afutíre, afutíri , vrb rfl Definition lassare cúrrere, lassare andhare, pigaresidha a pagu incuru, no fàere contu de sa cosa, de un'ofesa, de una chistione Synonyms e antonyms impipai 1, importai, incodiare, strafudhai, strufudhire Sentences si ndhe afutit de contes e de barones! ◊ medas de sas lezes si ndhe afutint ◊ proat gustu a minter su didu in sa ferida afutèndhesi de su dolore de su malàidu ◊ is mortus abarrant mortus e no dhis intrat prus nudha: afutassindhi! (A.Garau) Etymon srd. Translations French s'envoyer, s'en ficher (vulg.) English not to give a fuck Spanish pasar de Italian fregàrsene, fóttersene German pfeifen auf.

arbàu , agt Definition nau de su sabore de frutuàriu candho no est bene cotu Synonyms e antonyms abru 1, cruàxini, crudonzu, iscrómpiu Idioms csn: arenada arbara = agra, de sabore agritzu; arenada arbara durci = unu pagu agra, no cota dereta, de pòdere manigare Surnames and Proverbs smb: Arbau Scientific Terminology sbr Translations French vert, qui n'est pas mûr English varied, not completely ripe Spanish agrio Italian non ben maturo German unreif.

bàsciu 2 , cng Definition genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus Synonyms e antonyms innantis Sentences bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu 2. bàsciu de is otu no torrant a domu Translations French avant de… ne English before ahead… not Spanish antes de… no a no ser que… no Italian prima di… non, se non… non German bevor…, nicht.

cantepàgu! , iscl Definition cantu e pagu = nudha, nono, mancu po sonnu Sentences - bénnidu bi est babbu tou? - cantepagu! Etymon srd. Translations French mais non! English not at all, of course not Spanish ¡pero qué!, ¡ni hablar! Italian macchè!, niènte affatto! German ach was!

cogiúdu , agt, nm: colludu, coxudu, cozudu, cuzudu Definition nau de mascu de animales, chi portat is butones, chi no est crastau (a disprétziu, o ca est atzuda, arrabiosa, si narat fintzes de fémina); su mascu de is brebès / cuadhu, porcu, malloru colludu Synonyms e antonyms botonudu, botudu / cdh. cudhutu | ctr. crastrau Sentences mi mandheint a tènnere custu poledhu cozudu chi, male domadu e imbitzadu, che leaiat s'arrastu de s'àina a unu chilòmetre e istei totu su sero pessighèndhelu 2. ita apu a nai immoi a is èguas colludas?!(Scomuniga) Etymon srd. Translations French pas châtré English not castrated Spanish cojudo, entero Italian non castrato German nicht kastriert.

corronchínu , nm Definition frutuàriu tropu cruo, piticu; su granu de s'avena areste / mele c. = (de corronca) mele de mata, de àrbore, genia de cosa apicigosa, in colore de mele, chi bogant unas cantu matas (es. prunas, ceréxias) Sentences sa bruscanalla in chirca de corronchinu est in chirca de li dare s'assangrada, ma no bi la faghent si no est a s'irfidiada Surnames and Proverbs smb: Corronchinu Scientific Terminology rbr Etymon srd. Translations French fruits verts, tavelés et trop petits English discarded fruit, not ripe or too small Spanish redrojo Italian frutta di scarto, non ben matura e tròppo pìccola German unreifes und kleines Obst.

drínchidhi! , nm, iscl: drínghidhi, drínghili, drínghilli, drínghiri, drínguli Definition calesiògiat apicone; e dílliri!, e bi torrat!: foedhu chi si narat coment'e po ifadu candho s'àteru torrat sèmpere a sa matessi cosa, foedhandho, abbetiandho Synonyms e antonyms apicàgliu, lallanu / tíchidhi, trinchi, túpudhu Sentences su rellozu mi tiat èssere servidu assumancu pro mi aer bidu cussu drínghili apicadu 2. e drínchidhi! ◊ e nosu drínghili, che sa mesuganna!, sa campanada! ◊ e nosu drínghidhi, sempri sa própiu cosa! Etymon srd. Translations French encore! English not again! Spanish ¡otra vez! Italian e dalle! German genug!

etéus!, eteussú! , iscl, avb Definition eteus su… = ma cale!…, ite misiat…: foedhu po nàrrere chi nono cun prus fortza o coment'e dispretziandho una cosa Synonyms e antonyms bah!, misiat!, nono!, nudha! Sentences eteus s'illatonzu chi mi at fatu: at dadu una cadrassada a sos muros e l'at bogadu de cabu! ◊ eteus su manigare: daet una lintura a su piatu! (G.Ruju) 2. - incunza bona azis fatu, ocannu? - eteussú! ◊ - a bi ndh'at, de abba, in su riu? - eteussú! Translations French mais non! English of course not Spanish ¡pero no!, ¡ni hablar Italian macché! German ach was!

impipài 1, impipàre , vrb Definition importaresindhe, no fàere contu, lassare a pèrdere calecuna cosa o chistione Synonyms e antonyms afutire, strafudhai, strufudhire Sentences benidiche chin nois e impipadindhe de babbu e de cuile! ◊ tres pisedhos si pessighint a coedhas mesu fora, impipèndhesi de su fritu ◊ impipadindhe, no ti les matana! 2. si su batu est rassu s'impipat de anzone e de crabitu! Etymon itl. impiparsene Translations French se ficher de English not to care Spanish tener sin cuidado, importar un comino Italian infischiarsi German pfeifen.

importài , vrb rfl: importare Definition interessare, àere importu; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa, fàere finta de nudha; giare múngia, matana, costare pelea e impícios fintzes in su sensu de cosa chi tocat a fàere Synonyms e antonyms afutire / interessai Sentences no t'intris in cosa chi pagu t'importat! ◊ faedha in artu ca importat a mie puru su chi ses nendhe! ◊ no mi ndi est importau nudha! ◊ no t'importet su chi faghent sos àteros: tue no toches cosa anzena! 2. isse de bois si ndhe importat! ◊ commo chi ti est passau cada briu ti ndhe importas de punnas galanas! ◊ issu si ndhe importat, de custas cosas! ◊ su mastru est semper brigàndhelu, ma su pitzinnu si ndhe importat ◊ ti ndhe importat: candho sa cosa est pulia podent pessare su chi lis aggradat ◊ Ziranu, importadindhe! ◊ de su bentu mi ndhe importo, sétzidu in domo iscaldíndhemi! 3. za ti est importadu, oe, totaganta die carrendhe brochetos a codhu!…◊ za li est importendhe cuss'istúdiu, sempre a tzufu a líbberu!… Etymon itl. Translations French importer, s'en ficher English to matter, not to care Spanish importar un comino Italian importare, infischiàrsene German ankommen, pfeifen (auf).

iscaranàdu , pps, agt: iscarenadu, iscarenau, scarenau Definition de iscarenare; guastu; nau de su gurdone de s'àghina, chi dhu'est abbarrada solu sa carena (ca at seberau male, o si dh'ant papada is pigiones, o ca est calidade chi dha faet lasca) Synonyms e antonyms bisastradu, iselmoradu, istropiadu, malastrosu, sbisuriu, sciguriau / cdh. schilivratu / scrichiolàciu / iscolovalzu 2. sos budrones de sa ua sunt totu iscarenados ◊ su suverju anticu est mesu iscarenau dae su tempus 3. si pesat un'isposita e bolat tra sos ratos iscarenados de un'àrbure Translations French défiguré, balafré, mal fait English disfigured, not properly done Spanish desfigurado, mal hecho Italian sfigurato, sfregiato, mal fatto German entstellt, verunstalt.

iscumpagnàdu , pps, agt: iscumpanzadu, scumpangiau Definition de iscumpagnare; chi est a solu, chentza cumpangia, chi est de àtera calidade Synonyms e antonyms iscadàmbiu, iscaitzadu, iscambillu, singru 2. ca fit iscumpagnadu li at dadu cumpanzia Translations French dépareillé English not matching Spanish desparejado Italian scompagnato German einzeln.

màncu , nm, avb, cng: immancu, mancus Definition prus pagu, nau prus che àteru a su postu de unu no forte o fintzes po afortigare su no, s'idea de mancare, de no èssere; inditat sèmpere s'idea de farta o de méngua, de mancare (es. sas oto mancu deghe = mancant dexi minutus a is otu; is noi oras mancu cincu = mancant chimbe minutos a is noe) e in matemàtica tenet a símbulu / – / Synonyms e antonyms nemmancu | ctr. finces, prus Idioms csn: chena mancu = chentza farta; mancu, mancus chi... (e fintzas "mancus" solu, + su vrb. a su cong.) = mancuberi, coment'e chi…, itl. nemmeno fosse; mancu su/sa/sos/sas…(+ númene, nadu coment'e a impudu, dispiàghidos) = no at pagadu, no ndh'est bàfidu, no ndhe balet (+ númene); èssere ómine de pacu prus o mancu = pagu ’e tzou, de pagu cabbale; èssere a mancu maledhu = istai unu pagu mellus de saludi; fàghere a mancu de carchi cosa = istare chentza, lassare istare; mancu po conca, po sonnu = mancu a bi pessare!; bènnere mancu, torrai de mancu = menguai, pèrdiri fortzas, essire peus, andhare de male in peus Sentences ch'est colau su prus e no che at a colare su mancu? 2. si est gai mancu bi andho ◊ mancu a lèzere faghet, cun custa lughe ◊ no bi andhas tue e mancu deo! ◊ machisonza, no ti ndhe faghes mancu sa birgonza de faedhare gai?! ◊ no timet mancu sas annadas malas ◊ non piaghet mancu a isse ◊ cun custu corriaxu, sa bachixedha mancu si acatat de èssi giunta! 3. diaderus ndi fatzu de mancu de atrus trumentus! ◊ faghídendhe a mancu de fumare! ◊ no si ndhe podet fàghere de mancu a manigare 4. no ndhe at iscobiadu a sa muzere ca issa si fit posta chena mancu a sa parte de sa cuscénscia 5. mi brigat puru, mancu lu apa fatu pro cumbénia mia! ◊ mi catzas mancus chi sia unu cane! ◊ ite presse, mancu chi sias una chida sena papare?! 6. a mie mi ant acumpanzadu duas féminas fatendhe lughe cun d-unu titzone inchesu e brinchendhe muros de tres tancas: mancu sas rutas chi amus leadu!…◊ za nos est costadu cust'ozu… mancu su fritu chi amus leadu collindhe s'olia! 7. sa cosa chi no benit mai mancu est sa paràgula de Deus ◊ custa est funtana chi no benit mai mancu, ne in istiu e ne in annadas de sicore ◊ sa mere de domo, custa dea-pobidha, non beniat mai mancu in sas netzessidades (Z.Zazzu) Surnames and Proverbs smb: Mancu Etymon itl. Translations French moins, non plus, pas, même English not so much as Spanish menos, ni, ni siquiera Italian méno, nemméno, neppure German wenigste (Subst.), weniger (Adv.), nicht einmal (Adv.).

no , avb: non, nu Definition foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi… Idioms csn: (in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha Sentences no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali 2. cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau) 3. no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere? 4. bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu! 5. ballit prus su no miu chi no su si tuu Etymon ltn. non Translations French ne… pas, point, non English not Spanish no Italian non German nicht, kein.

òedi! , iscl Definition oe + ti (oi, como + a tie: s'acentu, mescamente candho su foedhu est nau a solu, podet orrúere fintzes a úrtimu): bah!…, nudha!…, mancu pro sonnu!, nono! Sentences - Abbàida sa peta, chi depet èssere cota! - Oedí!… Mancu a ndhe montovare! ◊ - Fatu azis? - òedi fatu: totu a fàghere est! ◊ - Bidu l'as, a Pedru, recuendhe? - Oedí!… Translations French mais non! English of course not Spanish ¡qué va!, ¡anda! Italian macchè! German keine Spur.

pachitzédhu , agt, nm: paghighedhu, paghitzedhu, pazichedhu Definition min. de pachitzu: chi est in cantidade pitichedha, de pagu contu, chi est cosa de pagu contu Synonyms e antonyms acantedhu, agigu, aizaredhu, apenighedhu, izedhu, pachedhu, pagaredhu, pibidedhu, pódhixi, talighedhu, tzúniu / paghitu, paghitzedhedhu | ctr. meda Sentences abbarrae galu unu patzichedhu inoche! ◊ cun cudhu paghighedhu s'ingrassat e si campat mes'annu Translations French assez peu English not much Spanish poquito Italian pochino German wenig, ein klein wenig.

pàcu , nm, agt, prn, avb: pagu, pau 1 Definition una cantidade pitica, chi no bastat po su bisóngiu, chi no est su tanti chi serbit, o est su tanti giustu ma sèmpere cantidade pitica: coment'e agt. si podet pònnere innanti o apustis de su nm. e no est sèmpere chi cuncordat; coment'e avb. serbit fintzes a cambiare su significau de un'agt. in sensu menguante: acumpangiandho unu vrb. podet fintzes àere su significau de no, nudha / min. pachitzu, pachitzedhu, paghedhu, paghighedhu, paghitzedhu, paguaghedhu = pagu meda / a/c.: su foedhu coment'e avb. podet cambiare su gradu in su sensu de méngua aciunghedho s'avérbiu meda (chi deosi dhu acostit a nudha, e balet po pagu pagu); manígiu mannu podet tènnere cun dópiu significau irónicu: s'impreat po su normale significau irónicu (es. pagu longu!… = longhixedhu!… = longu meda; pagu feu cussu cristianu!… = feu meda; pagu bellu custu fiore!… = bellu meda), ma acumpàngiat s'agt. in nadas chi narant su contràriu de su contràriu, candho si arrispondhet a chie at impreau s'agt cun significau bonu, de valore positivu: – Bellu custu froi! – Pagu bellu!…(= bellu meda? No: bellu própiu nudha!); – Paxiosu custu pipiu! – Pagu paxiosu!… (= paxiosu meda? No: paxiosu própiu nudha!); – Bonu custu binu! – Pagu bonu!… (= bonu meda? No: bonu nudha!); – Cabosu custu pisedhu! – Pagu puru!… (= cabosu meda? No: cabosu própiu nudha!); sa nada Pagu puru!… si podet fàere coment'e arresposta chentza dèpere mai nàrrere s'agt. cunsiderau Synonyms e antonyms ammerchinzadu, apenas, iscassu | ctr. bundhante, meda, paritzu, tropu Idioms csn: avb.: a pagu = abbellu, in cantitade paga; a pagu a pagu = abbellu abbellu, unu pagu a borta (manera); de su pagu, paghedhu: de su meda, nudha! = mezus pacu chi no nudha; commo dae pacu = de pagu tempus; mesu pagu = pagu etotu; pagubbene, pagu bèni!, pagu bèni miu!… (nadu a làstima) = ite mi siat su bene!, cale bene?!…, nudha!, tropu pagu!; èssere de pacu prus o mancu = de perunu contu, de pagu valore; èssere a contu de pagu = pagu, própiu pagu Sentences cussu pacu de cosa chi giuchio a gràscias chi l'avio cuverau! ◊ menzus su pagu chi no su nudha ◊ semus partidos a trumadas, a boltas benninne su pagu chi si teniat ◊ de su pagu, paghedhu, de su meda, nudha! ◊ seis istétius de bonugoru a bolli dividi su pagu de pani e ingaúngiu cun nosu 2. sa pagu vida chi at tentu ◊ nd'at pigau cussas pagu cosas chi teniat ◊ a bèndhere bi aiat cosa meda, ma a comporare zente paga! ◊ su dinai mi dhu ispendia in pagus oras ◊ custas pagu rigas fuedhant de una chistioni ◊ pagu genti mellus festa! ◊ àcua meda e pisci pagu ◊ cussos pacos fiados fint aggorraos in su corrale ◊ pagus is fogus chi s'alluint in is montis!… 3. cussa cosa l'ischint in pagos ◊ ndh'amus presiadu medas, ma pagos ant adduidu ◊ medas pagus faint unu meda ◊ fuant pagus is chi isciant a ligi ◊ sos pagos chi bi fint si ndhe sunt andhados puru 4. immoi biu pagu meda, e nudha puru! ◊ sa cosa prus pagu bona piaghet prus pagu ◊ su cabadhedhu a pacu a pacu lu domo ◊ a trabballai meda, ma a pagai pagu! ◊ su dinai nostru gi est a pagu ◊ est bénnidu pagu innantis ◊ de sodhu ndh'amus pacu ◊ custa cosa est unu pagu druci ◊ su mànigu mi est essidu unu pagu salidu ◊ nc'est peri chini ingrassat papandu pagu ◊ dèu gei nci creu pagu chi torrit a biu ◊ de candu babbu si fut cojau, in butega dhui abarràt pagu: dhui lassàt a mamma ◊ fuant sordaus pagu bestius e pagu armaus 5. bae chi pagu bi andhas a campu, oe, malàidu comente ses! ◊ pagu ti ndhe naro de su chi cheres ischire, ca est unu segretu! ◊ a isse pagu lu dorches, mancari l'impromitas totu s'oro de su mundhu! 6. pacubbene meu: fipo tzopu, isarchilatu! ◊ ohi, ite pàsculos, pacubbene nostru: pàsculos non si n'esistint prus ◊ ge seus sigurus in custa vida…: pagu bèni nostru! ◊ a su tempus, pagu bèni, fut prus su preugu chi no su dinai ◊ si lu leaiant a zocu che bannitedhu de pacu prus o mancu 7. cussa màchina est caminendi a pagu Surnames and Proverbs prb: non c'est pagu chi non bastit, non c'est meda chi no ispacit ◊ paga zente bona festa! Etymon ltn. paucus Translations French peu English little, not very Spanish poco Italian pòco German wenig.

pacubbène! , iscl, nm: pagubbene Definition genia de foedhu po nàrrere chi sa cosa o chistione no est deasi comente est naendho s'àteru o chi no faet, no andhat bene, chi si pentzat cosa in contràriu o àteru, nau fintzes, e meda, a làstima: no est gai!, mancu pro sonnu!, ita mi circas?!, ma bai! (a/c. dhu podet nàrrere fintzes una matessi persona in su chistionu); coment'e númene si narat de unu mortu, de unu malevadadu / pagubbene meu, tou, sou, e àteru = ite mi siat su bene meu, tou, sou!, e àteru Synonyms e antonyms paguenedhu / beadu Sentences - A benis a sa festa? - Pagubbene! ◊ lis pariat de resessire a si difèndhere, ma pacubbene issoro! ◊ pacubbene tuo: no ischis su chi at promítiu Deus a chie dat e a chie azudat! ◊ ite apo a regalare, pacubbene: so póveru! ◊ - A bi ndh'at de pane in sa càssia? - Pagubbene! ◊ a nosi pasare pacubbene: nosi pasaiamus peri pacu! ◊ pacubbene tuo, no at a acudire mancu a s'intzipriare chi picas cussa a muzere! ◊ pacubbene meu: fipo tzopu, isarchilatu! 2. luego si l'abbiant sos ammunestos de su pagubbene de sa mama (G.Addis)◊ sa pacubbene s'aiat cojubau un'ominedhu tropu aggarrau! ◊ finiu s'ispetàculu, cussos pacubbenes colabant su gapedhu in chirca de carchi sodhu Translations French mais non! hélas! English alas, of course not Spanish ¡qué va!, ¡anda! Italian macchè, ahimè German keine Spur, ach was.

pódhixi , nm Definition su pódhighe mannu de sa manu; un'apenas de cosa, unu tanti pigau cun sa punta de duos o tres pódhighes: podhixedhu si narat fintzes po iscutighedha, apenas de ora Synonyms e antonyms didumannu, podhichemannu / gradixedhu, iscuta, pachitzedhu, talighedhu, tanchixedhu, podhicada 2. poboritu, mancu unu pódhixi de sabi in conca portat! ◊ seus che is mobentis in sa moba, girendu po unu podhixedhu de farra! ◊ dhi domandu de tenni unu podhixedhu de passiéntzia 3. mi setzu unu podhixedhu, no m'istentu ◊ aspetit unu podhixedhu! ◊ lassaminci essiri unu podhixedhu a foras! Translations French assez peu, petit peu English not much Spanish poquito Italian pochino German Daumen, ein bißchen.

sbentiàu , agt: irbentiadu Definition de sbentiai; si narat de binos e licores chi ant pérdiu s'àrculu; de gente, candho si narat illérios, ibbàmbios, o fintzes no si arregodat prus de nudha Synonyms e antonyms abbambanau, abbaucadu, allabentau, ammodoinau, conchischeréscidu, disatinau, irmentigadu, laredhiau | ctr. atinadu, cabosu Sentences issu arricit figu sicada e piriciolu sbentiau Translations French évaporé, évanoui English evaporated, not quite all there, flyghty Spanish evaporado, despistado Italian svaporato, svanito German verdunstet, verflüchtigt, verdummt.

«« Search again