allichíru , nm Definition su allichidiri Synonyms e antonyms allichidimentu, allichidóngiu, remonimentu Etymon srd. Translations French nettoyage, rangement English cleaning, good order Spanish limpieza, aseo Italian pulizìa, assètto German Sauberkeit, Ordnung.

assentadéru , nm: assenteru Definition / ponnirisí a. = zúghere bonu sensu Synonyms e antonyms assentadura, assentu Translations French rangement, mise en ordre English good order Spanish posición Italian assètto German Ordnung.

cumàndhu , nm: cumandu, cumannu Definition su podere de cumandhare, de giare órdines, e fintzes s'órdine o sa cosa chi si cumandhat etotu, fintzes sede de is o de unu cumandhante; faina, mescamente de andhare a unu logu po calecunu bisóngiu, chi si faet po contu de ccn. (po praxere o a pagamentu), cosa chi unu tenet de fàere a contu suo etotu (coment'e cosa chi dha cumandhat su bisóngiu); cosa o chistione chi si tenet de nàrrere a ccn. Synonyms e antonyms cumandamentu, óldine / commissioni, faina, masione, impérciu Idioms csn: mandhare a c., nàrrere unu c.; èssere de bonu a c. = chi fait sa cummissioni, chi ponit menti, chi andhat a su cumandhu chentza istare preghèndhelu meda, chi dhu fait bèni; fàghere unu c. e chentu bisonzos = fai tanti cosas a su própiu tempus; fai su piciochedhu ’e cumandus = tènnere un'impreu de pagu contu, a fàghere cumandhos; èssere a c. anzenu = dipèndhere de is àteros; negare su cumandhu a ccn. = nai ca no a chini pregontat su prexeri de dhi fai una cummissioni Sentences bae e làssami istare, chi no so mancu a cumandhu tou, no! ◊ sa bidha fit semper abannonata dae chie aiat potere e cumannu ◊ sos benes suos siant a cumandhu tou! 2. Chica girat che unu fusu, cosit e isciàcuat e prènciat e fait cumandus ◊ so essidu a fàghere unu cumandhu ◊ su piciochedhu mi faet totu is cumandhos ◊ su pitzinnu est bonu e no negat mai su cumannu a nessunu ◊ a babbu tou nàrali a bènnere a domo ca li cherzo cumandhu! 3. su cristianu vivet segundhu sos cumandhos chi at lassadu Cristos 4. cussu no lu cherzo a teracu, ca no est de bonu a cumandhu ◊ apo àpidu fizos de bonu a cumandhu Etymon srd. Translations French commandement English order Spanish comando, recado Italian comando, incombènza German Befehl, Auftrag.

intimài, intimàre , vrb Definition mandhare, betare, fàere s'intima, proibbire, ordinare o ammeletzare calecuna o cun calecuna cosa Synonyms e antonyms impònnere Sentences sos bentos divididos totu si sunt unidos pro mi intimare gherra! (G.Congiu)◊ pariant fatèndhelu a dispetu su mi intimare gai sos muschetes! ◊ Gesús dh'iat intimau: Citidí e bessi luegu de cust'ómini! ◊ si ti devo cosa, intima, za che at cuntziliadore! Translations French sommer (dr.), notifier, mettre en demeure English to order, to warn Spanish intimar Italian intimare, notificare, diffidare German zustellen, auffordern.

màlu , agt, nm: mau 1 Definition nau de gente, chi o chie est intregau a fàere male o est pentzandho a fàere male, dannu o istrobbu (a/c. si narat fintzes po giare prus fortza a unu foedhu chi inditat, cussu etotu, calidades malas: es. trapuleri mau, delincuenti malu); nau de cosa, chi no faet bene (o fintzes chi faet male a sa salude), chi no serbit, no est de giudu; sa parte guasta de css. cosa (e deosi fintzes arremu malàidu de sa carena), cosa chi andhat male o fintzes difícile, peleosa / min. maixedhu = malu meda; mauchedhu = unu pagu malu; su Malu = su dimóniu; f. a logos maba, màua, màgua / a./c. cun significau antifràsticu (e postu innanti de su nm.) bolet nàrrere bonu, bellu, es.: malu olivàriu che fato, inoghe, cun totu custos ozastros!… Synonyms e antonyms malésicu, maléstigu, malignu, malosu, malvadu / gherristu / guastu, malàdiu / male | ctr. bonu, líaru, sanu Idioms csn: fàghere cosa a mala gana = contras a sa gana, contras a sa volontade; èssere o fàghere a gana mala = tènniri ganas o fai bènniri sa ganas de bombitai; zúghere unu mermu malu = malàidu, cun carchi pecu; èssere malu a… (+ vrb. fàghere, bínchere, iscroxai, e gai) = èssere difítzile, inzotosu, dificurtosu, matanosu, trabballosu a… (fàghere, bínchere, iscroxai e gai), o fintzas (si est nadu de zente) chi no est tanti bellu o no est tanti de bona volontadi a fai una cosa; est malu de… = andhat male, faghet male, noghet, no cheret fatu a…; dare a su malu = pessare in su malu, supònnere una cosa mala, chi bi apat capitadu dannu; a malu tou = a dannu tou etotu, fendi mali a tui etotu, pro totu su mali chi ti ndi podit bènniri; leare a unu in malas = chentza delicadesa, a boghes, a briga; èssere in malas, a sa mala cun ccn. = èssiri a primma, a iscórriu de mancu si fuedhai; nàrrere o fàghere una cosa pro su malu = cun s'idea de ofèndhere; poesia o cantone in malu, in malas = posta pro nàrrere male de carchi cosa e de calicunu; fàghere a malu = fàghere cosas chi no andhant bene, no pònnere mente, fàghere dirbetos e gai; furriare una bestimenta a s'ala mala = pònniri sa parti de aintru, aundi si bit sa cosidura, a parti de foras /(a/c.: coment'e agt. no est sempre chi si ponet apustis de su nm.: es. a mala boza ◊ a gana maba ◊ su malu fàghere, su malu coro ◊ fàghere coro malu ◊ èssiri mala pedhi ◊ èssiri pedhi mala) Sentences ses peus de una craba cun s'istintu de fai cosa maba! ◊ est ómine malu, cussu! ◊ sa prus cosa fàtzile est a bènnere malu ◊ no est pro su malu si apo mancadu! ◊ su malu las pessat totu pro fàghere male! ◊ at perdonadu sa muzere morta ma no su malu chi ndhe at su samben derramadu 2. su malu frúndhilu: su chi est bonu cóllilu ◊ tocat a connòsciri su malu acuau ◊ su malu de sa becesa est ca ti fait arregordai sa giovania 3. zughet unu pódhighe malu, comente li at puntu un'ispina ◊ no bastaiat chi fit, at tentu corpu própiu a s'ogru malu! ◊ in su spirali ndi dhi ant segau sa camba mala ◊ cun sa manu mala si est dépiu prestai a portai àcua po istudai su fogu! 4. custa est cosa mala a fàghere, inzotosa meda ◊ inoghe est malu a ndhe agatare cosa gai ◊ cussu est malu a cuntentare ca est mendheosu ◊ so malu a mòere dae domo, no mi piaghet su ziru ◊ balla ca est malu a dòrchere cussu cristianu! ◊ cussu est istrambecu e malu a cumbati 5. tira, tira, su bentu, ca partit su vapori… malu est a ponni amori ca est celiamentu! ◊ narant sos mannos chi est malu de si aggrundhare suta de sa figu ◊ mi parit mau a dhu arrefudai ◊ est malu a si che bogare pizu de bestimenta si su tempus no est assentadu in caentu 6. isse mancu intendhindhe gai bi at dadu a su malu ◊ no podiat acatare su poledhu e fit comintzandhe a pessare a su malu ◊ su malu est a triballare in montes lendhe bentu e abba, o velenu in fràbbica! ◊ deo in malu no bi apo pessau ◊ si abbàidant apare cun sa cara chei sa tela, pessendhe a su malu ◊ Zizi non bi fit ghirau e sos suos fint iscrétios e pessandhe in su malu ◊ fiza tua no est prinza: aus fatu tropu impresse a pentzare a su malu! 7. no li est bastadu a bonas e bi l'apo nadu a malas ◊ torràdemi sa mula a sa bona, ca sinono mi la torrades a sa mala! ◊ si lu leas in bonas ti ponet mente, ma in malas no ndhe faghes ne crau e ne tzou de cussu pisedhu! ◊ nos ant lassadu a malu nostru e amus pérdidu! Surnames and Proverbs smb: Malu / prb: fuedhu mau mancu in brulla! Etymon ltn. malus Translations French méchant, mauvais, délinquant, impie, pervers, inutilisable, nuisible, nocif English wicked, out of order, harmful Spanish malo Italian cattivo, émpio, pervèrso, delinquènte, violènto, guasto, inservìbile, dannóso German böse, Verbrecher, verdorben, faul, unbrauchbar, Fäule, schädlich.

odrinài , vrb: ordinai, ordinare Definition pònnere in assentu, bene, in órdine, in régula, a régula; giare órdines, cumandhos, cosas a fàere; dimandhare cosa a comporare, cosa chi mandhant de aterue / ordinare sas vinzas = marrai, tzapare sas binzas; ordinare sas ortalíscias = surcare sos ortos pro los prenare Synonyms e antonyms assantai / pertzetare 2. custas meighinas mi las at ordinadas su dutore 3. amus ordinadu robba a nos fàghere bestimenta Etymon ltn. ordinare Translations French mettre en ordre, prescrire English to order Spanish ordenar, mandar Italian ordinare, prescrìvere, richièdere German ordnen, in Ordnung bringen, befehlen, verschreiben, bestellen.

óldine, óldini , nm: órdine, órdini Definition manera de fàere, de manigiare o contivigiare cosa cun régula, cun métidu, bene, cunforma a unu critériu; cosa chi si cumandhat de fàere, su cumandhare de fàere calecuna cosa; giuale o filu de bide, de bíngia, cosa assentada o isceberada cunforma a calecunu critériu; est fintzes unu de is sete sacramentos in sa dotrina católica, su chi cunsacrat a preide (órdines sacros) Synonyms e antonyms régula, regulamentu / arrenghera, cadena, fibera, fila, filerina, giuale 1, lérina / cumandhu | ctr. disórdine, isórdulu Idioms csn: ó. alfabbéticu = campionadura de peràulas, númenes e gai a manera chi si agatent unu ifatu de s'àteru che a sas líteras de s'alfabbetu Sentences in cussu logu órdine perunu no bi ndh'at: donzunu faghet su chi li paret e piaghet 2. órdine de su síndhigu: si avertet sa populatzione de andhare a pagare s'abba! 3. apo pudadu duos órdines de bide Scientific Terminology prdc Etymon ltn. ordine(m) Translations French ordre English order, series Spanish orden, mando Italian órdine German Ordnung, Befehl, Weihe.

pertzetàre , vrb: apretzetai, precetai, precetare, pretzetai, pretzetare Definition giare avertimentos, giare órdines siat po fàere e siat po no fàere calecuna cosa / dis pretzetadas = festas de pretzetu Synonyms e antonyms abbèrtere, ammonestai, apremiai, atibbai, impreigare, prenusciare Sentences ti pertzeto, neta istimada, contadhu a is fígios tuos! ◊ dh'at pretzetau de no nai nudha a nemus ◊ lassai chi is pipius bèngiant acanta de mei e no si dhu pretzeteis! (Ev)◊ si precetàt de no tocai su chi fiat po bendi ◊ Deus at pretzetadu a Adamu e a Eva de no tocare su frutu de un'àrbure ◊ prima de issire los aiat pretzetaos a no ballare a sa tzivile (S.Spiggia)◊ ti pretzeto de nàrrere chie ses! Etymon itl. precettare Translations French ordonner English to order Spanish mandar, ordenar Italian ordinare, comandare German befehlen, anordnen.

sédiu , nm: assétiu*, sétiu 1 Definition nau de sa cosa, manera de istare, betu de èssere posta (coment'e a cicidura), de cicire bene (o fintzes bene arrexonada, giusta): nau de bestimentu, de orrobba o cosas deasi, portare calecuna pinniga; nau de su cumportamentu de ccn., manera de fàere crabbada, giusta, o fintzes chi no giaet cunfiantza, chi si credet meda Synonyms e antonyms betu, ségiu / galania, garbu, tratu Idioms csn: tènniri, leare o pònnere sétiu = zúghere betu, èssere fatu de una manera chi setzit bene, chi istat bene postu, chi andhat bene, chi torrat paris, chi tenet fundhóriu; torrai a sétiu is cosas = pònnere a postu; pòniri su logu a sétiu = remonire su logu; no ndi fai una in sétiu = no ndhe faet una bene, faet totu chentza critériu, chentza arrexonare Sentences ti moes chirchendhe sédiu nou ◊ custa perda no portat sétiu ◊ su chi ses nendi tui no tenit sétiu ◊ su brúciu de su gorfu portat su sétiu ◊ sa piciochedha no est papendi in sétiu, totu porcherias 2. no tenis sétiu, tui ses tonta e ti lassas imbovai! Translations French rangement, mise en ordre, position English good order, posture Spanish orden, postura Italian assètto, positura German Ordnung, Haltung.

ségiu , nm: seju, sexu Definition manera de istare o de èssere de una cosa, su singiale chi abbarrat de comente sa cosa uit posta Synonyms e antonyms sédiu, sinzolu / assébiu, assentu Idioms csn: lassai a seju, in seju = in pasu, in paxi; leare o pònnere seju, bonu, malu s. = leare ésciu, abbituare a istare postu de una manera, bona o mala; bogare de sexu unu bratzu, unu mermu = bogare de s'incàssiu; àere sos cherbedhos fora de sexu = èssiri pretocau, ammachiau, iscassiadu; pònnere in sexu = assentare, ponner bene, torrai a logu; istare o èssere totu de unu sexu = de su matessi betu, in sa matessi posidura; cambiare sexu = cambiai posidura Sentences cussa pínniga at postu o leadu seju e no bi essit prus ◊ tue dae pitzinnu as leadu malu seju ◊ un'imbustu as de remeju in cosinzu e in sestu, siat tou o anzenu: daghi ti at postu seju no ti dat nient'impestu, lu portes istrintu o lenu (P.Pisurzi)◊ bi at robba chi no leat seju mancari li ponzas cosa pesuda meda subra ◊ su pabilu pinnigadu ponet seju e no torrat prus istiradu 2. ohi, làssami sa conca a seju! ◊ su tilipirche no lassat nisciunu coro in seju, arroinat su póberu massaju: no si salvat nemmancu su mudeju! Etymon ltn. *sedium Translations French ordre English order Spanish orden Italian sèsto German Ordnung.

«« Search again