Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

pedràghe , nm, nf: pedriaghe, perdaghe, predache, predaghe Definition logu totu pedra; pràdiche o pedra lada po cassare animales (margianes, pigiones, lèperes)/ parare unu p. pro tènnere puzones Synonyms e antonyms crastarzu, pedrera, pedriaxu, praicàrgiu, razile, talloraxu / altana, peàdiga 1, pradera Sentences dogni ómine o fera, mavele o marraghe, dae dogni pedraghe, gridat sa protesta ◊ ruent che puzone in sa predache Etymon srd. Translations French terrain pierreux, traquenard en pierre English stony ground, stone trap Spanish pedrisco, losa Italian pietràia, schiàccia, tràppola di piètra German steiniges Gelände, Falle aus Steinen.

píca , nf Definition pedra manna trebballada, imboidada e fata a bisura de bartza pitica de dhue pòdere pònnere cosa aintru (abba, impastu, brovendha), prus che àteru po betare a papare a is animales, ma fintzes manna a bisura de bartza a pedras picadas, fintzes in funtanas (tundha o prelongada) po bellesa / sa p. de s'àcua santa = abbasantera; surdu che p. = surdu che picu, meda Synonyms e antonyms cumitedhu, lacu Sentences in sas picas bi at galu impastu e landhe ◊ su frailarzu tenet sa pica de s'abba pro ifritare e temperare sas forramentas ◊ sas cocas in su corrale sunt bichendhe trigu in sa pica ◊ Tziscu umpit su mustu de sa pica ◊ nonnu teniat is picas aundi papànt is bòis 2. lassinendhe che ruo a sa pica e ndh'esso totu infustu Surnames and Proverbs smb: Pica, Picca Scientific Terminology stz Etymon ctl. pica Translations French bassin, lavoir en pierre English stone trough Spanish artesa Italian truògolo di piètra German Trog aus Stein.

piòto, piótu , avb: piutu 2 Definition a p., piotu piotu = manera de andhare mautu mautu, abbellu abbellu de no si giare a intèndhere e ne a bíere: a bortas dhu narant fintzes coment'e agt. Synonyms e antonyms abbellabbellu, cucutinu, piotibioti, pitoubitou Sentences giaja ndi fiat bénnia piotu piotu a s'aposentu po no nd'iscidai su prus pitichedhu ◊ camminandhe a zassos, a piotu a piotu pro no dare carchi istrampada, arrivo a su coile ◊ poto andhare a piutu a piutu 2. nci fiant essius de sa domixedha citius citius, a passu piotu (R.Spissu) Translations French en tapinois English squatting Spanish a la chita callando, sigiloso Italian quatto German ganz sacht, leise.

preàre , vrb Definition leare a unu su chi tenet po dhi fàere pagare is dépidos Synonyms e antonyms aprensionai, escecutare, imbargai, issucutare, istajire Etymon itl. predare Translations French prendre en gage English to distrain Spanish embargar, incautarse Italian pignorare German pfänden.

rodularódula , avb Definition andhare r. = orrumbulandho, a cadhinadura Synonyms e antonyms istirigaistíriga Translations French en roulant, dégringoler English tumnle Spanish rodando Italian rotolóni German kollernd.

salargiàre , vrb: assalarzare, salarjare, salarzare Definition fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu Synonyms e antonyms agegherai, assuidari, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, istrajare, istratallai, isvalostiare, surrullai, trambuscare, ussiare / grisai | ctr. achedare, asserenare, assussegai Sentences no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha 2. m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu Translations French agiter, troubler, mettre en deroute English to cause a turmoil Spanish alborotar, ahuyentar, dispersar Italian subbugliare, esagitare, méttere in fòrte agitazióne, sgominare, sbaragliare German in Aufruhr versetzen, erschüttern, aufregen.

sartissàrtis , avb Definition nau pruschetotu de sa manera de s'ischidare, a cropu, coment'e sartandho, giagaraos, apustis de unu bisu légiu chi faet assicare Synonyms e antonyms isartisarti Sentences si nch'est ischidada sartissartis ◊ fit mesu dormidu, candho unu tochedhu che l'at ischidadu sartissartis (L.Pusceddu) Etymon srd. Translations French en sursaut English with a start Spanish de sobresalto Italian di soprassalto German plötzlich.

scabidhài , vrb: iscabidhai* Definition bogare sa cabitza de sa canna, fàere s'ispiga, nau de is laores chi ispigant; lòmpere, nau fintzes de persona Synonyms e antonyms iscabissare, ispicare, ispighire Sentences candu su trigu iat scabidhau e si fut drimpiu fut cumparta fintzas s'erba mala ◊ sa terra etotu fait cresci su lori: prima su cambu, apustis scabidhat e infinis si drimpit s'ispiga Translations French monter en épi English to ear Spanish espigar Italian spigare German Ähren ansetzen.

sciasciài, sciasciàri , vrb: isciasciai* Definition fàere sa cosa a crantos ma coment'e a crepadura, a istrecadura, a orrughedhos piticos e a farinos Synonyms e antonyms destrui, idarrocai, ifàghere, ifasciare, isciusciai, isconciare, isordulare, sculai Sentences sa cosa tropu cota si sciàsciat ◊ is messajus marrant sas terra po sciasciai e iscirinai sa léura ◊ cussu est cument'a una cubidina: chi arruit si sciàsciat! ◊ chi pigu una pedra ti sciàsciu! ◊ tenit su carru totu sciasciau ◊ su lióngiu de is mànigas si sciàsciat in s'argiola Translations French écraser, briser, mettre en pièces English to shatter Spanish romper, destrozar Italian sfasciare German zerbrechen, zertrümmern.

scibudhàe, scibudhài , vrb Definition essire irbentiadu, chentza fortzas, nàrrere isciolórios, immentigare is cosas Synonyms e antonyms iltasire / sciolloriai Sentences mi nci bollu andai, de innòi, prima de mi agabbai de scibudhai ◊ ses a ferionis o scibudhendidí?! Etymon srd. Translations French dire des bêtises, retomber en enfance English to talk nonsense, to go silly Spanish decir tonterías, abobarse Italian dire sciocchézze, rimbambirsi German Unsinn reden, verblöden, verdummen.

scioncasciònca , avb Definition andhare faendho scéscias, a su tòntona tòntona, a tontonadas, agiummai orruendho de un'ala a s'àtera coment'e chie no istat prantau Synonyms e antonyms dinghiddanga, tambadamba, tentinadéntina Etymon itl. cionco Translations French en chancelant English staggering Spanish tambaleándose Italian barcollóni German taumelnd.

sciurmài , vrb Definition pinnigare o andhare a sciurmas, a chedhas, a cambarada Etymon srd. Translations French aller en groupe English to go in a crowd Spanish ir en grupo Italian stormeggiare German sich zusammenscharen.

scuncodrài , vrb: isconcordare*, scuncordai, scuncordare Definition segare s'acórdiu, essire in malas, bogare de pare o isconciare una cosa o unu logu bene allichidiu, fintzes cambiare su tempus de bonu a malu / s. sa coja = essire fora de pare maridu e muzere Synonyms e antonyms disconcordiare, isconciare, isordulare | ctr. cuncodrai Sentences Peparosa nd'est cuntenta chi tui àpasta scuncodrau cun su vicàriu ◊ cun issu fustis sempri impari, ma eus scuncordau e no si fait a biri prus 2. cumentza a ndi scuncodrai s'ingirialetu! ◊ no nc'est prus nisciunus a comporai: cumbenit a scuncordai totu e a si spesai! 3. e no mi scuncòdristi su sànguni! ◊ oi est dí bella ma su tempus nanca torrat a scuncordai Translations French rompre un accord, décomposer, mettre en désordre English to break an agreement, to disarrange Spanish romperquebrar un acuerdo, desarmar, desarreglar Italian romper l'accòrdo, scompórre, méttere in disórdine German die Vereinbarung brechen, zergliedern, durcheinanderbringen.

sderessàu , agt Definition chi est totu malandhau, malacónciu Synonyms e antonyms istraganau, malacónciu Sentences su bixinau no podiat cumprendi poita cudha bècia fiat totu sderessara, prena de segaruras in dugna logu Translations French en mauvais état English battered Spanish maltrecho Italian malcóncio German übel zugerichtet.

seberamènta, seberaméntu , nf, nm Definition su seberare, nau fintzes de is matas e de is erbas candho de su frore cumènciant a fàere su frutu, o de su bestiàmene piticu po dhu pàschere abbandha de su madriedu Synonyms e antonyms chirrionzu, isseperonzu, sceberadura, sèbera 1, seberadórgiu, seberonzu Etymon srd. Translations French transformation de la fleur en fruit English setting Spanish cuajado Italian allegagióne German Ansetzen der Früchte.

sédiu , nm: assétiu*, sétiu 1 Definition nau de sa cosa, manera de istare, betu de èssere posta (coment'e a cicidura), de cicire bene (o fintzes bene arrexonada, giusta): nau de bestimentu, de orrobba o cosas deasi, portare calecuna pinniga; nau de su cumportamentu de ccn., manera de fàere crabbada, giusta, o fintzes chi no giaet cunfiantza, chi si credet meda Synonyms e antonyms betu, ségiu / galania, garbu, tratu Idioms csn: tènniri, leare o pònnere sétiu = zúghere betu, èssere fatu de una manera chi setzit bene, chi istat bene postu, chi andhat bene, chi torrat paris, chi tenet fundhóriu; torrai a sétiu is cosas = pònnere a postu; pòniri su logu a sétiu = remonire su logu; no ndi fai una in sétiu = no ndhe faet una bene, faet totu chentza critériu, chentza arrexonare Sentences ti moes chirchendhe sédiu nou ◊ custa perda no portat sétiu ◊ su chi ses nendi tui no tenit sétiu ◊ su brúciu de su gorfu portat su sétiu ◊ sa piciochedha no est papendi in sétiu, totu porcherias 2. no tenis sétiu, tui ses tonta e ti lassas imbovai! Translations French rangement, mise en ordre, position English good order, posture Spanish orden, postura Italian assètto, positura German Ordnung, Haltung.

segudài, segudàre , vrb Definition agatare, cassare, aciapare a unu faendho dannu, in farta, fuendhosiche, ma fintzes solu andhare aifatu, sodigare Synonyms e antonyms acometare, aggreghestare, assitiai, cucai, scolliri, sejare, sichire, sodigai Sentences los ant segudados furendhe ◊ eite pro los segudare ponindhe fogu: si no bi ndh'at de los pistare chei s'azu!…◊ mi so sonniadu levendhe unu sirbone e mai lu podia segudare (P.Pisurzi)◊ si ti ségudo deo, faghindhe cussa faina, as a bídere chi buscas! 2. sos duos compares si saludant e onzunu segudat peri su caminu sou ◊ chi ti ponit infatu cussu ti ndi ségudat Etymon ltn. *secutare Translations French prendre en flagrant English to catch (in the act), to reach Spanish sorprender, coger, pillar Italian sorprèndere, raggiùngere, cògliere in flagrante German überraschen, nachkommen.

serènte , avb, prep, agt: serentis Definition a ràsigu, ràsiga ràsiga, ororu acurtzu a…, acurtzu, a costau: coment'e prep. si podet pònnere fintzes cuncordau che un'agt., e faet de agt. puru Synonyms e antonyms rasente / arrisigarrisígu, secherre / acanta, acurtzu | ctr. adhae, atesu Idioms csn: s. meu, tou, sou, e gai = acanta mia, tua, sua; bestimenta s. = afissa, istrinta, minore; èssere a serentis (nadu de cosa) = èssiri a mindigu, a pagu, a retentu; serente muru, s. riu = muru muru, riu riu Sentences su procalzu est betzu e mancari sas àrulas siant serente no intendhet tzocu ◊ serente serente in sas banchinas bi naschet unu trainu ◊ sas crabolas a masone mi passant serente ◊ cherzo sa vista chi potza bíere atesu o serente ◊ so atesu ma ti so serente in cust'ora 2. sunt colados serente a su balconitu pro lu faedhare ◊ ch'est serente a sas làcanas ◊ dae su muru serente a sa pinneta bidesit un'upa ◊ bos incontresi in carrela serente domo mia ◊ una loba de tidos sunt passados serente nostru ◊ badhes e pranos, Ósilo, sunt a tie serentes ◊ sos canes fint serente meu e non mi lassaiant un'iscuta 3. custu partò tuo ti est tropu serentis ◊ sos pastores piús serentes ant comintzau a acudire dae chitile ◊ cussos istedhos sunt serentes s’unu cun s’àteru 4. tocat de mannicare e de víere a serentis, no bi at de s’illascare! Etymon itl. Translations French tout près de, en rasant English very near Spanish adyacente, cercano Italian adiacènte, rasènte, vicino German hart an, nah.

smesaméntu , nm: ismesamentu* Definition su irmesare, su che ndhe bogare sa metade de una cosa, su dha torrare a su mesu Synonyms e antonyms ammesadura, irmesadura Translations French partage en deux English halving Spanish división, partición en dos Italian dimezzaménto German Halbierung.

smurfíri , vrb Definition papare aprofitandho de su chi tenet s'àteru Synonyms e antonyms stuaciai Sentences Tingiosu si papat sa lada in d-unu patri e fillu, furriendi is ogus po biri si dhoi fiat atra cosa de smurfiri (F.Carlini) Translations French manger en pique-assiette English to cadge Spanish gorronear Italian sbafare German auf Kosten anderer essen.