abbéltu , pps, agt: abbertu, abertu, apeltu, apertu Definition de abbèrrere; chi portat calecuna aperta, isperradura; nau de logu, chi faet a dhue intrare, chentza serru (in totu o in parte), o de porta o fentana chi no est serrada firma o segura Synonyms e antonyms afiladu, isperradu, obertu / cdh. abbaltu | ctr. cugnau, serradu, tancadu Idioms csn: zúghere su brussu abbertu = addoliadu meda a manu de intro pro irfortzu mannu e longu chi unu at fatu triballendhe cun forramenta chi si leat a una manu ebbia; èssere in abbertu (nau de cungiaus, domus e cosas aici) = chentza de serru; frori abertu = ispartu Sentences s’at abbertu sas giannas ◊ isse nos at sèmpere apertu s'àghidu in s'ora de su bisonzu 2. su cunzadu est totu in abbertu ◊ s'ortu est totu in abbertu, no bi at ne muru e ne chesura ◊ su comunu in die de fatoriu est abbertu ◊ fint sèmpere a contu apertu chin issa Translations French ouvert English open Spanish abierto Italian apèrto German offen.

abbèrrere , vrb: abèrrere, abèrriri, apèrrede, apèrrere, obèrrere Definition istesiare duas partes o duas cosas fatas po abbarrare impare; fàere logu a passare, su ndhe tirare su tapu; foedhandho de frores o matas, isparare, bogare cambos noos, ispràghere is butones faendho linna noa / ind. pres. abberzo, abbèglio / pps. abbertu, abertu, obertu, apeltu, apertu; ger. aperindho; impr. aprexat!; cong. abrexat, aperjazas Synonyms e antonyms abberberedhare, afilai, allargai, cannire, fresai, irganzare, sacai, scaringiai | ctr. cugnare, serrai Idioms csn: abbèrrere sa manu = istirare sa manu, e fintzas dare sa cosa; abbèrrere sa buca = (puru) fuedhai; abbèrrere su brussu = indoliri su brutzu a fortza de trabballai a una manu pighendi ccn. aina; abèrriri sa menti = istare atentu, imparare, istoigare a unu pro chi imparet, fàghere a cumprèndhere meda; abbèrrere su coro a unu = tocai bèni bèni su sentidu (pruscatotu in su sensu de disprexeri, de atzíchidu); abèrriri is ogus a unu = avertire a ccn. de carchi cosa chi li podet fàghere dannu, fàghereli a cumprèndhere o a ischire sa cosa; abèrriri butega = pònnere butega e comintzare a triballare o a bèndhere; abèrriri unu pegus = segàrelu in bentre a ndhe li bogare su matímine, faghíndhelu a peta; abbèrrere a unu (cristianu)= operàrelu, segàrelu pro li fàghere operassione in ispidale Sentences apelzeint camminos pro giumpare sos serragos arestes e pedrosos (A.Casula)◊ po su chi ses faendho aperi s'ogu! ◊ beni chi apelzo giannas e fentanas pro ti retzire! ◊ abbèglio sos ocros istronatu e azicu resesso a cumprènnere inumbe so ◊ est tempus chi aperjazas sos ocros e chi pompiedas! ◊ abberi cuss'ampulla e beta a bufare! ◊ cantu bortas mi as bistu aperindho e serrandho is portas? ◊ prega chi s'abrexat sa porta! 2. in s'arrocu a isse l'abberint su passu cun rispetu e si càgliant totu ◊ sa die si fateit iscuricosa e si aperzeint sas nues a lampos 3. custa linna si est totu abberta ◊ sa terra si est totu abberindhe de su sicore meda Etymon ltn. aperire Translations French ouvrir, crocheter English to open, to force open Spanish abrir, descerrajar Italian aprire, schiùdere, scassinare German öffnen, aufbrechen.

allargàda , nf Definition su allargare, tretu prus largu Synonyms e antonyms allargadura, illargada / istesiada Etymon srd. Translations French élargissement, éloignement English open space, removal Spanish ensanche, alejamiento Italian slargo, allontanaménto German Erweiterung, Entfernung.

allutzighinàre , vrb Definition apèrrere bene deunudotu is ogos, comen'e faendho prus atentzione, meravigliaos Synonyms e antonyms allutzigare, ispalpedhare Sentences benit un'àinu, a denote, e mi allutzighinat sos ojos, pariat ànima mala 2. cussas sunt baldiendhe sa domo cun sos ojos allutzighinados Etymon srd. Translations French écarquiller les yeux English to open wide one's eyes Spanish abrir los ojos Italian spalancare gli òcchi German die Augen aufsperren.

crarósu , agt: acrarosu Definition nau de logu, chi essit, faet a ispuntone, a bica de ue si podent bíere a craru logos atesu (e faet a dhu bíere de atesu) Sentences inie che at un'orroca, una punta, crarosa meda ◊ Piscinioi non si fut pràxia: fut tropu crarosa a sa bia manna e non boliaus èssi bias ◊ si biet de atesu ca est in logu crarosu ◊ est che bítula in sos puntos prus crarosos, abbaidandhe Etymon srd. Translations French bien visible English open to Spanish bien visible Italian espósto German gut zu sehen.

cufidàre , vrb Definition nàrrere calecunu segretu o cosa delicada a unu, in manera personale e no in cara de àtere chiesisiat Synonyms e antonyms iscobiare | ctr. cuai Etymon itl. Translations French se confier à English to open one's heart Spanish confiarse Italian confidarsi German sich anvertrauen.

ilbambarriàre , vrb: imbambarriare, impamparriare, irbabbarriare, isbabbarriare, isbambarriai, isbambarriare, ispambarriare, ispamparrai, ispamparriare Definition apèrrere is ogos deunutotu, bene, meda; nau de aperturas o àteru, apèrrere deunudotu, apèrrere in campu; nau de unu cuau, essire de si fàere a bíere / ƒisbambarriare sas origras = allutai is origas, ascurtai bèni Synonyms e antonyms ilbarrizare, imbarritzare, irbarriolare, ispalpedhare, ispampanai, ispamparinare, ispamporionare, scampaniai, sparrancai | ctr. serrai, tancai Sentences pro ispantu ilbambàrriant s'oju a sa lugura ◊ li ant postu su retratu a ojos impamparriados ◊ cun sa fantasia isbambàrrio sas alas! ◊ fit a ojos isbambarriados ◊ su casifítziu isbambàrriat su portale dae sas ses ◊ at castiau ispamparrandu is ogros 2. nc'iat iscabulau su cupitu ci dhu cuàt e si nci fut ispamparrau Etymon srd. Translations French ouvrir grand English to open wide Spanish abrir de par en par Italian spalancare German aufreißen.

illargàda , nf Definition su illargare; tretu largu de camminos, istradas o àteru deasi; dólima, dolore a su brúciu, a sa manu, de chie at fatu isfortzu messandho a manu Synonyms e antonyms allargada, illascada / illàrghiu | ctr. afissa, astrinta Sentences su gurutu fit astrintu che caracolu ma in d-unu tretu fachiat un'illargada Etymon srd. Translations French élargissement English open space, wide stretch Spanish ensanche Italian slargo German Verbreiterung.

impamparriàdu , pps, agt: isbambarriadu, ispamparriadu Definition de impamparriare; chi est apertu deunudotu Synonyms e antonyms scampaniau Sentences chelos ispamparriados Translations French grand ouvert English wide open Spanish abierto de par en par Italian spalancato German aufgesperrt.

ispalpedhàre , vrb: isprapedhai, isprapiedhai, isprepedhai, isprepedhiare, ispripiedhare, sprapadhai Definition isperriare deunudotu, apèrrere bene is ogos, is prabaristas, o fintzes àteru Synonyms e antonyms ilbambarriare, irbarriolare, ispamparinare, ispamporionare, isparpalociai, ispitzulinare, sparrancai / abberberedhare, acrabionare, allutzighinare, sparrunchiai / allampare Sentences iat isprapedhau is ogus chi pariant duas làntias ◊ Bissentedhu furiat isprepedhendi is ogus po biri mellus ◊ ispripiedhat sos ogos po cumprènnere si est abbizu o drommidu 2. est abarrau cun is ogus isprapedhaus de sa timoria ◊ est siciau cun is manus isprapiedharas in is ginugus Etymon srd. Translations French ouvrir grand English to open wide Spanish abrir los ojos, abrir de par en par Italian spalancare gli òcchi German die Augen aufsperren.

ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definition apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare Synonyms e antonyms ilbambarriare, ilbarrizare, imbarritzare, ispalpedhare, ispamporionare, isparpalociai, scampaniai, sparrancai / ismedhinare | ctr. serrai, tancare Sentences luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai Etymon srd. Translations French ouvrir grand, rouler les yeux English to open wide Spanish abrir de par en par Italian spalancare, stralunare German aufreißen, verdrehen.

isperriài, isperriàre , vrb: sperriai Definition sparrunchiai, apèrrere is cambas coment'e po cicire a cuadhu e po cicire a cuadhu etotu, ma dhu narant fintzes in su sensu de pònnere passos, camminare / isperriare sas alas = abbèrrere sas alas pro bolare Synonyms e antonyms acabadhare, acuadhigai, imperriare, intrare, zumpare / sparrancai, sperrioncai Sentences candu mi pigant cussus iscimíngius no ispérriu passu ◊ apena isperriadu su giannile bidia una broca in su cuzolu ◊ e chie mi che torrat a isperriare subra de cussu animalatzu candho deo no apo piús impita? ◊ cussa fit una carreraja chi s’isperriat pro duos sodhos Etymon srd. Translations French écarter les jambes English to open one's legs Spanish despatarrarse, esparrancarse Italian aprire le gambe German die Beine spreizen.

padimítza , nf Definition min. de pàdima, pàdima pitica Synonyms e antonyms padimedhu, parisedhu, pranitzolu, sétile Etymon srd. Translations French esplanade English open place Spanish claro, calvero Italian spiazzo German offener Platz.

pàltza , nf: parta, partza, peatza, piata, piatza, plassa, platza, pràcia, prassa, prata, pratza Definition logu largu meda e in paris fatu apostadamente in bidhas e citades; logu larghitu, fintzes su tretu tra un'órdine e àteru de sa bide in bíngia (pratza de sarmentu), fintzes giuale, órdine de bide, su tretu o cortiledhu ananti de sa genna de una domo (fintzes in s'orruga), tretu ananti de unu barracu, totu su tretu asuta de una mata; dhu narant a s'argiola puru; postu / min. partzighedha, pratzita, prassigedha Synonyms e antonyms bàlliu, cortile, cortina Idioms csn: fai pratza = fàghere sa piatza, ammanitzare, ordiminzare sa chistione a manera chi, candho unu dimandhat, sa zente siat pronta a nàrrere chi ei; pònnere una cosa in pratza = pònnere in craru una chistione; in pratza de Fulanu = in sa carrela inue istat Fulanu, in dainanti de domo sua; letu de piatza e mesa, a duas piatzas = letu mannu pro duus, a duus tantis de su letu po unu; pratza de letu = su tretu in dainanti de su letu; sa landhe falat a sa prata (in cobertantza)= sos benes de unu tocant a sos parentes; èssere a piata franca (nadu de chie pagat pro istare in carchi logu)= àere postu o allozu in donu; una pratza de pudhas = chedha de pudhas (tentas in cortile) Sentences mesanote est tocada, onzi piata est deserta ◊ in sa pratza de bidha is piciocas e piciocus fiant giai isciampitendi ◊ sa piata sentza pisedhina paret beranu sentza rúndhines ◊ in donzi parta in ube si est firmadu pro totus est istadu un'iscarmentu ◊ giogao semper in partza o in caminu ◊ sa gente est in sa pratza: a chie chistionat, a chie est ciciu 2. cada massaja mundhabat sa prata sua e sos caminos abbarrabant netos ◊ ndi sutzedint de cosas in sa platza mia!…◊ depio carrare linna a prata de pinnetu ◊ apu agatau una bella pràcia de corrorinu ◊ sas pratas sunt semenadas de uliba ◊ e aundi dhu bis, tui, passendi, in pratza de letu?! ◊ una borta iant fatu su triatu in prassa de Bennardu ◊ duas pratzas ainnantis de domu de bosatrus ant bociu a Bissenti! 3. in sa prata pulida cun apentu s'isparghent sos mannugros e manadas, poi sos boes cun pedras ligadas tríulant su laore in bonu assentu (Z.Piludu) Surnames and Proverbs prb: bixina bona, funtana in pratza Scientific Terminology bdh Etymon itl. Translations French place, esplanade, allée English square, open space, walk Spanish plaza, claro, senda Italian piazza, spiazzo, andana German Platz, offener Platz, freier Streifen zwischen zwei Baumreihen.

scadrancài , vrb: iscadancare*, scardancai Definition istacare sa cadanca; tirare o bogare de fundhu, de is arraighinas, iscosciare, orrugare totu (nau de cosa firma)/ s. una porta = betàrendhe una zanna, iscancarare Synonyms e antonyms irfraigare, iscancarai, iscratzare, ispitzigare, tostare / irraighinare 2. su partiri suu fiat istau coment'e a ndi scardancai una mata de terra ◊ is piciochedhus nd'iant scardancau is téulas de teulara ◊ is maistas fiant pagadas po ndi scadrancai dónnia fuedhu chi iaus imparau de babbu e mamma Translations French crocheter English to force open Spanish descerrajar, forzar Italian scassinare German aufbrechen.

scampaniài, scampaniàri , vrb: iscampaniai Definition apèrrere in campu, deunudotu; nau de unu malàidu in letu, iscarragiare Synonyms e antonyms ilbambarriare, ispampanai, ispamparinare, ispamporionare, sparrancai 2. candu seus sudaus, su si scampaniari noxit Etymon srd. Translations French ouvrir grand English to open wide Spanish abrir de par en par Italian spalancare German aufreißen.

scasumíri , vrb rfl Definition bocaresindhe, si ndhe foedhare cun àtere, de una cosa, de unu segretu, de su chi unu sentit Synonyms e antonyms assaborire, indennentai, scasumai* Translations French se confier English to open one's heart Spanish abrirse, confiarse Italian confidarsi, esternare German sich anvertrauen, sich aussprechen.

sparrancài , vrb: isparrancare, sparranchiai, sparranchinai, sparruncai, sparrunchiai, sperranchiai, sperrenchiai, sperruncari Definition apèrrere, illargare, istesiare de pare, nau mescamente de is cambas, ma fintzes de àteru Synonyms e antonyms ilbambarriare, ispalpedhare, ispamporionare, isparpalociai / ispantiare, isperrionare, sperrioncai Sentences sparruncai su portali ◊ at sperrenchiau sa genna de perra in perra ◊ sperrunca bèni is cambas po incosciari su cuadhu! 2. sperruncau, mi asciugu is pantalonis acanta de su fogu tenendi a fraca Etymon spn. esparrancarse Translations French écarter les jambes English to open wide Spanish abrir Italian spalancare, divaricare German spreizen.

«« Search again