Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbrébius , nm pl: abbrebus, aberbus, belvos Definition foedhos fortes, genia de pregadorias crétias meraculosas / no tènniri abbrébiu de nudha = no àere gana o fortza de fàghere nudha Synonyms e antonyms faedhu, paràgula, pregantu Sentences is abbrebus e afumentus mi ant torrau a abbiatzai ◊ naedhi cust'abbrebu a su cuadhu ca gei dhi passat luego su male! Scientific Terminology sntz Etymon srd. Translations French mot, parole English word, exorcism Spanish conjuro Italian scongiuro German Beschwörung.

faedhàre , vrb, nm: favedhare, foedhae, foedhai, foedhare, fuedhai, fuedhari Definition tènnere sa capacidade de nàrrere, manigiare una limba a boghe po nàrrere calecuna cosa mescamente s'unu cun s'àteru; nau de cosa bella meda, chi est ispantosa, faet meravíglia / faedhu su chi ti apo nau! = fàghelu su chi ti apo nadu! Synonyms e antonyms allecare, arragionare, chistionai, cuntrastare, nàrrere / faedhonzu, limbàgiu | ctr. ammudai 1, cagliare, citire Idioms csn: faedhàresi cun unu = saludàresi; no si faedhare cun ccn. = èssere a primma; faedharesindhe, de una cosa = fuedhai de ccn. chistioni, cun ccn., chistionaisí; fuedhai a iscarada = faedhare chentza rispetu; faedhare a unu = chistionaidhu circhendi de dhu cumbínciri, pedendidhi ccn. cosa; faedhare cun d-unu, cun ccn. = istai a chistionu s'unu cun s'àteru; faedhare a unu, una cosa = circai a unu, circai una cosa, aperaulare, itl. prenotare; faedhare male, bene = fuedhai, arrispúndiri a fuedhus malus, nàrriri mali, fuedhai cun arrispetu, cun tinu, isciri chistionai; faedhare in suspu = fuedhai in cobertantza, de cumprèndiri isceti chini iscít sa chistioni, imperendi unu fuedhu pro un'àteru; faedhare a limba lada = fuedhai sentza de nàrriri bèni is fuedhus, acomenti fait s'imbriagu o chini est perdendi is sensus; fuedhai a iscusi = faedhare a s'iscúsia, abbellu, chi azummai mancu s'intendhet si no parendhe s'origra acurtzu; faedhare candho píssiat sa pudha = mai; faedhare a dortu e a rugadis = fuedhai a brétiu, sentza de critériu, sentza de arrexonai Sentences no ti foedho de sos primos annos, candho fia pastoredhu ◊ faedhet donzunu comente ischit, in logu nostru che in aterue ◊ de is figuras chi pintas si nd'eus a fuedhai ◊ apo a essire a foedhare, a nàrrere "Ite bella criatura: ditzosu a chie l'at a incapare!"◊ su mastru nos proibbeit de faedhare sa limba nostra ◊ de cantu est birgonzosu mancu faedhat: si parat mudu, petzi ti abbàidat ◊ Giuanni Batista at foedhau no cun sa boxi isceti ma cun su sànguini suu! 2. portu unu giogu ch'istat fuedhendi! ◊ càstia ita cosa bella: parit ca fuedhat! ◊ mamma fariat is cocòis pintaus a sarreta cun símbula de trigu: pariat ca fuedhànt! 3. iant incumentzau a chistionai in fuedharis istràngius ◊ no si cumprendiat de aundi funta ni de su bestiri e ni de su fuedhari ◊ sa língua de mamma est unu fuedhai de su coru chi intrat ne is venas e àrtziat s'ànima a celu! 4. cheret faedhadu a calicunu si nos podiat azuare ◊ si as bisonzu de lu faedhare no istes a ora a ora ◊ cheret faedhadu unu tratore pro nos arare cussa terra ◊ ndhe depo batire sos durches chi aia faedhadu dae gianteris 5. cun cussos no nos faedhamus ca semus in malas ◊ za sunt parentes, e custrintos puru, ma no si faedhant! ◊ si sunt agatados a costazu apare in crésia e si sunt faedhados 6. si li faedhas male si annicat ◊ de isse ndhe faedhant bene totugantos ◊ innantis ndhe faedhat male, de sa zente, e posca lis faghet su bellu in cara Surnames and Proverbs prb: su fuedhai meda fait sa dí pitia ◊ de su tantu faedhare ndhe sutzedint sos errores ◊ limba chi no faedhat a corcorija si faghet Etymon ltn. fabellare Translations French parler, adresser la parole English to speak Spanish hablar Italian parlare, dialogare, rivòlgere la paròla a qlc German anreden (a, cun = Akk.), sprechen (cun = mit + Dat.), zusprechen.

faédhu , nm: favedhu, foedhu, fuedhu Definition dónnia síngulu cuncordu de sonos chi portat significau; sa capacidade de foedhare, bista fintzes coment'e su contràriu de su fàere; su si saludare candho duos si atóbiant apare Synonyms e antonyms paràgula / saludu Idioms csn: iscapai a fuedhu = cumenciare a foedhare (nau de su pipiu); fai su fuedhu (a una fémina) = dimandhare una fémina a muzere; torrai fuedhu = rispòndhere; donai su fuedhu = impromítere; pigai su fuedhu seguru = fàghere s'assiguronzu; benni a fuedhus = faedhare coment'e brighendhe; tenni fuedhus cun ccn. = leàresi peràulas, nàrreresi carchi peràula de tropu, de si ofèndhere; fuedhu e faina = puntu e mortu; pèrdiri su fuedhu = essire mudu; negai su fuedhu a unu = no rispòndhere a su saludu abbididarmente (ma nadu de malàidu grave, no faedhare prus, pèrdere fintzas su faedhu); dare su faedhu s'unu a s'àteru = saludare (rfl. a cuncàmbiu); segai is fuedhus in buca a ccn. = leare sas peràulas de buca a s'àteru, fàghere innanti a nàrrere su chi fit comintzendhe a nàrrere s'àteru puru; istruncai is fuedhus = nàrrere sas peràulas male, chentza las fàghere intendher bene intreas; leare su faedhu a unu = negare su saludu; fai fuedhus malus = nàrrere porcarias; pònniri fuedhu po ccn. = faedhare a favore de ccn., incumandhare a ccn.; faedhos nados a binza pinta = fartzos, a duas caras, itl. equìvoci Sentences s'istória de sos pópulos est depositada in sos faedhos ◊ is foedhos chi mi as inténdhiu dhos apo naos po dhos intèndhere! ◊ no de solu pani at a bivi s'ómini, ma de dónnia fuedhu chi essit de sa buca de Deus ◊ si tropedit nandhe duos favedhos ◊ est sinnu de mente zusta a nàrrere sos faedhos chi bi deghent ebbia (P.Pillonca)◊ bah, iscapau fuedhu at! ◊ naradhi unu foedhu bonu! ◊ seu seguru ca de su chi ti nau no ti at a essiri mancu mesu fuedhu 2. a fuedhus gei ti prenis: ma ses prenu de bentu! ◊ isceti su fuedhu dhi mancat a cust'animali! 3. donai su fuedhu bollit narri onorai is patus ◊ apu giau su fuedhu e aici depit abarrai! ◊ poni fuedhu po mei puru! ◊ po mi benni a fuedhu, cantu ti nd'emu a nai! ◊ iant tentu fuedhus cun su fradi ◊ femu narendidhu… ma tui mi as segau is fuedhus in buca! Surnames and Proverbs prb: fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa ◊ sos faedhos de cara no perdent amistade Etymon srd. Translations French mot, parole English word Spanish palabra Italian paròla, vocàbolo German Wort, Vokabel, Sprache.

imperaulàre , vrb Definition foedhare tempus innanti cun ccn. po àere calecuna cosa e giare su foedhu, impromítere Synonyms e antonyms aparagulare 2. chie fit già imperaulada, chie deviat atèndhere in domo, chie si deviat fàghere monza e neune lu cheriat ◊ sa robba mi l'ant chircada in medas e so imperauladu cun paritzos Etymon srd. Translations French prendre la parole, passer la parole à qqn English to reserve Spanish apalabrar, reservar Italian prenotare German vorbestellen.

paràgula , nf: paràula, peràula Definition cuncordu de sonos fatos a boghe cunforma a su géniu de una limba, su sonu chi si faet in s'ogroena candho passat s’ària faendho trèmere is cordas chi faent sa boghe, cuncordau e adatau cun is diferentes partes de sa buca (e fintzes su nasu) a manera de àere significau in su foedhare; dónnia síngula cosa chi si narat cun significau in d-una limba; sa capacidade de foedhare, de nàrrere cosa; genia de promissa chi unu ammostat de fàere de ditu suo o fintzes adduindho a su chi bolet s'àteru Synonyms e antonyms faedhu / abbrébius | ctr. cosa, òpera Idioms csn: dare, muntènnere o firmare sa peràula = donai su fuedhu, aguantai sa promissa; sa paràula de Deus = sas Iscrituras Sagradas pro totu su chi benit atribbuidu a Deus; torrare sa paràgula = torrai isceda, fai sa cunfirma; peràula mesurada, pensada = nada faghindhe bene contu de su chi cheret nàrrere; peràula grae = chi ofendhet; paràgula porria = fuedhu nau po fai a pentzai mali o dudai de unu, de una cosa; paràula bíschida = chi ofendhet; ómine firmu de peràula = chi muntenet sa promissa; èssere in peràula cun ccn. = èssiri isposus, fidantzados; iscontzare sa peràula = (nau de isposus) istorraisí; èssere de pagas peràulas = chi no dhi praxit meda a fuedhai, chi est mudurcu; una paràgula mi ses nandhe!… = tanti gi est nudha!…, est tropu; leare sas peràulas de buca a unu = fàghere innanti a nàrrere su chi fit comintzendhe a nàrrere s'àteru; leàresi peràulas, picàresi paràgulas, àere paràgulas chin ccn. = tènniri iscórriu, fuedhaisí certendi, mancai pagu; paràgulas birdes, peràulas foltes = brebus, fuedhus chi narant po sanai unu mali; paràulas mannas = peràulas de unas cantu pregadorias, meraculosas a zisa de peràulas fortes etotu (es. evanzelistas, cumandhamentos, apóstulos); tocare sas peràulas a pódhighe = biri e tocai su chi ccn. at nau poita est resurtau berus, teniat arrexoni; prèndhere a ccn. a peràulas = leàrelu a ingannu, in trampa; afaltzare sa peràula = bènnere mancu a sa peràula dada; travolcare sas peràulas = fai nàrriri a is fuedhus su chi no narant, cambiai su significau po ingannai, po no bolli arriconnosci is cosas (itl. cambiare le carte in tavola); incarrire, avincare sas peràulas = nàrriri is fuedhus bèni crarus a manera chi s'àteru si dhus pongat bèni in conca; pònnere sa peràula, peràulas = fuedhai po favorèssiri a ccn. po su bèni suu, po agiudu, incumandai Sentences sa pitzinna est comintzendhe a atrobodhiare sas primas peràulas ◊ de is paràulas mias fortzis ti ndi arrís! ◊ no potèndhesi atrivire a mutire peràula, li colaiat nessi acurtzu, a sa picioca ◊ sas resones de sa poesia s'inzendrant dae sa peràula chi su vívere oferit (C.Puddu)◊ sas paràulas pesant che pedras e cherent medidas ◊ non paràulas solu pro pregare: de òperas bonas fàgheli un'altare! (P.Fae)◊ s'amore pro te, bella, est peràula dada: restat finas a sa tumba! ◊ dego no bos apo secau su rispetu, no bos apo nau mai mancu perra de paràgula! ◊ su fizu fit avelenadu dae sas peràulas chi aiat àpidu chin su babbu ◊ tantos annos tribagliandhe chin babbu tuo, mai àpiu paràgulas! 2. chie m'istimat ponet mente a sas paràulas mias – narat su Segnore ◊ che li ficheit in conca chi sa puzonina si podiat aldiare cun sas peràulas ◊ sas peràulas mias dhas as a tocare a pódhighe! ◊ amigu meu, de sas dóighi paràulas mannas naemminde duas! Surnames and Proverbs prb: a peràulas macas origas surdas ◊ fune ligat boe e paràula ligat ómine ◊ s'ómine chi no firmat in peràula in su mezus andhare benit a rúere Etymon ltn. parabola Translations French parole, mot English word Spanish palabra Italian paròla German Wort.

vérbu , nm Definition genia o categoria de foedhos chi inditant su chi acontesset, o chi unu faet o dhi faent o comente istat o est; in sa religione cristiana, su Verbu est su Cristos, su Foedhu eternu Sentences sos verbos si manizant a manera de s'ischire de chie o de ite si est faedhendhe, de cumprèndhere su tempus e si su chi si narat est beru o solu pessadu, disizadu, dàbbile, o cumandhadu 2. su Verbu Deus Redentore est abbassadu dae chelu in terra Translations French mot, verbe, parole English verb Spanish verbo Italian vèrbo German Verb, Wort.