; pinnigaisí a tundu = isbodhiaisí, pònneresi a fàghere carchi cosa, a triballare; girare in tundhu = andhare a inghíriu; ziràresi tundhu = castiaisí a ingíriu, acarronaisí a tundu Sentences tunnu su ballu fachídelu annare! ◊ est tundhu e no est mundhu… 2. ti dhu nau francu e tundu! ◊ est tempus chi is sannoricus pinnighint a tundu! ◊ girànt in tundu totu sa dí treulendu su trigu ◊ prima de allegare zírati tundha e abbàita chin chie ses allegandhe! Etymon itl. tondo Translations French rond English round Spanish redondo Italian rotóndo German rund.